ba

 Binêre herwiha: Ba

Kurmancî

Bilêvkirin

•  IPA^(kilîd): /bʌː/

• Deng (Amed)

• (Daçek 1)

  Deng (Bidlîs)

• (Navdêr 1)

  Deng (Bidlîs)

• Kîtekirin: ba

Navdêr 1

Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	ba	ba
Îzafe	bayê	bayên
Çemandî	bayî	bayan
Nîşandera çemandî	wî bayî	wan bayan
Bangkirin	bayo	bayino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	bayek	bayin
Îzafe	bayekî	bayine
Çemandî	bayekî	bayinan

Dar li ber bayî diçemin.

ba nêr

1. Hewayê ku dilive.

   Îro bayekî sar tê.

2. Hêzek civakî yan aborî yan siyasî.

   Bayê azadiyê.

3. Kuş, tir, fis, piv.

   Bayek berda, bêhnek bi ser odeyê xist!

4. Bêwate, hewante.

   berba / berbad

Ji wêjeya klasîk

• Sed hizar çav min divîna
  Bayekî perde hilîna
  Xet û xal min têr bidîna— (Feqiyê Teyran ~1620)

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: با
• kurdî-krîlî: ба

Têkilî

• hewa
• keşa
• seqa

Bide ber

• ba- (2)

Tewang

• bê

Jê

• ba hatin
• ba hedinîn
• ba hêwirîn
• ba rabûn
• ba veçopirîn
• ba û baran
• ba û bahoz
• babelîsk
• baberik
• badar
• badarî
• bader
• baderî
• baderk
• bager
• bahoz
• bakêş
• bakêşk

• bakur
• Bakur
• bakurî
• barove
• başûr
• Başûr
• başûrî
• hireba
• kizeba
• sîseban
• nermeba
• bareş
• baweşt

Binêre herwiha

• be
• bê
• bi
• bî
• bo
• bû
• a
• ca
• ça

• da
• fa
• ga
• ha
• ka
• la
• ma
• na
• pa

• ra
• sa
• şa
• ta
• va
• wa
• xa
• ya
• za

Etîmolojî

Hevreha soranî با‎ (ba) (ba), kurdiya başûrî wa, hewramî wa, zazakî va / vay, partî wād, farisî باد‎ (bad), tacikî бод (bod), avestayî vā́ta, vātō (vate-, vato-), belûçî گوات (gwat), sanskrîtî वात (vā́ta), latînî ventus, fransî vent, swêdî vind, inglîzî wind, almanî Wind, toxarî A want, wänt, toxarî B yente, yûnaniya kevn ἀέντα (aenta), bretonî gwent, weylsî gwynt, hîtîtî huwanz... hemû ji proto-hindûewropî * h₂wéh₁n̥ts (ba) ji * h₂weh₁- (ba hatin, ba lê dan). Bo guherîna B/V/W bide ber: baran, berf. Bo guherîna B/G bide ber: beraz, birsî, binas. Ji eynî rehî: he-wa.

Çavkanî: Horn p.35, Watkins p.95, MacKenzie P.140, Etymonline

Bi zaravayên din

• Soranî: ba
• Zazakî: va
• Hewramî: wa
• Kurdiya başûrî: wa

Werger

• Bretonî: avel -où
• Çekî: vítr → cs
• Çînî: 风 → zh, 呼吸 → zh
• Almanî: Wind → de, Rheumatismus → de n, bei → de
• Erebî: ريح‎ → ar (rîḧ), ^?الإیاد‎ → ar, ^?الزأمة‎ → ar, ^?السجاح‎ → ar, ^?السحاح‎ → ar, ^?الشف‎ → ar, ^?الكبد‎ → ar, ^?اللجم‎ → ar, ^?المرسلات‎ → ar, ^?النفنف‎ → ar, ^?الهواء‎ → ar
• Esperantoyî: vento → eo
• Farisî: باد‎ → fa, ^?رماتیسم‎ → fa, ^?نزد‎ → fa
• Fînî: tuuli → fi
• Fransî: vent → fr
• Holendî: wind → nl
• Indonezî: angin → id
• Inglîzî: wind → en, ^?flatus → en, ^?rheumatism → en
• Îtalî: vento → it
• Japonî: 風 (かぜ), 気流 (きりゅう)
• Javayî: bayu → jv
• Katalanî: vent → ca
• Latînî: ventus → la
• Lîtwanî: vėjas → lt
• Malezî: pawana → ms
• Nahwatlî: ehecatl → nah
• Nawrûyî: eñin → na
• Norwecî: vind → no
• Polonî: wiatr → pl
• Portugalî: vento → pt
• Rusî: ветер → ru (veter)
• Slovenî: veter → sl
• Spanî: viento → es
• Swahîlî: upepo → sw
• Swêdî: vind → sv
• Tarokoyî: bwíhur → trv
• Tîbetî: རླུང་ → bo (rlung)
• Tirkî: hava → tr, yel → tr, rüzgâr → tr, nezt → tr, romatizma → tr, rüzgar → tr, ^?kavurma → tr, ^?kavurmak → tr
• Tobî: yay
• Ûkraynî: вітер → uk (viter)

Navdêr 2

ba

1. bang, gazî, hawar, deng: ba kirin

   bang kirin, gazî kirin

Etîmolojî

Qusandin ji bang: bang > ban > ba

Daçek 1

ba

1. cem, nik

   ba: Ez çûm ba wê.

   ji ba: Ez ji ba wê hatim.

   li ba: Ez li ba wê me.

   • Xwedîyê qonaxa min her çendîn di vê yekê de dudil bû, lê biryar da ku alîkarîya min bike û min bibe li ba wî. — (Çend Rûpel Ji Dîroka Gelê Kurd, K. Mezher Ehmed, Weşanên APEC)

Hevmane

• bal, cem, nik, dev

Hevmane

Were ba min.

• Were tela min
• Were gel min
• Were cem min
• Were rex min
• Were nik min
• Were def min
• Were rav min
• Were kêleka min
• Were tenişta min
• Were hêla min
• Were hinda min
• Were rû min

Etîmolojî

Kurtkirina bal ji erebî [Peyv?].

Werger

• Tirkî: yanında → tr

Daçek 2

ba

1. (Tenê di klasîkan de) bi
   • Ba mujde û emr û berat
     Nîşan hinarin hem xelat — (Melayê Cizîrî)
   • Asîmanê bê sitûn Wî kir bedîd
     Sûretê ba xal û xet Wî aferîd — (Mela Hisênê Bateyî)

Etîmolojî

Ji farisî با‎ (ba), hevreha kurmancî bi, soranî "be", pehlewî "ped".

Hoker

ba

1. Bila, dibe ku, destûr heye ku.

   Ba ew jî were.

2. Bila, divê ku, gerek e ku, lazim e ku.

   Ba hespê xwe li wir nesekinîne!

Etîmolojî

Kurtkirina bila ji erebî [Peyv?].

Werger

• Tirkî: ^?nezdinde → tr

Formeke lêkerê

ba

1. bûya, baya
   • Eger hikûmet di aştiyê de jidil ba, wê çaxê qereqol çênedikir. Em van qereqolan qebûl nakin û heta çêkirina wan neyê sekinandin em dest ji çalakiyên xwe bernadin. — (rudaw.net/kurmanci 4/2014)

Etîmolojî

Kurtkirina bûya

Anagram

• ab

Soranî

Lêker

ba

1. ba (hewa)
2. bila, ba