stûn
Kurmancî[biguherîne]
Bilêvkirin[biguherîne]
[biguherîne]
Zayenda mê ya binavkirî | ||||
---|---|---|---|---|
Rewş | Yekjimar | Pirjimar | ||
Navkî | stûn | stûn | ||
Îzafe | stûna | stûnên | ||
Çemandî | stûnê | stûnan | ||
Nîşandera çemandî | wê stûnê | wan stûnan | ||
Bangkirin | stûnê | stûnino | ||
Zayenda mê ya nebinavkirî | ||||
Rewş | Yekjimar | Pirjimar | ||
Navkî | stûnek | stûnin | ||
Îzafe | stûneke | stûnine | ||
Çemandî | stûnekê | stûninan |
stûn mê
- kolek, gulte, qemerî,
kevirên yan darên qayim yên navbera banê xanî û binê xanî daku ban nekeve- Divêt em gelek stûnan danin da ku ban nekeve.
- Berê çaxa ku golikê me çêdibûn, me histûna va girê dida, me binê wan ziha dikir, em pê ra şa dibûn, me nav lê dikirin. (Ji devê pîreke Zêtkayî)
- her tişta/ê ku tiştek xwe li ser radigire
- Dayik stûna malê ye.
- Berê bûkeke jêhatî bixastana, digotin yeke wisa ye, stûna mala xirabe ye.
- bingeh, esas
- kuncik, kolon,
di kovarê yan rojnameyê de cihê bo nivîskarekê/î yan mijarekê hatiye veqetandin û di her hejmarê de ew nivîskar û yan mijar cî digire- Di hinek govaran de cihekî taybet bo stûnan nîne.
Ji wêjeya klasîk[biguherîne]
- Asîmanê bêsitûn Wî kir pedîd
Sûretê ba xal û xet Wî aferîd. — (Mewlûda Kurdî ~1720, Mela Hesenê Bateyî)
Gotinên pêşiyan[biguherîne]
- Malên mêrîn bi stûnên zêrîn
- Bilindê dara rêla, kinikê stûna stêra, navinciyê Xwedê vê ra
- Tek bi tek stûnê, yek çû yek kete şûnê
Herwiha[biguherîne]
Bi alfabeyên din[biguherîne]
- kurdî-erebî: ستوون
- kurdî-krîlî: стун
Jê[biguherîne]
Etîmolojî[biguherîne]
Hevreha soranî ستوون (stûn) û ئهستوون (estûn), kurdiya başûrî stün, sün, lekî stün, zazakî estûn, farisî ستون (sutûn), tacikî сутун (sutûn), pehlewî û partî 𐭮𐭲𐭥𐭭𐭩 / 𐫙𐫘𐫤𐫇𐫗 (stûn, istûn), peştûyî ستن (stën), ستنه (stëna), hexamenişî 𐎿𐎬𐎢𐎴𐎠 (stūnā), avestayî 𐬯𐬙𐬏𐬥𐬀 (stūna), sanskrîtî स्थूणा (sthûna-)... hemû ji proto-hindûîranî *stʰuHnáH ji proto-hindûewropî *sth₂-uh₂-néh ji *sth₂-wéh₂ (rep, req, rawestî, sekinî) ji *steh₂- (rawestîn, sekinîn).
Heman peyva proto-hindûewropî herwiha serekaniya rawe-STÎ-n û rawe-STA-ndin yên kurdî û bi heman maneyê ya ایستادن (istaden) ya farisî, तिष्ठति (tíṣṭhati) ya sanskrîtî, stoti ya lîtwanî, стать (stat') ya rûsî, stāre ya latînî (> état = rewş û être = bûn yên fransî), stand ya inglîzî, stehen ya almanî, stå ya danmarkî, norwecî û swêdî û ստանամ (stanam: ava kirin) ya ermeniya kevn e...
Heman peyv herwiha serekaniya -stan, we-STA-ndin yên kurdî ye.
Herwiha bidin ber hevwateyên wan yên di zimanên ne-hindûîranî de, bo nimûne lîtwanî stul̃bas, latviyayî stulbs, rûsî столб (stolb), danmarkî/norwecî/swêdî stolp... ku texmînen ne hevrehên stûnê ne lê ji rehekî din yê proto-hindûewropî ne: *stl̥b-.
Peyva îranî herwiha ketiye hinek gelek zimanên Rojhilata Navîn û Başûrê Asyayê: osmanî ستون (sütun), tirkî sütun, tirkmen(istan)î sütün, ûrdûyî ستون (sutūn, sitūn)...
- Çavkanî:
- Chyet, Michael L. (2003): Kurdish-English Dictionary, Ferhenga Kurmancî-Inglîzî, Yale University Press.
- Mackenzie, D. N. (1971), A Concise Pahlavi Dictionary, London, New York, Toronto: Oxford University Press.
- Nişanyan, Sevan: Çağdaş Türkçenin Etimolojisi [Etîmolojiya Tirkiya Niha] (bi tirkî)
- Pokorny, Julius, Ferhenga etîmolojî ya hindûewropî ["Indogermanisches etymologisches Wörterbuch (bi almanî)"], Bern, 1959
- Tsabolov, R. L., Ferhenga etîmolojî ya zimanê kurdî ["Цаболов, Р. Л.: Эмцмолоƨцческцц̆ словарь курδскоƨо языка"], Moskova, 2001-2010
Bide ber[biguherîne]
Qafiye[biguherîne]
Bi zaravayên din[biguherîne]
- Kurmancî: stûn, istûn, histûn, sitûn
- Soranî: estûn, stûn
- Kurdiya başûrî: stün, sün
- Lekî: stün
- Zazakî: estûn
Werger[biguherîne]
- Afrîkansî: kolom → af
- Azerî: sütun → az
- Baskî: zutabe → eu
- Belarusî: налона → be (nalóna)
- Bretonî: kolonenn → br
- Bulgarî: нолона → bg (nolona)
- Kantonî: 柱 → yue
- Çekî: sloup → cs
- Çînî: 柱 → zh
- Danmarkî: søjle → da
- Almanî: Säule → de m, Kolonne → de m, Pfeiler → de n, Rubrik → de m, Stütze → de m, Zeitungsspalte → de
- Erebî: عمود → ar ('emûd)
- Ermenî: սյուն → hy (syun)
- Esperantoyî: kolono → eo
- Misrî: jwn
- Estonî: sammas → et
- Farisî: ستون → fa
- Fînî: pylväs → fi
- Fransî: colonne → fr
- Galîsî: columna → gl
- Gurcî: სვეტი → ka (sveṭi), კოლონა → ka (ḳolona)
- Hindî: स्तम्भ → hi (stambh)
- Holendî: zuil → nl
- Mecarî: oszlop → hu
- Îbranî: עמוד → he
- Inglîzî: column → en, pillar → en
- Îtalî: colonna → it
- Japonî: 柱 → ja
- Katalanî: columna → ca
- Koreyî: 기둥 → ko (gidung)
- Sirboxirwatî: stup → sh
- Latînî: columna → la
- Latviyayî: kolonna → lv
- Lîmbûrgî: zuul → li
- Lîtwanî: kolona → lt
- Malayalamî: തൂൺ → ml (tūṇ)
- Norwecî: søyle → no, pilar → no, støtte → no
- Polonî: kolumna → pl
- Portugalî: coluna → pt
- Keçwayî: tunu → qu
- Rusî: нолонна → ru (nolonna), столб → ru (stolb)
- Sirboxirwatî: stup → sh
- Şonayî: mbiru → sn
- Sirboxirwatî: стуб → sh
- Slovakî: stĺp → sk
- Spanî: columna → es
- Swêdî: kolonn → sv
- Tacikî: сутун → tg (sutun)
- Tamîlî: தூண் → ta (tūṇ)
- Tirkî: direk → tr, sütün → tr, kolon → tr
- Ûkraynî: нолона → uk (nolona)
- Viyetnamî: cột trụ → vi
- Yûnanî: στήλη → el (stíli)