stûn

Kurmancî

Bilêvkirin

• IPA^(kilîd): /stuːn/
• Kîtekirin: stûn

Navdêr

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	stûn	stûn
Îzafe	stûna	stûnên
Çemandî	stûnê	stûnan
Nîşandera çemandî	wê stûnê	wan stûnan
Bangkirin	stûnê	stûnino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	stûnek	stûnin
Îzafe	stûneke	stûnine
Çemandî	stûnekê	stûninan

çend stûn (1)

stûn mê

1. kolek, gulte, qemerî,
   kevirên yan darên qayim yên navbera banê xanî û binê xanî daku ban nekeve

   Divêt em gelek stûnan danin da ku ban nekeve.

   Berê çaxa ku golikê me çêdibûn, me histûna va girê dida, me binê wan ziha dikir, em pê ra şa dibûn, me nav lê dikirin. (Ji devê pîreke Zêtkayî)

2. her tişta/ê ku tiştek xwe li ser radigire

   Dayik stûna malê ye.

   Berê bûkeke jêhatî bixastana, digotin yeke wisa ye, stûna mala xirabe ye.

3. bingeh, esas

   Her pênc stûnên îslamê ev in: şehde, rojî, nivêj, hec û zikat.

   Rojî girtin yek ji pênc stûnên îslamê ye.

4. kuncik, kolon,
   di kovarê yan rojnameyê de cihê bo nivîskarekê/î yan mijarekê hatiye veqetandin û di her hejmarê de ew nivîskar û yan mijar cî digire

   Di hinek govaran de cihekî taybet bo stûnan nîne.

Ji wêjeya klasîk

• Asîmanê bêsitûn Wî kir pedîd
  Sûretê ba xal û xet Wî aferîd. — (Mewlûda Kurdî ~1720, Mela Hesenê Bateyî)

Gotinên pêşiyan

• Malên mêrîn bi stûnên zêrîn
• Bilindê dara rêla, kinikê stûna stêra, navinciyê Xwedê vê ra
• Tek bi tek stûnê, yek çû yek kete şûnê

Herwiha

• histûn
• istûn
• sitûn
• sitîn
• stîn
• sutûn

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: ستوون
• kurdî-krîlî: стун

Jê

• bêstûn
• bistûn
• stûndar
• stûnî
• stûnên îslamê

Etîmolojî

Hevreha soranî ستوون‎ (stûn) û ئه‌ستوون‎ (estûn), kurdiya başûrî stün, sün, lekî stün, zazakî estûn, farisî ستون‎ (sutûn), tacikî сутун (sutûn), pehlewî û partî 𐭮𐭲𐭥𐭭𐭩 / 𐫙𐫘𐫤𐫇𐫗‎ (stûn, istûn), peştûyî ستن‎‎ (stën), ستنه‎‎ (stëna), hexamenişî 𐎿𐎬𐎢𐎴𐎠 (stūnā), avestayî 𐬯𐬙𐬏𐬥𐬀‎ (stūna), sanskrîtî स्थूणा (sthûna-)... hemû ji proto-hindûîranî *stʰuHnáH ji proto-hindûewropî *sth₂-uh₂-néh ji *sth₂-wéh₂ (rep, req, rawestî, sekinî) ji *steh₂- (rawestîn, sekinîn).

Heman peyva proto-hindûewropî herwiha serekaniya rawe-STÎ-n û rawe-STA-ndin yên kurdî û bi heman maneyê ya ایستادن‎ (istaden) ya farisî, तिष्ठति (tíṣṭhati) ya sanskrîtî, stoti ya lîtwanî, стать (stat') ya rûsî, stāre ya latînî (> état = rewş û être = bûn yên fransî), stand ya inglîzî, stehen ya almanî, stå ya danmarkî, norwecî û swêdî û ստանամ (stanam: ava kirin) ya ermeniya kevn e...

Heman peyv herwiha serekaniya -stan, we-STA-ndin yên kurdî ye.

Herwiha bidin ber hevwateyên wan yên di zimanên ne-hindûîranî de, bo nimûne lîtwanî stul̃bas, latviyayî stulbs, rûsî столб (stolb), danmarkî/norwecî/swêdî stolp... ku texmînen ne hevrehên stûnê ne lê ji rehekî din yê proto-hindûewropî ne: *stl̥b-.

Peyva îranî herwiha ketiye hinek gelek zimanên Rojhilata Navîn û Başûrê Asyayê: osmanî ستون‎ (sütun), tirkî sütun, tirkmen(istan)î sütün, ûrdûyî ستون‎‎ (sutūn, sitūn)...

Çavkanî:

• Chyet, Michael L. (2003): Kurdish-English Dictionary, Ferhenga Kurmancî-Inglîzî, Yale University Press.
• Mackenzie, D. N. (1971), A Concise Pahlavi Dictionary, London, New York, Toronto: Oxford University Press.
• Nişanyan, Sevan: Çağdaş Türkçenin Etimolojisi [Etîmolojiya Tirkiya Niha] (bi tirkî)
• Pokorny, Julius, Ferhenga etîmolojî ya hindûewropî ["Indogermanisches etymologisches Wörterbuch (bi almanî)"], Bern, 1959
• Tsabolov, R. L., Ferhenga etîmolojî ya zimanê kurdî ["Цаболов, Р. Л.: Эмцмолоƨцческцц̆ словарь курδскоƨо языка"], Moskova, 2001-2010

Bide ber

• stûr

Qafiye

• bûn
• cûn
• çûn
• hûn
• nûn
• rûn
• titûn

Bi zaravayên din

• Kurmancî: stûn, istûn, histûn, sitûn
• Soranî: estûn, stûn
• Kurdiya başûrî: stün, sün
• Lekî: stün
• Zazakî: estûn

Werger

• Afrîkansî: kolom → af
• Azerî: sütun → az
• Baskî: zutabe → eu
• Belarusî: налона → be (nalóna)
• Bretonî: kolonenn → br
• Bulgarî: нолона → bg (nolona)
• Kantonî: 柱 → yue
• Çekî: sloup → cs
• Çînî: 柱 → zh
• Danmarkî: søjle → da
• Almanî: Säule → de m, Kolonne → de m, Pfeiler → de n, Rubrik → de m, Stütze → de m, Zeitungsspalte → de
• Erebî: عمود‎ → ar ('emûd)
• Ermenî: սյուն → hy (syun)
• Esperantoyî: kolono → eo
• Misrî: jwn
• Estonî: sammas → et
• Farisî: ستون‎ → fa
• Fînî: pylväs → fi
• Fransî: colonne → fr
• Galîsî: columna → gl
• Gurcî: სვეტი → ka (sveṭi), კოლონა → ka (ḳolona)
• Hindî: स्तम्भ → hi (stambh)
• Holendî: zuil → nl
• Mecarî: oszlop → hu
• Îbranî: עמוד‎ → he
• Inglîzî: column → en, pillar → en
• Îtalî: colonna → it
• Japonî: 柱 → ja
• Katalanî: columna → ca
• Koreyî: 기둥 → ko (gidung)
• Sirboxirwatî: stup → sh
• Latînî: columna → la
• Latviyayî: kolonna → lv
• Lîmbûrgî: zuul → li
• Lîtwanî: kolona → lt
• Malayalamî: തൂൺ → ml (tūṇ)
• Norwecî: søyle → no, pilar → no, støtte → no
• Polonî: kolumna → pl
• Portugalî: coluna → pt
• Keçwayî: tunu → qu
• Rusî: нолонна → ru (nolonna), столб → ru (stolb)
• Sirboxirwatî: stup → sh
• Şonayî: mbiru → sn
• Sirboxirwatî: стуб → sh
• Slovakî: stĺp → sk
• Spanî: columna → es
• Swêdî: kolonn → sv
• Tacikî: сутун → tg (sutun)
• Tamîlî: தூண் → ta (tūṇ)
• Tirkî: direk → tr, sütün → tr, kolon → tr
• Ûkraynî: нолона → uk (nolona)
• Viyetnamî: cột trụ → vi
• Yûnanî: στήλη → el (stíli)