mirin
Here nagîvasyonê
Here lêgerînê
Kurdî[biguhêre]
Bilêvkirin[biguhêre]
Lêker[biguhêre]
| mirin (lêkera negerguhêz) | ||
|---|---|---|
| Rehê dema niha: -mir- | ||
| RP. Niha | ||
| ez | dimirim | |
| tu | dimirî | |
| ew | dimire | |
| em, hûn, ew | dimirin | |
| Fermanî | Yekjimar | bimire |
| Pirjimar | bimirin | |
| Rehê dema borî: -mir- | ||
| RP. Boriya sade | ||
| ez | mirim | |
| tu | mirî | |
| ew | mir | |
| em, hûn, ew | mirin | |
Formên din: Tewandin:mirin
| ||
mirin lêkera xwerû, negerguhêz
- (mirov, heywan, riwek) êdî nejîn, êdî nejiyan, li jiyanê neman, ji jiyanê çûn, jiyan sekinîn, jiyan rawestîn
- hatin kuştin
- Di şerî de gelek kesên bêguneh jî dimirin.
- qir bûn, biriyan, birihan, qelîn, qeliyan, kokbir bûn:
- Dînozor berî 60 milyon salan mirine.
- Gelê kurd bi top û teyareyên dijmin namire.
- heyran bûn, bendewar bûn, pir hêvî kirin, zêde xwestin.
- Em bo rojeke azadiyê dimirin!
- xwe gorî kirin, xwe qurban kirin, xwe canfida kirin
- Bi hezaran xortên kurd bo Kurdistanê mirine.
- êdî neman yan qels û lawaz bûn
- Evîna wan miriye.
Ji wêjeya klasîk[biguhêre]
- Feryad ji destê firqetê
'Aşiq ew in her dimirin
Çend yek di remzên dilber in— (Dîwana Melayê Cizirî ~1640, Melayê Cizîrî)
Herwiha[biguhêre]
Bi alfabeyên din[biguhêre]
- kurdî-erebî: مرن
- kurdî-krîlî: мьрьн
Hevmane[biguhêre]
- Bi rêzgirî:
- çûn ber dilovaniya Xwedê
- çûn ber rehma Xwedê
- çûn rehmetê
- gihiştin karwanê şehîdan (bo kesên ku hatine kuştin)
- ji nav me bar kirin (bi mecazî)
- koça dawîn kirin (bi mecazî)
- wefat kirin
- wexer kirin (bi mecazî)
Dijmane[biguhêre]
- hatin jiyanê:
Gotinên pêşiyan[biguhêre]
- Mirin dîkê spî ye, li devê deriyê herkesî ye.
- Mirin kerê etaran e, li ber deriyê malan e.
Tewîn[biguhêre]
- Rehê demên niha û bên: -mir-
- Rehê demên borî: -mir-
- Tabloya paradîgmayên tewandinê: mirin
Têkildar[biguhêre]
Bide ber[biguhêre]
Bi zaravayên din[biguhêre]
Etîmolojî[biguhêre]
hevreha soranî مردن (mirdin), kurdiya başûrî mirdin, lekî mirdin, zazakî merden, merdene, hewramî merday, farisî مردن (berê "murden", niha "morden"), tacikî мурдан (murdan), pehlewî murden, peştûyî مړل (mṛǝ́l), avestayî 𐬨𐬀𐬭 (mer-), sanskrîtî मरति (marati), hindî मरना (mernā), ûrdûyî مرنا (merna), ermeniya kevn մեռանիմ (meṙanim), ermeniya niha մեռնել (meṙnel), hîtîtî 𒈨𒅕𒍣 (me-er-zi /merzi/), lîtwanî mirti, latviyayî mirt, çekî mřít, rûsî -мира́ть (-mirátʹ), bulgarî умирам (umíram), latînî morior, îtalî morire, spanî morir, portugalî morrer, fransî mourir, inglîzî murder (qetil, qetil kirin), almanî Mord (qetil), danmarkî/norwecî/swêdî mord (qetil)... hemû ji proto-hindûewropî *mer- (mirin).
Ketina D ji pey R di kurmancî de diyardeyeke tîpîk e. Bo nimûne, kurmancî "birin, kirin, mirin, xwarin" lê soranî "birdin, kirdin, mirdin, xwardin" û zazakî "berdene, kerdene, merdene, werdene".
Ji eynî rehî: merg, mêr, mirar, mirov (û varyantên peyva "mirov": meriv / mere / mere)...
- Çavkanî:
- Tsabolov, R. L., Ferhenga etîmolojî ya zimanê kurdî ["Цаболов, Р. Л.: Эмцмолоƨцческцц̆ словарь курδскоƨо языка"], Moskova, 2001-2010, r. 663
- Cheung, Johnny, Etymological Dictionary of the Iranian Verb, Leiden, 2007, r. 265
- Chyet, Michael L. (2003): Kurdish-English Dictionary, Ferhenga Kurmancî-Inglîzî, Yale University Press, r. 390.
- Pokorny, Julius, Ferhenga etîmolojî ya hindûewropî ["Indogermanisches etymologisches Wörterbuch (bi almanî)"], Bern, 1959, r. 735
- Watkins, Calvert, The American Heritage Dictionary of Indo-European Roots [arşîv], Houghton Mifflin Co., 2007, çapa 2em, r. 55
- Etymonline. Online English Etymology Dictionary. <etymonline.com> by Douglas Harper.
Jê[biguhêre]
Werger[biguhêre]
lêker
- Afrîkansî: sterf → af
- Almanî: sterben → de
- Inglîzî: to die → en, to decease → en, to pass away → en, bite the biscuit → en, bite the dust → en, buy the farm → en, cash in one's chips → en, cease to be → en
- Inglîziya kevn: acwelan, sweltan
- Erebî: ماتَ (mate)
- Azerî: ölmək → az
- Başkîrî: үлеү (ülew), вафат булыу (vafat bulïw), донъя ҡуйыу (donʺya quyïw), йән биреү (yän birew)
- Bambarayî: ban, sa
- Bretonî: mervel → br
- Kaolanî: thɑːi⁴²
- Katalanî: morir → ca, traspassar → ca
- Çînî: 死 → zh (sǐ), 死亡 → zh (sǐwáng)
- Cimbrî: sterben
- Koreyî: 죽다 → ko (jukda), 사망하다 → ko (samanghada)
- Damariya rojhilat: ṃˈmat
- Danmarkî: dø → da
- Spanî: morir → es
- Esperantoyî: morti → eo
- Farisî: مردن → fa (morden, murden)
- Ferî: doyggja
- Fînî: kuolla → fi
- Fransî: mourir → fr
- Frîsî: deagean, ferstjerre, stjerre
- Gagawzî: ölmää
- Gotî: 𐌰𐍆𐌳𐌰𐌿𐌸𐌾𐌰𐌽 (afdáuþjan), 𐌳𐌹𐍅𐌰𐌽 (diwan)
- Yûnanî: πεθαίνω → el (pethéno)
- Îbranî: מות
- Mecarî: hal → hu
- Yakutî: өл (öl)
- Îdoyî: mortar → io
- Indonezî: meninggal → id, meninggal dunia → id, tutup usia → id
- Înuîtî: ᑐᖁ- (tuqu-)
- Îzlendî: deyja → is
- Îtalî: morire → it
- Japonî: 死ぬ → ja (shinu), 死亡する (shibō suru)
- Karaçay-balkarî: ёлюрге
- Qazaxî: өлу → kk (ölüw), қайтыс болу (qaytıs bolw), қаза табу (qaza tabw), шетінеу (şetinew), жан тапсыру (jan tapsırw), дүние салу (dünïe salw), опат болу (opat bolw)
- Xakasî: ӧлерге (ӧlerge)
- Kîkûyûyî: gukua
- Kînyarwandayî: pfa (gupfa)
- Kirgizî: өлүү → ky (ölüü), каза табуу (kaza tabuu), каза болуу → ky (kaza boluu)
- Kotavayî: awalké
- Kumikî: оьлмек (ölmek)
- Latînî: mori → la
- Mapuçî: ḻan
- Mayayiya yukatekî: kimil
- Holendî: doodgaan → nl, overlijden → nl, sterven → nl, verscheiden → nl
- Aramiya nû ya asûrî: mjətə
- Norweciya bokmålî: dø → no
- Norweciya nînorskî: døy → no
- Nlûyî: ǀ’aa
- Oksîtanî: morir → oc
- Oyratayî: umu
- Osmanî: اولمك (ölmek)
- Papyamentoyî: fayesé, muri
- Polonî: umierać → pl
- Portugalî: falecer → pt, morrer → pt
- Romanyayî: muri → ro
- Rusî: умирать → ru (umiratʹ)
- Samiya bakurî: jápmit
- Siryanî: {ܡܬ (mat)
- Şîngazîcayî: hufa, ufariki, utsindza roho, ufia, ulawa
- Slovakî: umrieť, umierať, zomrieť, zomierať
- Sonxayî: buu
- Sirananî: dede, kraperi
- Swêdî: avlida → sv, dö → sv
- Swahîlî: kufariki, kufa → sw
- Teterî: үлү (ülü), вафат булу (wafat bulu)
- Çekî: umřít → cs, umírat, zemřít → cs, zmírat, zaklepat bačkorama → cs, zhebnout → cs, chcípnout → cs, natáhnout brka → cs
- Çuvaşî: вил (vil)
- Torangî: morir, dénaite, défunter
- Çolyanî: chá
- Tûpiya kevn: manô
- Tirkî: ölmek → tr
- Tirkmenî: ölmek, ýogalmak, dünýäden ötmek
- Norsiya kevn: deyja
- Volapûkî: deadön → vo
- Yupîkiya navendî: tuqu-
- Zuluyî: -shona
[biguhêre]
| Zayenda mê ya binavkirî | ||||
|---|---|---|---|---|
| Rewş | Yekjimar | Pirjimar | ||
| Navkî | mirin | mirin | ||
| Îzafe | mirina | mirinên | ||
| Çemandî | mirinê | mirinan | ||
| Nîşandera çemandî | wê mirinê | wan mirinan | ||
| Bangkirin | mirinê | mirinino | ||
| Zayenda mê ya nebinavkirî | ||||
| Rewş | Yekjimar | Pirjimar | ||
| Navkî | mirinek | mirinin | ||
| Îzafe | mirineke | mirinine | ||
| Çemandî | mirinekê | mirininan | ||
mirin mê
- bidawîhatina jiyanê, qedîna heyatê, dawiya jiyanê, nemana li jiyanê:
- Em bi mirina wê gelek xemgîn bûn.
- Ew bi zor ji mirinê xilas bû. (Kêm mabû ku bimire.)
- qirbûn, biriyan, birihan, kokbirbûn
- Mirina dînozoran berî 60 milyon salan ji ber çi bû?
- hatinkuştin
- Teqîn bû sebebê mirina deh kesan.
- hesret, mirad, heyranî, bendewarî, hêvîdarî (bi taybetî ya pir zêde)
- mirina bo rojeke azadiyê
- canfîdayî, xwegorîkirin, xwequrbankirin, xwe fidakirin:
- mirina bo xatirê Kurdistaneke azad
- neman yan qelsbûn û lawazbûn:
- mirina evîna du evîndarên berê.
Hevmane[biguhêre]
- Bi rêzgirî:
- merg
- wefat, wefatkirin
- koça dawîn (bi mecazî)
- wexer, wexerkirin (bi mecazî)
- çûna ber rehma Xwedê
- çûna ber dilovaniya Xwedê
- barkirina ji nav me (bi mecazî)
- gihiştina karwanê şehîdan (bo kesên hatine kuştin)
- Bo heywanan an wek bêrêzî bo mirovan:
- dînî, kevnar:
Werger[biguhêre]
Formeke lêkerê[biguhêre]
mirin
- dema borî ya sade û pirhejmar (em/hûn/ew) ji lêkera mirin:
- Ew hemû mirin.
- (behdînî) dema bê pirhejmar (em/hûn/ew) ji lêkera mirin:
- Em hemî dê mirin. (Em hemû dê bimirin.)