dawî

Kurmancî

Bilêvkirin

• IPA^(kilîd): /dɑːˈwiː/
• Deng (Bidlîs)^ⓘ
• Kîtekirin: da·wî

Navdêr

Tewandina dawî
Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	dawî	dawî
Îzafe	dawiya	dawiyên
Çemandî	dawiyê	dawiyan
Nîşandera çemandî	wê dawiyê	wan dawiyan
Bangkirin	dawiyê	dawiyino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	dawiyek	dawiyin
Îzafe	dawiyeke	dawiyine
Çemandî	dawiyekê	dawiyinan

dawî mê

1. talî, soxî, dûmahî, encam, akam, netîce, songî

   Hevmane: dawîng, axir, kutahî

   Dijmane: destpêk, bidayet, sereta, ibtida

   Û li dawiyê ew biser ketin.

   • Bi wî awayî, maça wan bi yanzdeh û deh dawî hat. — (Firat Cewerî, Girtî, Weşanên Nûdem, 1986)
   • Wek serxweşek bê hiş
     Ketime riya çep û rast
     Qediya qediya
     Şeva dawî hejiya — (Ciwan Haco, Dil Ketimê)
   • Mala keçkê li taxa jorî ye
     Sewda daye, hêş nemaye
     Gotinên xelkê dawî naye — (Xelîl Xemgîn, Nîne Nîne)
   • Axir bide wî tu husn-i meqte'
     – DAWÎ – — (Ehmedê Xanî, Mem û Zîn, ~1692)

Jê

 

• (lêker) bi dawî bûn
• (navdêr) bidawîbûn
• (rengdêr) bidawîbûyî
• (lêker) bi dawî hatin
• (navdêr) bidawîhatin
• (rengdêr) bidawîhatî
• (navdêr) bidawîkirin
• bi dawî kirin
• bidawîkirî
• dawî anîn
• dawîanîn
• dawîbûn
• dawî bûn
• dawîbûyî
• dawî dan
• dawîdan
• dawî kirin
• dawîkirin
• dawîkirî
• dawîn

Etîmolojî

Hevreha soranî دوای‎ (diwahî), dimilkî dimayîn, dimaîn, ji dûv + -ahî. Guherîna dengî dibe ku wisan bûbe: *divahî > bi metatezê *dihavî > -ih- dikeve wekî di *çihar>çar de û dibe *davî û > *dahî>dawî. Bo h>v/w di kurmanciyan de binêre soranî چوار‎ (çwar, “çiWar”), نواڕین‎ (niWarrîn, “nihêrîn”), şirove... Bo guherîna v>h/w binêre bawer. Li devera Badînan wek "dûmahîk" maye, mihtemelen ji ber ku têkildarî dû û mayîn bawer kirine lewma. Bide ber farisî افدم‎ (efdom, “dawî”) ji farisiya navîn [skrîpt hewce ye] (ebdum), ku bixwe ne ji heman rehê ye (ji farisiya kevn *epetemeh, ji reheke din a hindûewropî lê bi şaşî têkildarî [skrîpt hewce ye] (dom, “dûv”) kirine.

Werger

• Almanî: Ende → de nt, Schluss → de n

  Elmanîşî: Endi

• Asamî: ওৰ (ür), শেষ (xex)
• Astûrî: fin → ast n an m
• Azerî: son → az, axır → az, baş → az
• Baskî: amai → eu
• Başkîrî: аҙаҡ (aðaq)
• Belarusî: кане́ц n (kanjéc), край n (kraj)
• Bretonî: diwezh → br n
• Bulgarî: край → bg n (kraj)
• Burmayî: အဆုံး → my (a.hcum:)
• Çekî: konec → cs n
• Çînî:

  Mandarînî: 結束 → zh (jiéshù), 末尾 → zh (mòwěi), 端 → zh (duān)

• Çuvaşî: вӗҫ (vĕś)
• Dalmatî: fain n
• Danmarkî: ende → da, afslutning → da
• Endonezyayî: akhir → id, ujung → id
• Erebî: نِهَايَة‎ → ar m (nihāya), غَايَة‎ m (ḡāya)

  Erebiya misrî: نهاية‎ m (nehāya)

  Erebiya fasî: خر‎ n (ḵar)

• Ermenî: վերջ → hy (verǰ), ծայր → hy (cayr)
• Esperantoyî: fino → eo
• Estonî: lõpp → et
• Evenî: мудан (mudan)
• Evenkî: мудан (mudan)
• Eweyî: nuwuwu nt
• Farisî: انتها‎ → fa (entehâ), پایان‎ → fa (pâyân), آخر‎ → fa (âxar)
• Fînî: pää → fi, pääty → fi ; loppu → fi
• Fransî: fin → fr m, bout → fr n, extrémité → fr m
• Friyolî: fin
• Frîsî: ein → fy
• Gaelîka skotî: eàrr n an m
• Galîsî: fin → gl n an m
• Gotî: 𐌰𐌽𐌳𐌴𐌹𐍃 n (andeis)
• Gurcî: დასასრული (dasasruli), ბოლო (bolo), მიწურული (mic̣uruli)
• Haîtî: fen
• Hindî: अंत → hi n (ant)
• Holendî: einde → nl nt, uiteinde → nl nt
• Îbranî: סוֹף‎ → he n (sof), קצה‎ → he n (q'tzeh, herfiyen “edge”)

  Îbranî: פין‎ m

  Latînî: fin

• Îdoyî: fino → io
• Îngilîzî: end → en
• Îstriyotî: feîn n
• Îtalî: fine → it m
• Îzlendî: endir → is
• Japonî: 終了 → ja (shūryō), 終わり → ja (owari), 終い (shimai), 端 → ja (hashi), 最後 → ja (saigo), エンド → ja (endo)
• Kapampanganî: danggut, sepu
• Katalanî: fi → ca m
• Koreyî: 끝 → ko (kkeut), 종료 → ko (jongnyo)
• Ladînoyî:

  Îbranî: פ׳ין‎, קאב׳ו‎

  Latînî: fin m, kavo n

• Latgalî: beigys, gols n, pabeigys
• Latînî: finis → la n an m, terminus → la n, termen nt, exitus n, extremum nt, extremus n, peractio m, finalitas
• Latviyayî: gals → lv n, beigas m pj
• Lawsî: ຈົບ (chop)
• Lîtwanî: pabaiga → lt m, galas → lt n
• Luksembûrgî: Enn nt
• Makedonî: крај n (kraj)
• Malezî: akhir → ms, hujung → ms, هوجوڠ‎
• Maltayî: tmiem, għeluq
• Mançûyî: ᡩᡠᠪᡝ (dube)
• Manksî: arbyl n
• Maorî: hikutau, mutunga, paunga
• Mecarî: vég → hu
• Mongolî: төгсгөл → mn (tögsgöl)
• Nanayî: дуэ, модан
• Napolîtanî: scompetura m
• Norwecî:

  Norweciya bokmålî: ende → no n, slutt n

• Oksîtanî: fin → oc
• Oromoyî: dhuma
• Polonî: koniec → pl n
• Portugalî: fim → pt, cabo → pt n, término → pt n
• Romancî: fin, fegn
• Romanyayî: sfârșit → ro, terminație → ro, capăt → ro
• Rusî: коне́ц → ru n (konéc), край → ru n (kraj)
• Sanskrîtî: अन्त → sa n an nt (anta), समाप्ति → sa m (samāpti)
• Sardînî: fine, fini, finis
• Sicîlî: fini → scn
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: крај n

  Latînî: kraj → sh n

• Slovakî: koniec → sk n
• Slovenî: konec → sl n
• Somalî: dhammaad
• Sorbî:

  Sorbiya jêrîn: kóńc n

• Spanî: fin → es n an m
• Swahîlî: mwisho → sw, ncha → sw 9 an 10, tamati → sw
• Swêdî: slut → sv, ände → sv
• Tacikî: охир → tg (oxir)
• Tagalogî: katapusan, dulo → tl
• Tayî: จบ → th (jòp)
• Tirkî: son → tr
• Tîbetî: མཇུག (mjug)
• Urdûyî: انت‎ n (ant)
• Ûkraynî: кіне́ць → uk n (kinécʹ), край → uk n (kraj)
• Venîsî: fin m, tèrmine → vec n
• Viyetnamî: chóp → vi, mút → vi
• Walonî: fén → wa m, dibout → wa n, coron → wa n
• Weylsî: diwedd → cy
• Ximêrî: ចុង → km (coŋ)
• Yagnobî: охир
• Yidîşî: סוף‎ n (sof)
• Yûnanî: τέλος → el nt (télos), πέρας → el nt (péras), τέρμα → el nt (térma), λήξη → el m (líxi), άκρο → el nt (ákro), άκρη → el m (ákri)

  Kevn: τελευτή m (teleutḗ)

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.