pir

 Binêre herwiha: pirr û pîr

Kurmancî

Bilêvkirin

• (Navdêr):  IPA^(kilîd): /pʰɪɾ/, پر

  • Deng (Wan)

• (Hoker):  IPA^(kilîd): /pʰɪr/, پڕ

  • Deng (Wan)

Navdêr

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	pir	pir
Îzafe	pira	pirên
Çemandî	pirê	piran
Nîşandera çemandî	wê pirê	wan piran
Bangkirin	pirê	pirino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	pirek	pirin
Îzafe	pireke	pirine
Çemandî	pirekê	pirinan

Pira Delal (Zaxo)

pir mê, p-ya req, r-ya nerm

2. Rêya ku hatiye avakirin daku mirov pê di ser avekê re bibore anku derbas bibe (bi taybetî di ser çemekî yan robarekî re).

   Hevmane: pire, kuprî, cisir

   • Gava ew gihîşt ber pirê, dengê zûrîna trênê hat. — (Firat Cewerî, Girtî, Weşanên Nûdem, 1986)
   • Terka dilê ehbab-i da
     Mehbûb û reyhan pir gulav
     Ker kir li min cerg û hinav — (Dîwana Melayê Cizirî ~1640, Melayê Cizîrî)

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: پر

Herwiha

• pire

Jê

• (Lêker) pir kirin
• (Lêker) pir bûn
• pir xwarin
• (Navdêr) pirbûn
• (Navdêr) pirkirin
• pirxwarin

Etîmolojî

Hevreha soranî پرد‎ (pird) (pird), zazakî pird, hewramî pirdî, farisî پل‎ (pol), pehlewî 𐭯𐭥𐭧𐭫𐭩 (puhl), partî purt, avestayî 𐬞𐬆𐬭𐬆𐬙𐬎 (pərətu), sanskrîtî पर (para: di ser re borîn), latînî portus (lîman, bender, keştîgeh > gelek zimanên ewropî port), yûnaniya kevn πόρος (póros: buhir, derbaz, derbend), inglîzî ford (meyav, derbazgeha avê), almanî Furt (meyav, derbazgeh), inglîzî firth (derbend), zimanên skandinavî fjord (derbend)... hemû ji proto-hindûewropî *pértus (derbazbûn). Binêre herwiha borîn, borandin.

Çavkanî: Horn p.72, Watkins p.65, MacKenzie P.118, Etymonline | Pokorny: 816 - 817

Bi zaravayên din

• Soranî: pird
• Zazakî: pird
• Hewramî: pirdî

Werger

• Afrîkansî: brug → af
• Çekî: most → cs
• Erebî: ^?الركس‎ → ar, ^?القنطرة‎ → ar, ^?كثير‎ → ar, ^?معبر‎ → ar, ^?معبرة‎ → ar
• Çînî: 桥 → zh
• Danmarkî: bro → da
• Almanî: Brücke → de mê, abermals → de
• Esperantoyî: ponto → eo
• Farisî: بسا‎ → fa, پل‎ → fa, زیاد‎ → fa, فراوان‎ → fa, وافر‎ → fa, بسیار‎ → fa, تمام‎ → fa, تیرک اصلی‎ → fa
• Ferî: brúgv → fo
• Fînî: silta → fi
• Fransî: pont → fr
• Frîsî: brêge → fy
• Gaelîka skotî: drochaid → gd
• Holendî: brug → nl
• Mecarî: híd → hu
• Îdoyî: ponto → io
• Inglîzî: bridge → en, abundant → en, downright → en, only just → en, remarkably → en, rife → en, ample → en, hyper- → en, killing → en, multi- → en, pluri- → en, poly- → en, rampant → en, rattling → en, ^?fulgurous → en
• Îtalî: ponte → it
• Îzlendî: brú → is
• Katalanî: pont → ca
• Kînyarwandayî: teme → rw (iteme)
• Latînî: pons → la
• Malezî: jembatan → ms
• Norwecî: bro → no g
• Papyamentoyî: brùg → pap, dèk → pap
• Polonî: most → pl
• Portugalî: ponte → pt
• Romanyayî: pod → ro
• Rusî: мост → ru (most)
• Sirananî: broki → srn
• Spanî: puente → es
• Swêdî: bro → sv
• Tagalogî: tuláy → tl
• Tirkî: köprü → tr, nene → tr, aşkın → tr, pek → tr, ziyade → tr, avuç avuç → tr, bayağı → tr, domuzuna → tr, fazla → tr, fena → tr, gani → tr, katı → tr, müteaddit → tr, ^?derin → tr, ^?gayet → tr, ^?geniş → tr
• Yûnanî: γεφύρι → el (gefýri)

Hoker

pir, p-ya req, r-ya req

1. Tijî, dagirtî, full.
   • Gunahê min bixufranî
     “Mîm û Hê” pir gunehkar e
     Belê navê te xeffar e— (Feqiyê Teyran ~1620)

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: پڕ

Herwiha

• pirr

Hevmane

• gelek
• çendîn
• mişe
• zaf
• zehf
• zêde
• zor

Dijmane

• kêm
• piçek
• hindik

Etîmolojî

proto-hindûewropî: *pel- / *ple- ("dagirtin, tijî kirin")

proto-îranî *per- ("tijî kirin")

avestayî: pirine- ("tijî"), pir- ("tijî kirin")

farisiya kevn: peru ("tijî")

hotenî: p'r ("tijî")

farisî: pur ("tijî")

belûçî: pur ("pir") ...

kurmancî: pir ("pir, gelek")

soranî: pirr ("tijî")

zazakî: pirr ("tijî")

sanskrîtî: pûrna- ("tijî"), per- ("dagirtin, tijî kirin")

yûnanî: plethos, poly- ("tijî, pir")

latînî: plēnus ("tijî")

almanî: voll ("tijî")

inglîzî: full ("tijî"), fill ("tijî kirin") ...

Çavkanî: Cheung p.295, Horn p.66, Watkins p.64, Etymonline | Pokorny: 798 - 801

Jê

• piranî
• pirî
• pirbêj

Werger

• Afrîkansî: dikwels → af, baie → af
• Bambarayî: kosɛbɛ → bm
• Bretonî: kalz → br
• Çekî: často → cs
• Danmarkî: mange → daofte → da, tit → da
• Almanî: viel → de, häufig → de, oft → de, ^?aller- → de, ^?allzu → de, ^?erklecklich → de, ^?mehrere → de, ^?recht → de, ^?sehr → de, ^?sehr viel → de, ^?unmäßig → de, ^?überaus → de, ^?zahlreich → de, ^?vieles → de
• Erebî: كَثِيرٌ (keθîr), ^?الجمان‎ → ar, ^?جدا‎ → ar, ^?جم‎ → ar, ^?عديد‎ → ar, ^?مكتنز‎ → ar
• Esperantoyî: ofte → eo, multe → eo
• Farisî: خیلی‎ → fa (kheyli), ^?افزون‎ → fa, ^?بسی‎ → fa, ^?بسیار‎ → fa, ^?زیاد‎ → fa
• Ferî: ofta → fo
• Fînî: paljon → fi, moni → fi
• Fransî: beaucoup → fr
• Frîsî: faak → fy, faken → fy, fakentiden → fy, gauris → fy, jamk → fy
• Gaelîka skotî: mòran → gd
• Holendî: veel → nl, dikwijls → nl, gedurig → nl, menigmaal → nl, vaak → nl, veelal → nl, veeltijds → nl, een heleboel → nl, terdege → nl, zeer → nl
• Mecarî: gyakran → hu
• Îdoyî: multe → io
• Indonezî: banyak → id
• Inglîzî: much → en, a lot → en, greatly → en, ^?extremely → en, ^?highly → en, ^?lot → en, ^?many → en, ^?so → en, ^?very → en
• Inglîziya kevn: gelome → ang, oft → ang
• Îtalî: molto → it, frequentemente → it, sovente → it, spesso → it
• Îzlendî: oft → is
• Japonî: 沢山 → ja (takusan), 多く → ja (ōku), いっぱい → ja (ippai)
• Katalanî: freqüentment → ca, sovint → ca
• Kînyarwandayî: nshi → rw
• Koreyî: 많이 → ko (mani)
• Latînî: saepe → la
• Lingalayî: mpenzá → ln
• Norwecî: mye → no
• Oksîtanî: fòrça → oc, hèra → oc
• Polonî: dużo → pl, często → pl
• Portugalî: muito → pt, amiúde → pt, frequentemente → pt, freqüentemente → pt, muitas vezes → pt
• Romanyayî: des → ro, adesea → ro
• Rusî: много → ru (mnogo)
• Sirananî: nofotron → srn, somentron → srn
• Sonxayî: gumo-gumo → ses
• Spanî: mucho → es, a menudo → es, con frecuencia → es
• Swahîlî: mara nyingi → sw
• Swêdî: ofta → sv
• Tirkî: çok → tr, ^?aşırı → tr, ^?bol → tr
• Zuluyî: kaningi → zu

Soranî

Bilêvkirin

•  IPA: /pʰɪr/, پڕ

Rengdêr

pir

1. tijî, mişt

Tirkî

Bilêvkirin

•  IPA: /pʰiɾ/

Navdêr

pir

1. pîr, kal
2. mahir
3. têr baş