mezin

 Binêre herwiha: mêzîn û mêzin

Kurmancî

Bilêvkirin

•  IPA^(kilîd): /mɛˈzˤɪn/
• Deng (Wan)^ⓘ
• Kîtekirin: me·zin

Rengdêr

Pozîtîv	Komparatîv	Sûperlatîv
mezin	mezintir	herî mezin (merkezî) tewrî mezin (rojavayî) mezintirîn (soranîzm)

Fîl mezin in û mişk biçûk in.

mezin

1. gir, girs, zexm, ne biçûk

   Fîl heywanên mezin in.

2. berfireh yan bilind

   Behreke mezin.

   Xaniyekî mezin.

3. bitemen, bi temenê xwe zêdetir

   Birayê mezin û birayê biçûk.

4. giring, muhim, tesîrker, bibandor, zîrek, jêhatî

   Qezayeke mezin.

   Zanayên mezin.

5. dilovan, birehim, dilnerm, hestiyar, dilnazik

   Ya Xudê tu yê mezinî, li min bibore.

   Qurban tu yê mezinî li min bibore.

Ji wêjeya klasîk

• Dîrhemek bêt serfê Mewlûda Nebî
  Xêrekî mezin ji bo hasil dibî
  Hem ji Şeyxan bû rîwayet ev xeber — (Mela Hisênê Bateyî: Mewlûd)

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: مه‌زن
• kurdî-krîlî: мәзьн

Herwiha

• mazin
• meçoç — bi zimanê zarokan
• mes- — di mestir û mestirîn de

Hevmane

• gewre

Nêzîk

• gir
• qelew
• zexim

Jê

• (lêker) mezin bûn
• (lêker) mezin kirin
• mezinahî
• mezinatî
• mezinayî
• (navdêr) mezinbûn
• (rengdêr) mezinbûyî
• (navdêr) mezingirtin
• mezinî
• (navdêr) mezinkirin
• (rengdêr) mezinkirî

Etîmolojî

Ji proto-hindûewropî *méǵh₂s.

Hevreha belûçî مزن (mezen, muzen), farisiya navîn mes/meh, farisî مه‎ (meh - bi maneya "mezin" êdî nemaye), avestayî 𐬨𐬀𐬰𐬀𐬵‎ (mezeh), sanskrîtî महा (mahā) (mahā́), ermenî մեծ (mec) (mêç) hîtîtî 𒈨𒂊𒅅𒆠𒅖 (mêkkis, “gelek, pirr”), yûnaniya kevn μέγας (mégas, “mezin”), latînî magnus (“mezin”) û mactus (“hêja, bihagiran”), îtalî/portugalî/spanî magno, îngilîzî much (bixwîne: maç "gelek, pirr"), swêdî mycket ("gelek, pirr"), danmarkî meget ("gelek, pirr"), albanî madh...

Di kurdî de paşgira -in lê hatiye zêdekirin lê forma mes-/mez- jî di mestir/meztir û mestirîn / meztirîn de hê maye. Guhartoya bi paşgira -in di zimanên din ên îranî de ji bo dêwan anku bûnewerên mîtolojîk ên mezin tê karanîn; binêre avestayî 𐬨𐬀𐬰𐬀𐬌𐬥𐬌𐬌𐬀 (mezeyniye, “mezin, dêw, bûnewerên mezin”), farisî مازنی (mazenî) û navê Mazenderan ji مازن (mazen, “mezin, dêw”) + در (der, “derî”) + -an.

Bo guherîna *ǵ ya proto-hindûewropî bi Z di zimanên îranî de, bidin ber peyva zanîn, zer.

Bo guherîna wateya peyvan di navbera "mezin" û "gelek" de bidin ber tirkî çok (gelek, pir) û oyxurî چوڭ (chong, “mezin”).

Di nav zaravayên kurdî de peyv tenê di kurmancî de maye. Hin caran ew di soraniya nivîskî de tê dîtin lê ew ji kurmancî hatiye neqilkirin wek çawa ku hevwateya wê ya soranî gewre jî neqlî kurmanciya nivîskî bûye. Di nav zimanên îranî de ji bilî kurmancî herwiha di belûçî de jî maye lê wek din ji zimanên din ketiye.

Bi forma xwe ya yûnanî wek mega- ketiye piraniya zimanan û zimanê kurdî jî. Bo nimûne: megaloman, megatrend...

Çavkanî

• Chyet, Michael L. (2003): Kurdish-English Dictionary, Ferhenga Kurmancî-Inglîzî, Yale University Press, r. 379.
• Tsabolov, R. L., Ferhenga etîmolojî ya zimanê kurdî ["Цаболов, Р. Л.: Эмцмолоƨцческцц̆ словарь курδскоƨо языка"], Moskova, 2001-2010, r. 632
• Etymonline. Online English Etymology Dictionary. <etymonline.com> by Douglas Harper.
• The Tower of Babel - An Etymological Database Project [Birca Babilê - Projeyeke Danegeha Etîmolojî] (bi îngilîzî û rusî): http://starling.rinet.ru/

Bi zaravayên din

• Kurdiya başûrî: gewra, giwra
• Lekî: kellîn, kełiň kełing
• Soranî: gewre، zil, mezin, çatir
• Zazakî: pîl, gird

Werger

• Abxazî: аду → ab (ādu)
• Afrîkansî: groot → af
• Akadî: 𒃲 → akk (rabûm)
• Albanî: madh → sq
• Almanî: groß → de
• Altayiya başûrî: јаан → alt (ǰaan)
• Asamî: ডাঙৰ → as (daṅor), বৰ → as (bor)
• Astûrî: grande → ast
• Avarî: кӏудияб → av (kʼudijab)
• Azerî: böyük → az
• Baskî: handi → eu
• Başkîrî: ҙур → ba (ður)
• Batakiya mandaîlîng: godang → btm
• Belarusî: вялі́кі → be (vjalíki)
• Bengalî: বড় → bn (bôŗô)
• Bextiyarî: گت → bqi (get)
• Bretonî: bras → br
• Bruneyî: basar
• Bulgarî: голя̀м → bg (goljàm)
• Burmayî: ကြီး → my (kri:), ကြီးမား → my (kri:ma:)
• Buryatî: томо → bxr (tomo), ехэ → bxr (jexe)
• Çamicuroyî: s̈hojta
• Çeçenî: доккха → ce (doqqa)
• Çekî: velký → cs
• Çerokî: ᎡᏆ → chr (equa)
• Çîkasawî: ishto' → cic, ishto' → cic
• Çînî:

  Hakkayî: 大 → hak (thai⁵⁵)

  Mandarînî: 大 → zh (dà)

  Min dongî: 大 → cdo (duai)

  Dunganî: да (da) (大)

  Minnanî: 大 → zh-min-nan (tua³³)

  Kantonî: 大 → yue (daai⁶)

• Çoktawî: chito → cho
• Çuvaşî: пысӑк → cv (pysăk)
• Danmarkî: stor → da
• Diyirbalî: bulgan
• Dolganî: улакан → dlg (ulakan)
• Dusuniya navendî: agayo → dtp
• Elwîrî-wîderî: بزرگ (bozorg)
• Endonezyayî: besar → id, agung → id, raya → id
• Erebî: كَبِير → ar (kabīr)

  Erebiya misrî: كبير → arz (kibīr)

• Ermenî: մեծ → hy (mec)
• Erzayî: покш → myv (pokš)
• Esperantoyî: granda → eo
• Estonî: suur → et
• Evenkî: со (so)
• Eweyî: gã → ee
• Farisî: بزرگ → fa (bozorg), گنده → fa (gonde), کلان → fa (kelan), گت → fa (got, get), مه → fa (meh)
• Ferî: stórur → fo
• Fîjî: levu → fj
• Fînî: iso → fi, suuri → fi
• Fransî: grand → fr, gros → fr
• Friyolî: grant → fur, grand → fur
• Frîsî: grut → fy
• Gaelîka skotî: mòr → gd
• Gagawzî: büük → gag
• Galîsî: grande → gl
• Gotî: 𐌼𐌹𐌺𐌹𐌻𐍃 → got (mikils)
• Gurcî: დიდი → ka (didi)
• Guwaranî: tuvicha → gn, tuicha → gn, guasu → gn
• Hadzayî: pakapaa → hts
• Haîtî: gwo → ht
• Hawayî: nui → haw
• Hawsayî: bàbba → ha
• Hindî: बड़ा → hi (baṛā)
• Hîtîtî: 𒊩𒇷𒅖 → hit (sallis)
• Holendî: groot → nl, omvangrijk → nl
• Iştihardî: پیل (pil)
• Îbranî: גדול → he (gadól)
• Îdoyî: granda → io
• Îgboyî: ukwu → ig
• Îngilîziya kevn: miċel → ang
• Îngilîzî: big → en, large → en, grand → en, important → en, (5) merciful → en
• Îngriyî: suur → izh
• Îngûşî: доккха → inh (doqqa)
• Înterlîngua: grande → ia, grosse → ia
• Înuîtî: angiyok → iu
• Îrlendiya kevn: mór → sga
• Îrlendî: mór → ga
• Îstriyotî: grando
• Îtalî: grande → it, grosso → it
• Îzlendî: stór → is
• Japonî: 大きい → ja (おおきい, ōkii)
• Javayî: gede → jv
• Kalalîsûtî: angisooq → kl
• Kalmîkî: ик → xal (ik)
• Kannadayî: ಗುರು → kn (guru)
• Karaçay-balkarî: уллу → krc (ullu)
• Karaxanîdî: بَدُكْ (bedük), باذُكْ (bēδük), اُلُغْ (uluɣ)
• Karelî: šuuri → krl
• Kaşûbî: wiôldżi → csb
• Katalanî: gran → ca, gros → ca
• Katawbayî: tro
• Keçwayî: hatun → qu, jatun → qu
• Ketî: қя
• Kirgizî: чоң → ky (çoñ)
• Kîngalî: ලොකු → si (loku), විශාල → si (wiśāla)
• Komî-zîriyî: ыджыд → kv (ydžyd)
• Koreyî: 크다 → ko (keuda), 큰 → ko (keun)
• Kornî: brâs → kw
• Korsîkayî: grande → co
• Koryakî: нымэйыӈӄин (nəmejəŋqin), нымэйӈыӄин (nəmejŋəqin)
• Kriya bejayî: ᑭᐢᒋ → crk (kisci-), ᒥᓯ → crk (misi-)
• Kumikî: уллу → kum (ullu)
• Ladînoyî: grande → lad
• Lakotayî: tȟáŋka → lkt
• Lamboyayî: madaka
• Latgalî: lels → ltg
• Latînî: magnus → la, grandis → la
• Latviyayî: liels → lv
• Lawsî: ໂຕ → lo (tō), ໃຫຍ່ → lo (nyai)
• Lîtwanî: didelis → lt
• Lueyî: ᦺᦊᧈ (ẏay¹)
• Luksembûrgî: grouss → lb
• Luriya bakurî: گت → lrc (get)
• Luriya başûrî: گت → luz (get)
• Makedonî: го́лем → mk n (gólem)
• Malayalamî: lo⁴
• Malezî: besar → ms, raya → ms, gedang → ms
• Maltayî: kbir → mt
• Mançûyî: [skrîpt hewce ye] (amba)
• Manksî: mooar → gv
• Maorî: nui → mi, nunui → mi p
• Maratî: विशाल → mr nt (viśāl)
• Mariya rojhilatî: кугу → mhr (kugu)

  Mînangkabawî: gadang → min, basa → min, godang → min, bosa → min

• Mecarî: nagy → hu
• Misrî: (ꜥꜣ), (wr)
• Mongolî: том → mn (tom), их → mn (ix)
• Nahwatlî: huey → nah
• Napolîtanî: gruosso → nap
• Navajoyî: tsoh → nv
• Nepalî: ठूलो → ne (ṭhūlo)
• Normandî: grand → nrm, grànd → nrm
• Norwecî:

  Norweciya bokmålî: stor → no

  Norweciya nînorskî: stor → nn

• Ojibweyî: gichi- → oj, chi- → oj, michaa → oj
• Okînawanî: まぎさん → ryu (magisan)
• Oksîtanî: grand → oc, gros → oc
• Oromoyî: guddaa → om
• Osmanî: بیوك → ota (beyük), اولو → ota (ulu)
• Oygurî: چوڭ → ug (chong)
• Ozbekî: katta → uz
• Papyamentoyî: grandi → pap
• Peştûyî: غټ → ps (ǧeṭ), ستر → ps (stër)
• Polonî: duży → pl, wielki → pl
• Portugaliya kevn: grande
• Portugalî: grande → pt
• Pumpokolî: xääse
• Puncabî: ਬਡ਼ਾ → pa (baṛā), ਵੱਡਾ → pa (vaḍḍā)
• Qazaxî: зор → kk (zor), үлкен → kk (ülken)
• Rapanuyî: nui → rap
• Ratahanî: lowen
• Romancî: grond → rm, grànd → rm, grand → rm
• Romanyayî: mare → ro
• Rusî: большо́й → ru (bolʹšój), вели́кий → ru (velíkij), кру́пный → ru (krúpnyj)
• Rusînî: великый → rue (velykŷj)
• Samiya bakurî: stuoris → se
• Samiya înarî: styeres → smn
• Samiya kildînî: шӯрр → sjd (šūrr)
• Samogîtî: dėdėlis → bat-smg
• Sanskrîtî: बृहत् → sa (bṛhat), मह → sa (maha)
• Santalî: ᱰᱳᱵᱳ → sat (ḍobo)
• Sebwanoyî: dakù → ceb
• Sicîlî: granni → scn
• Sierra mîwokiya navendî: ˀýṭ·y·kyta-
• Sirboxirwatî: вѐлик → sh / vèlik → sh
• Sîlhetî: ꠛꠠꠧ → syl (boṛo), ꠛꠣꠘ꠆ꠒꠣ → syl (banḍa)
• Slaviya kevn: великъ → cu (velikŭ)
• Slaviya rojavayî ya kevn: великъ (velikŭ)
• Slovakî: veľký → sk
• Slovenî: velik → sl
• Sorbî:

  Sorbiya jêrîn: wjeliki → dsb

  Sorbiya jorîn: wulki → hsb

• Spanî: grande → es
• Sundanî: ageung → su
• Svanî: ძღჷდ (ʒɣəd)
• Swahîlî: kubwa → sw
• Swêdî: stor → sv
• Şorî: улуғ (uluğ)
• Tacikî: бузург → tg (buzurg)
• Tagalogî: malaki → tl
• Talişî: یال → tly (yâl)
• Tamîlî: பரு → ta (paru), பெரிய → ta (periya)
• Taşelhitî: imɣur → shi (imghur)
• Tayî: ขุน → th (kǔn), ขนาดใหญ่ → th, ใหญ่ → th
• Telûgûyî: పెద్ద → te (pedda)
• Teterî: зур → tt (zur), олы → tt (olı)
• Tigrînî: ཆེན་པོ → bo (chen po)
• Tirkî: büyük → tr, ulu → tr
• Tirkmenî: uly → tk
• Tupînambayî: gûasu, usu, urusu (t-), eburusu (t-)
• Tuvanî: улуг → tyv (ulug)
• Udmurtî: бадӟым → udm (baddźym)
• Urdûyî: بڑا → ur (baṛā)
• Ûkraynî: вели́кий → uk (velýkyj)
• Venîsî: grando → vec, grant → vec
• Vepsî: sur' → vep
• Viyetnamî: lớn → vi, to → vi, bự → vi
• Walonî: grand → wa
• Weylsî: mawr → cy
• Xakasî: улуғ → kjh (uluğ)
• Ximêrî: ធំ → km (thum)
• Yakutî: улахан → sah (ulaxan)
• Yamanayî: manakata
• Yidîşî: גרויס → yi (groys)
• Yûnaniya kevn: μέγας → grc (mégas)
• Yûnanî: μεγάλος → el (megálos)
• Yûnanî: μεγάλος → el (megálos), σπουδαίος → el (spoudaíos)
• Zêlandî: groôt → zea
• Zhuangî: hung → za
• Zuluyî: khulu → zu
• Zuniyî: łana → zun

Navdêr

Tewandina mezin
Zayendên mê û nêr ên binavkirî
Rewş	Mê (yj.)	Nêr (yj.)	Mê û nêr (pj.)
Navkî	mezin	mezin	mezin
Îzafe	mezina	mezinê	mezinên
Çemandî	mezinê	mezinî	mezinan
Nîşandera çemandî	wê mezinê	wî mezinî	wan mezinan
Bangkirin	mezinê	mezino	mezinino
Zayendên mê û nêr ên nebinavkirî
Rewş	Mê (yj.)	Nêr (yj.)	Mê û nêr (pj.)
Navkî	mezinek	mezinek	mezinin
Îzafe	mezineke	mezinekî	mezinine
Çemandî	mezinekê	mezinekî	mezininan

mezin m yan n li gorî maneyê

1. danemir, baliq, gihiştî, reşîd,
   êdî ne zarok,
   kesên ku êdî ne zarok in,
   kesên ku bûne 18-salî yan zêdetir:

   Bilêtên bo mezinan bi 10 dolaran û bilêtên bo zarokan bi 5 dolaran in.

2. pîr, rîspî:

   Mezinên gundî.

3. giregir, serok, birêveber:

   Mezinên kurdan divê yekîtiya neteweyî ava bikin.

4. bavûkal, bavûbapîr:

   gotinên mezinan (gotinên pêşiyan)

Herwiha

• mezn-

Etîmolojî

• Binêre mezin ya rengdêr li jortir.

Werger

Mirovên 18-salî yan zêdetir (1)

• Almanî: Erwachsener → de n, Erwachsene → de m
• Astûrî: adultu → ast n, adulta → ast m
• Belarusî: даро́слы → be m (darósly), даро́слая → be m (daróslaja)
• Bulgarî: възрастен → bg n (vǎzrasten)
• Burmayî: လူကြီး → my (lu-kri:)
• Çekî: dospělý → cs n, dospělák → cs n}}, dospělá → cs m
• Çîçewayî: mkulu → ny
• Çînî:

  Kantonî: 大人 → yue (daai⁶ jan⁴)

  Mandarînî: 成人 → zh (chéngrén), 大人 → zh (dàrén), 成年 → zh (chéngnián)

• Danmarkî: voksen → da
• Erebî: بَالِغ → ar n (bāliḡ), رَاشِد → ar n (rāšid)
• Ermenî: մեծահասակ → hy (mecahasak), չափահաս → hy (čʻapʻahas)
• Esperantoyî: adolto → eo, viradolto → eo nêr, adoltino → eo mê, plenkreskulo → eo, virplenkreskulo → eo nêr, plenkreskulino → eo mê
• Estonî: täiskasvanu → et, täisealine → et
• Farisî: بزرگسال → fa (bozorgsâl)
• Fînî: aikuinen → fi
• Fransî: adulte → fr n yan m
• Galîsî: adulto → gl n, adulta → gl m
• Haîtî: granmoun → ht
• Hindî: वयस्क → hi n (vayask)
• Holendî: volwassene → nl m yan m
• Îbranî: מבוגר \ מְבֻגָּר → he m (mevugár), מבוגרת \ מְבֻגֶּרֶת → he m (mevugéret)
• Îdoyî: adulto → io, adultulo → io nêr, adultino → io mê
• Îngilîzî: adult → en
• Îrlendî: duine fásta → ga n, duine aosach → ga n, duine → ga n, aosach → ga n
• Îtalî: adulto → it n, adulta → it m
• Îzlendî: fullorðinn → is n
• Japonî: 成人 → ja (せいじん, seijin), 大人 → ja (おとな, otona)
• Katalanî: adult → ca n, adulta → ca m
• Kîngalî: වැඩිහිටියා → si (wæḍihiṭiyā)
• Koreyî: 성인 → ko (seong-in) (成人 → ko), 어른 → ko (eoreun)
• Latînî: adultus → la n, adulta → la m
• Latviyayî: pieaugušais → lv n
• Lawsî: ຜູ້ໃຫ່ຍ → lo (phū nyai)
• Lîtwanî: suaugęs → lt n, suaugusi → lt m
• Makedonî: возрасен → mk n (vozrasen), возрасна → mk m (vozrasna)
• Maorî: pakeke → mi, paheke → mi, pāhake → mi
• Mecarî: felnőtt → hu
• Mîrandî: adulto → mwl n, adulta → mwl m
• Norwecî:

  Norweciya bokmålî: voksen → no n yan m

  Norweciya nînorskî: vaksen → nn n yan m

• Okînawanî: 大人 → ryu (うふっちゅ, ufutchu)
• Oriyayî: ପ୍ରାପ୍ତବୟସ୍କ → or (praptôbôyôskô)
• Polonî: dorosły → pl n, dorosła → pl m
• Portugalî: adulto → pt n, adulta → pt m
• Romanyayî: adult → ro n, adultă → ro m
• Rusî: взро́слый → ru n (vzróslyj), взро́слая → ru m (vzróslaja)
• Sirboxirwatî: одрастао → sh, пунолетан → sh, пунољетство → sh / odrastao → sh, punoletan → sh, punoljetstvo → sh
• Slovakî: dospelý → sk n, dospelá → sk m
• Slovenî: odrasel → sl n, odrasla → sl m
• Spanî: adulto → es n, adulta → es m
• Swahîlî: mtu mzima → sw
• Swêdî: vuxen → sv
• Tagalogî: maygulang → tl, nasagulang → tl, adulto → tl
• Tayî: ผู้ใหญ่ → th
• Tirkî: yetişkin → tr
• Ûkraynî: доро́слий → uk m (doróslyj), доро́сла → uk m (dorósla)
• Viyetnamî: người lớn → vi
• Volapûkî: daülan → vo, hidaülan → vo nêr, jidaülan → vo mê
• Weylsî: oedolyn → cy n
• Yûnanî: ενήλικας → el m yan m (enílikas), ενήλικος → el m yan m (enílikos)