jiyan

 Binêre herwiha: Jiyan

Kurdî

Bilêvkirin

•  IPA^(kilîd): /ʒɪˈjɑːn/

• Deng (Amed)

• Deng (Bidlîs)

• Kîtekirin: ji·yan

Lêker

jîn (lêkera negerguhêz)
Rehê dema niha: -jî-
RP. Niha
	ez	dijîm
	tu	dijiyî
	ew	dijî
	em, hûn, ew	dijîn
Fermanî	Yekjimar	bijî
	Pirjimar	bijîn
Rehê dema borî: -jî- / -jiya-
RP. Boriya sade
	ez	jîm / jiyam
	tu	jî / jiyayî
	ew	jî / jiya
	em, hûn, ew	jîn / jiyan
Formên din: Tewandin:jiyan

jiyan lêkera xwerû, negerguhêz

1. li jiyanê bûn

   Dapîra wî sed û du salan jiya.

2. Jiyan domandin.

   Tevî hemû kuştaran jî Neteweya Kurd her dijî.

3. Mal li derekê hebûn.

   Ew li Ewropayê dijî.

4. Debara jiyana xwe kirin.

   Ger tu bêkar bimînî, dê çawan bijî?

5. Zewq ji jiyanê wergertin.

   Bi rastî ew dizanin çawan xweş bijîn.

6. Berdewam bûn.

   Ew miriye lê romanên wî her dijîn.

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: ژیان

Herwiha

• jîn
• jiyîn

Jê

• (Lêker) jiyan kirin
• (Navdêr) jiyankirin
• jiyandar
• jiyandarî
• jiyanî
• jiyanname
• jiyannamekî
• jiyannamenivîs
• jiyannamenivîsî
• jiyannameyî
• jiyannîgar
• jiyannîgarî
• jiyannîgarkî
• jiyannîgarnivîs
• jiyannîgarnivîsî

Etîmolojî

Ji proto-hindûewropî *gʷey- ("jîn, jiyan"), proto-hindûîranî *ǰai-, têkildarî ciwa- ("jiyan") ya avestayî, cîw- ("jiyan") ya farisiya kevn (zindegî ya farisiya nû), जीवति (cîvati "jiyan") ya sanskrîtî, жить (jîti "jiyan") ya rusî, dzivs ("jiyan") ya latviyayî, gývas ("jiyan") ya lîtwanî, vivus ("jiyan") ya latînî, կեամ (keam "jiyan") ya ermeniya kevn, կեցցե (keççe "her bijî, aferîn!"), cwic ("jîndar") ya inglîziya kevn > quick ("lezgîn; bi lez") ya inglîziya nû.

Ji Proto-hindûewropî: *g^wei- ("jîn"), Proto-hindûîranî: *ǰai ("jîn"), Avestayî: jwa- ("jîn"), Farisiya kevn: jīw- ("jîn"), Partî: jyw- ("jîn"), Pehlewî: zyw- ("jîn"), harezmî: zyw- ("jîn"), Sogdî: zw- ("jîn"), Farisî: zīy- ("jîn"), peştûyî: žwak- ("jîn") … ^{alfabeya arî}, Kurmancî: jîn ("jîn"), Soranî: jîn ("jîn"), Hewramî: jîwa- ("jîn"), Zazakî: ciwîyayene ("jîn"), Sanskrîtî: jīv- ("jîn"), Latînî: vīvo ("jîn"), Yûnanî: bio- ("jiyan"), inglîziya kevn: cwic ("jîndar"), Inglîzî: quick ("bi lez")

Werger

• Afrîkansî: leef → af
• Belarusî: жыць → be (žyc’)
• Bretonî: beva → br
• Bulgarî: живея → bg (živéja)
• Çekî: žít → cs
• Danmarkî: leve → da
• Albanî: jeton → sq
• Almanî: leben → de
• Erebî: عاش‎ → ar (3aasha), سكن‎ → ar (sákana)
• Ermenî: ապրել → hy (aprel)
• Esperantoyî: vivi → eo
• Estonî: elama → et
• Ferî: líva → fo
• Tagalogî: mabuhay → tl
• Fînî: elää → fi
• Fransî: vivre → fr
• Frîsî: libje → fy
• Galîsî: vivir → gl
• Gaelîka skotî: beò → gd
• Hindî: जीना → hi (jīnā)
• Holendî: leven → nl
• Mecarî: él → hu
• Îdoyî: vivar → io
• Indonezî: hidup → id
• Inglîzî: live → en
• Inglîziya kevn: libban → ang
• Îtalî: vivere → it
• Îzlendî: lifa → is
• Japonî: 生きる → ja (ikiru)
• Katalanî: viure → ca
• Koreyî: 살다 → ko (salda)
• Latînî: vivo → la
• Latviyayî: dzīvot → lv
• Mandarînî: 生活 → zh (shēnghuó)
• Norwecî: leve → no
• Oksîtanî: viure → oc
• Slaviya kevn: жити → cu (žiti)

  Kirîlî: жи́вети → sh, жи́вјети → sh

  Latînî: žíveti → sh, žívjeti → sh

• Polonî: żyć → pl
• Portugalî: viver → pt
• Romancî: viver → rm
• Romanyayî: trăi → ro
• Rusî: жить → ru (žit’)
• Sanskrîtî: जीवति → sa (jī́vati)
• Sicîlî: vìviri → scn
• Skotî: leeve → sco
• Slovakî: žiť → sk
• Slovenî: živéti → sl
• Sotoyiya başûr: phela → st
• Spanî: vivir → es
• Swahîlî: ishi → sw
• Swêdî: leva → sv
• Tayî: มีชีวิต → th (mee chee-wít)
• Tîbetî: གསོན་པ་ → bo (gson pa)
• Tirkî: yaşamak → tr
• Ûkraynî: жити → uk (žýty)
• Weylsî: byw → cy
• Viyetnamî: sống → vi
• Yûnanî: ζω → el (zo), βιώνω → el (vióno)

Navdêr

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	jiyan	jiyan
Îzafe	jiyana	jiyanên
Çemandî	jiyanê	jiyanan
Nîşandera çemandî	wê jiyanê	wan jiyanan
Bangkirin	jiyanê	jiyanino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	jiyanek	jiyanin
Îzafe	jiyaneke	jiyanine
Çemandî	jiyanekê	jiyaninan

Jiyana hin riwekan.

jiyan mê

1. Rewşa piştî zayînê û berî mirinê.
2. Hemû dema ku kesek sax e.

   Hemû jiyana xwe me xweşî nedîtiye.

3. Can, ruh.

   Jiyana xwe ji dest dan. ― mirin

4. Tiştên ku bi hev re dijîn.

   Ew pisporê jiyana şêran e.

5. Hemû dema ku tiştek dixebite yan tê bikaranîn.

   Jiyana van kompûteran ne dirêj e.

6. Awayek yan parçeyek ji jiyanekê.

   Jiyana kurdan ya civakî.

   Jiyana min ya li derveyî welat.

7. Xweşî, rehetî.

   Me ti jiyan nîne.

8. Çalakî, aktîvîte.

   Ev bajar bi şev jî tijî jiyan e.

9. Awayê jînê.

   Pirraniya mirovên vî bajarî jiyanek dijwar dijîn.

10. Jiyanname, biyografî,
    hemû bûyerên giring yên jiyana kesekê/î
    (bi taybetî dema tê nivîsîn).

    Wî pirtûka "Jiyana Celadet Alî Bedirxan" nivîsiye.

11. Mijara berhemek hunerî.

    Helbestên wê li ser jiyanê ne.

Ji wêjeyê

• Ax! mîrzayê biçûk, ez hin bi hin bi ser jiyana te ya bi kil û derd vebûm. Di demeke dirêj de kêfxweşiya di jiyana te de tenê ew bû ku te ji xwe re li rokê dinêrî çawa diçû ava. — (Mîrzayê Biçûk, Antoine de Saint-Exupéry, werger: Fawaz Husên, Weşanên Nûdem)

Jê

• jiyana xwe ji dest dan: mirin

Hevmane

• heyat

Werger

• Aymarayî: jakaña → ay
• Baskî: bizitza → eu
• Sirboxirwatî: život → sh m
• Bulgarî: живот → bg m (život)
• Çekî: život → cs m
• Çînî: 生命 → zh (shēngmìng)
• Danmarkî: liv → da n
• Albanî: jetë → sq m
• Almanî: Leben → de n
• Erebî: حياة‎ → ar m (ħayā)
• aramî

  Îbranî: חיא‎ → he

  Aramî: ܚܝܐ‎ → arc

• Ermenî: կյանք → hy (kyankʿ)
• Esperantoyî: vivo → eo
• Estonî: elu → et
• Farisî: زندگی‎ → fa, حیات‎ → fa, روح‎ → fa, زندگی کردن‎ → fa, زیست‎ → fa, زیستن‎ → fa, هیات‎ → fa, ^?عمر‎ → fa
• Fînî: elämä → fi
• Fransî: vie → fr m
• Galîsî: vida → gl
• Gaelîka skotî: saoghal → gd m
• Gurcî: სიცოცხლე → ka (sicocxle), ცხოვრება → ka (cxovreba)
• Hindî: जीवन → hi (jīvan), जी → hi (jī), जान → hi (jān), प्राण → hi (prāṇ), ज़िंदगी → hi (zindgī)
• Holendî: leven → nl n
• hopî: qatsi
• Mecarî: élet → hu
• Îbranî: חיים‎ → he (ħayim)
• Indonezî: kehidupan → id
• Inglîzî: life → en
• Îrlendî: beatha → ga m, saol → ga m, beo → ga m
• Îtalî: vita → it m
• Îzlendî: líf → is n
• Japonî: 生命 → ja, 生存 → ja (seizon)
• Katalanî: vida → ca m
• Ximêrî: ជីវិត → km (jīweut)
• Koreyî: 생명 → ko (saengmyeong), 삶 → ko (salm)
• Sirboxirwatî: život → sh m
• Latînî: biota → la, vita → la m
• Latviyayî: dzīvība → lv
• Lîmbûrgî: leve → li
• Lîtwanî: gyvybė → lt
• Makedonî: живот → mk (život)
• Malezî: hidupan → ms
• Malayalamî: ജീവിതം → ml (jīvitaṃ)
• Manksî: bea → gv m
• Norwecî: liv → no n
• Polonî: życie → pl n
• Portugalî: vida → pt m
• Keçwayî: kawsay → qu
• Romanyayî: viaţă → ro m
• Rusî: жизнь → ru m (žizn’)
• Sardînî

  kampîdanezî: vida → sc m

  nugorezî: bida → sc m

• Sirboxirwatî: život → sh
• Sirboxirwatî: живот → sh m, život → sh m
• Slovakî: život → sk m
• Slovenî: življenje → sl n
• Sorbiya jêrîn: žywjenje → dsb n
• Spanî: vida → es m
• Sûmerî: 𒍣 → sux (ZI)
• Sundanî: hirup → su
• Swêdî: liv → sv n
• Tagalogî: buhay → tl
• Tayî: ชีวิต → th (cheewít)
• Telûgûyî: జీవితము → te (jīvitamu)
• Tirkî: yaşam → tr, * hayat → tr
• Ûkraynî: життя → uk (žyttja)
• Urdûyî: حیات‎ → ur
• Weylsî: bywyd → cy
• Viyetnamî: sự sống → vi, * đời sống → vi
• Yûnanî: ζωή → el m (zoḯ)
• Yidîşî: לעבן‎ → yi n (lebn)

Formeke lêkerê

jiyan

1. Dema borî ya sade kesa yekem/duyem/sêyem pirjimar ya jiyan.