jî

 Binêre herwiha: ji

Kurdî

Bilêvkirin

• IPA^(kilîd): /ʒiː/

• Deng (Bidlîs)

• Kîtekirin: jî

Hoker

jî

1. Herwiha, herwisan, hem, him, lê zêde, û.

   Ez jî dixwazim bêm.

   Wî du bira jî hene.

   Ez dê bikirrim û bifiroşim jî.

2. Gelek caran (jî) li şûna (heta) tê bikaranîn.

   Eger 100, 000 jî bin, her têra min nakan. (Heta eger 100, 000 bin, her têra min nakan.)

Herwiha

• ji
• jik
• jîk

Etîmolojî

Hevreha devokî ya kurmancî jik û ji (bi maneya "herwiha, jî"), soranî -îş, zazakî zî, farisî نیز‎ (nîz) û pehlewî nîz (herdu bi metatezê), sanskrîtî च (ça), albanî dhe (û), latînî -que, yûnaniya kevn τε (tê: jî, herwiha, û) hemû ji proto-hindûewropî *-kʷe (“û”).

Bi zaravayên din

• Kirmaşanî : îş
• Soranî: -îş, -ij

Werger

• Afrîkansî: ook → af
• Çekî: také → cs
• Danmarkî: også → da
• Almanî: auch → de, außerdem → de, gleichfalls → de, ferner → de, ebenfalls → de, eben → de, sogar → de, ^?genauso gut → de, ^?Sprungfeder → de
• Erebî: ‏أيضا‎ → ar, كذالك‎ → ar, ^?أيضا‎ → ar, ^?الطیلة‎ → ar
• Esperantoyî: ankaŭ → eo
• Farisî: بعلاوه ‘همينطور ‘همچنين ‘نيز, نیز‎ → fa, هم‎ → fa, ^?عمر‎ → fa, ^?سن‎ → fa
• Fînî: myös → fi, -kin → fi, -kaan → fi, -kään → fi
• Fransî: aussi → fr, également → fr
• Holendî: ook → nl
• Mecarî: szintén → hu, is → hu
• Îbranî: גם‎ → he
• Inglîzî: also → en, too → en, nonage → en, lifetime → en, even → en, even if → en, ^?already → en, ^?agelong → en, ^?manilla → en, ^?nonagenarian → en, ^?wherever → en
• Îtalî: anche → it
• îzlendî: líka, einnig
• Polonî: też → pl, także → pl, również → pl
• Portugalî: também → pt
• Rusî: также → ru (takže), тоже → ru (tože)
• Spanî: también → es, tambien → es
• Swahîlî: pia → sw
• Swêdî: också → sv, likaså → sv, även → sv
• Tirkî: de → tr, da → tr, hem → tr, keza → tr, bile → tr, dahi → tr, çile → tr, kemane → tr, kiriş → tr, meres → tr, ömür → tr
• Tirkmenî: hem → tk
• Yûnanî: επίσησ → el (epísis), επίσης → el (epísis)

Navdêr 1

jî nêr

1. Temen, umir, hîn,
   dirêjiya demê kesek yan tiştek jiyaye yan hebûye.

   Jiyê te çend e? (Tu çend salî yî?).

2. Demê kesek yan tiştek dikare bijî yan hebe yan bixebite.

   Ev kompûter ne jîdirêj e. (Demek dirêj xwe ranagire)

3. Qonaxek di jiyana kesekê/î de ku lê digihe tiştekî.

   Ew hatibû jiyê dibistanê. (Bûbû ewqas salî ku dikarî / diviya biçe dibistanê)

4. Jiyan, jîn, heyat.
   • Maşallah!... Xwedê jiya te dirêjtir bike, sofî! — (Hesenê Metê, Labîrenta Cinan, Weşanên Welat, 1994)

Ji wêjeyê

• Di jiyê xwe yê 16 salî de Mesûd Barzanî mecbûr ma dev ji xwendina xwe berde û tevî şerê çekdarî bibe. — (Silav.net, 11/2006)

Etîmolojî

Ji proto-hindûewropî * dī- ("dem"), têkildarî dīti ("dem") ya sanskrîtî, տի (tî, "jî, temen, umr; sedsal, qirn") ya ermenî, ditë ("roj") ya elbanî, dydd ("roj") ya weylsî, δαΐζω ("parve kirin") ya yûnanî, time ("dem") ya inglîzî, Zeit ("dem") ya elmanî, tid ("dem") ya swêdî... Têkildarî dem (wext, çax, zeman) ya kurdî.

Jê

• jiyan
• jîdar
• jîdarî
• jîdirêj
• jîkêm
• jîkêmî
• jîkin

• jîkinî
• jîkurt
• jîkurtî
• jîmend
• jîmendî

• jîn
• jîtemam
• jîtemamî
• jîtêr
• jîtêrî

Werger

temen, umir:

• Afrîkansî: ouderdom → af
• Çekî: věk → cs
• Danmarkî: alder → da
• Albanî: moshë → sq
• Almanî: Alter → de nêtar, Geige → de mê, Lebensdauer → de mê, ^?selbst → de
• Erebî: عمر‎ → ar, سن‎ → ar
• Esperantoyî: aĝo → eo
• Ferî: aldur → fo
• Fînî: ikä → fi
• Fransî: âge → fr
• Friyolî: âldens → fur
• Frîsî: âldens → fy
• Gaelîka skotî: aois → gd
• Gujaratî: ઉમર (umer)
• Hindî: आयु (aayu), उम्र → hi (umra)
• Holendî: leeftijd → nl, ouderdom → nl
• Mecarî: kor → hu
• Îdoyî: evo → io
• Inglîzî: age → en, ^?all along → en, ^?as well → en, ^?siace → en
• Îtalî: età → it
• Îzlendî: aldur → is
• Japonî: 年齢 (ねんれい, nenrei), 年 (とし, toshi), 寿命 (じゅみょう, jyumyō), 一生 (いっしょう, isshō)
• Katalanî: edat → ca
• Latînî: aetas → la, aevum → la
• Malezî: umur → ms
• Mayayiya yukatekî: ha’abil
• Norwecî: alder → no
• Papyamentoyî: edat → pap
• Polonî: wiek → pl nêr, czas życia, długość życia
• Portugalî: idade → pt
• Romanyayî: vîrstă → ro
• Rusî: возраст → ru (vozrast)
• Spanî: edad → es mê
• Swahîlî: umri → sw
• Swêdî: ålder → sv, ålderdom → sv
• Tagalogî: edád → tl, gulang → tl
• Tirkî: yaş → tr, ^?varlık → tr, ^?yay kirişi → tr, ^?sin → tr
• Zuluyî: ubudala → zu

Navdêr 2

jî nêr

1. Darikê ku keman pê têt jenîn.
2. Têla ku ji çerm hatiye çêkirin.

Etîmolojî

Hevreha pehlewî 𐭦𐭩𐭧 (zīh), farisî زه‎ (zêh), ji zimanên îranî.

Werger

• Almanî: bogen → de nêr
• Fînî: jousi → fi
• Fransî: archet → fr nêr
• Holendî: strijkstok → nl nêr
• Inglîzî: bowstring (for playing stringed instruments like violin)
• Îtalî: arco → it nêr
• Rusî: смычок (smyčók)
• Slovenî: lok → sl nêr
• Swêdî: stråke → sv g
• Tirkî: yay (keman için)

Formeke lêkerê

jî

1. Dema borî ya sade kesa duyem yekjimar ya jiyan.

Formeke lêkerê

jî

1. Dema borî ya sade kesa sêyem yekjimar ya jiyan.