jî

 Binêre herwiha: ji

Kurmancî

Bilêvkirin

• IPA^(kilîd): /ʒiː/
• Deng (Bidlîs)^ⓘ
• Kîtekirin: jî

Hoker

jî

1. Herwiha, herwisan, hem, him, lê zêde, û.

   Ez jî dixwazim bêm.

   Wî du bira jî hene.

   Ez dê bikirrim û bifiroşim jî.

2. Gelek caran (jî) li şûna (heta) tê bikaranîn.

   Eger 100, 000 jî bin, her têra min nakan. (Heta eger 100, 000 bin, her têra min nakan.)

Herwiha

• ji
• jik
• jîk

Etîmolojî

Hevreha devokî ya kurmancî jik û ji (bi maneya "herwiha, jî"), soranî -îş, zazakî zî, farisî نیز (nîz) û pehlewî nîz (herdu bi metatezê), sanskrîtî च (ça), albanî dhe (û), latînî -que, yûnaniya kevn τε (tê: jî, herwiha, û) hemû ji proto-hindûewropî *-kʷe (“û”).

Bi zaravayên din

• Kirmaşanî : îş
• Soranî: -îş, -ij

Werger

herwiha, hem

• Albanî: gjithashtu → sq, edhe → sq
• Almaniya navendî ya rojhilat: aah
• Almanî: auch → de

  Elmanîşî: au

• Amharî: ደግሞ (dägmo)
• Apaçî:

  Apaçiya rojava: dóʼ

• Aragonî: tamien
• Aromanî: anaghiore
• Astûrî: tamién → ast
• Azerî: də, həmçinin
• Bayerî: aa
• Belarusî: такса́ма (taksáma)
• Bengalî: -ও → bn (-o)
• Bretonî: ivez → br
• Bulgarî: съ́що → bg (sǎ́što), също така (sǎšto taka)
• Burmayî: လည်း → my (lany:)
• Çekî: také → cs
• Çîkasawî: ano̠wa'
• Çînî:

  Kantonî: 都 (dou¹), 亦 (jik⁶), 也 (jaa⁵)

  Dunganî: е (i͡ə)

  Mandarînî: 也 → zh (yě), 並 / 并 → zh (bìng), 還 / 还 → zh (hái), 以及 → zh (yǐjí), 亦 → zh (yì)

  Min dongî: 也 (iâ)

  Minnanî: 嘛 → zh-min-nan (mā, mǎ), 也 → zh-min-nan (iā)

• Dalmatî: anca
• Danmarkî: også → da
• Endonezyayî: juga → id, pula → id
• Erebî: أَيْضًا → ar (ʾayḍan), كَذٰلِكَ (ka-ḏālika), بِالمِثْل (bi-l-miṯl)

  Erebiya misrî: كمان (kaman, kman), برضه (bardo)

  Erebiya hîcazî: كَمَان (kamān), برضه (barḍu)

  Erebiya başûrê şamê: كَمَان (kamān), برضه (barḍu)

• Ermenî: նաև (naew), նույնպես → hy (nuynpes)
• Esperantoyî: ankaŭ → eo
• Estonî: samuti → et, ka → et, ühtlasi
• Extremaduranî: tamién
• Farefareyî: mẽ
• Farisî: نیز → fa (niz), هم → fa (ham), همچنین → fa (hamčenin)
• Ferî: eisini, við → fo
• Fînî: myös → fi, -kin → fi
• Fransî: aussi → fr, également → fr
• Friyolî: ancje
• Frîsiya bakur: uk
• Frîsî: ek
• Gaelîka skotî: cuideachd, mar an ceudna
• Galîsî: tamén → gl
• Galûrîsî: sina, puru
• Gotî: 𐌾𐌰𐌷 (jah), 𐌰𐌿𐌺 (auk)
• Gurcî: აგრეთვე → ka (agretve), დამატებით (damaṭebit), ასევე → ka (aseve), -ც (-c)
• Hindî: भी → hi (bhī)
• Holendî: ook → nl, eveneens → nl, tevens → nl
• Iştihardî: جی (ji)
• Îbranî: גַּם → he (gam)
• Îdoyî: anke → io
• Îngilîziya kevn: ēac
• Îngilîzî: also → en, too → en
• Înterlîngua: anque, etiam, tamben
• Îrlendî: freisin, chomh maith, fosta → ga, leis
• Îstriyotî: anca
• Îstro-romanyayî: anke
• Îtalî: anche → it, inoltre → it, in aggiunta, altresì → it
• Îzlendî: líka → is
• Japonî: も → ja (mo), また → ja (mata), さらに → ja (sara ni), にも (ni mo)
• Javayiya kevn: waneh
• Javayî: uga → jv
• Kaşûbî: téż
• Katalanî: també → ca
• Keçwayî: utaq
• Kirgizî: да → ky (da), дагы → ky (dagı)
• Koreyî: 또한 → ko (ttohan), 또 → ko (tto), 역시 → ko (yeoksi)
• Latgalî: taipat, taipoš
• Latînî: quoque → la, etiam → la
• Latviyayî: arī, tāpat
• Lawsî: ດ້ວຍ (duāi), ກໍ (kǭ), ດອມ (dǭm)
• Lingalayî: lokóla, mpé
• Lîmbûrgî: ouch → li, ooch, ouk
• Lîtwanî: taip pat → lt
• Lombardî: anca
• Makedonî: и́сто та́ка (ísto táka), ка́ко и (káko i)
• Malezî: juga
• Maltayî: ukoll, anke
• Maorî: hoki
• Meänkiyelî: kansa
• Mecarî: szintén → hu, is → hu, ugyancsak → hu
• Miskitoyî: sin
• Mongolî: мөн → mn (mön)
• Moreyî: me
• Napolîtanî: pure
• Navajoyî: ałdóʼ, dóʼ
• Nedersaksî:

  Almaniya jêrîn a almanî: ok, auk

• Nepalî: पनि → ne (pani)
• Normandî: étout, itou
• Norwecî:

  Norweciya bokmålî: dessuten → no, også → no, dertil → no

  Norweciya nînorskî: dessutan, også → nn, au, òg

• Oygurî: مۇ (mu), يەنە (yene), ھەمدە (hemde)
• Ozbekî: ham → uz, shuningdek → uz
• Plodîşî: uk
• Polonî: też → pl, również → pl, także → pl
• Portugalî: também → pt
• Qazaxî: да → kk (da), де (de), сондай-ақ (sondai-aq)
• Romanyayî: și → ro, de asemenea, încă → ro
• Rusî: то́же → ru (tóže), та́кже → ru (tákže)
• Samiya bakurî: maid, maiddái, -ge
• Sardînî:

  Kampîdanî: puru, fintzas

  Logudorî: puru, finas, fintzas

• Sassarîsî: finamènta
• Sebwanoyî: pud
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: такође, такођер

  Latînî: takođe → sh, također → sh

• Skotî: alswa, alsua
• Slovakî: aj, tiež
• Slovenî: túdi → sl
• Sorbî:

  Sorbiya jêrîn: teke

• Spanî: también → es, además → es
• Swahîlî: pia
• Swêdî: också → sv, likaså → sv
• Şîngazîcayî: na
• Tacikî: низ (niz), ҳам → tg (ham), ҳамчунин (hamčunin), инчунин → tg (inčunin)
• Tagalogî: din → tl, rin → tl
• Taosî: hóbo
• Tayî: ด้วย → th (dûai), ก็ → th (gɔ̀)
• Teterî: дә (dä)
• Tirkî: da → tr, de → tr, hem → tr
• Tirkmenî: hem
• Tîbetî: ཡང (yang)
• Toxarî B: rano
• Ugarîtî: 𐎀𐎔 (ảp)
• Urdûyî: بھی (bhī)
• Ûkraynî: так са́мо → uk (tak sámo), теж (tež), тако́ж → uk (takóž)
• Venîsî: anca → vec
• Viyetnamî: cũng → vi
• Weylsî: hefyd
• Ximêrî: ក៏ → km (kɑɑ)
• Yidîşî: אויך (oykh)
• Yûnanî: επίσης → el (epísis)

  Kevn: καί (kaí)

• Zêlandî: ok

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhartoya gotara also a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Navdêr 1

jî n

1. Dirêjiya demê kesek yan tiştek jiyaye yan hebûye.

   Hevmane: temen, umir, hîn

   Jiyê te çend e?

   Tu çend salî yî?

   • Di jiyê xwe yê 16 salî de Mesûd Barzanî mecbûr ma dev ji xwendina xwe berde û tevî şerê çekdarî bibe. — (Silav.net, 11/2006)
2. Demê kesek yan tiştek dikare bijî yan hebe yan bixebite.

   Ev kompûter ne jîdirêj e.

   Demek dirêj xwe ranagire.

3. Qonaxek di jiyana kesekê/î de ku lê digihe tiştekî.

   Ew hatibû jiyê dibistanê.

   Bûbû ewqas salî ku dikarî / diviya biçe dibistanê

4. Jiyan, jîn, heyat.
   • Maşallah!... Xwedê jiya te dirêjtir bike, sofî! — (Hesenê Metê, Labîrenta Cinan, Weşanên Welat, 1994)

Jê

• jiyan
• jîdar
• jîdarî
• jîdirêj
• jîkin
• jîkinî
• jîkurt
• jîkurtî
• jîkêm
• jîkêmî
• jîmend
• jîmendî
• jîn
• jîtemam
• jîtemamî
• jîtêr
• jîtêrî

Etîmolojî

Ji proto-hindûewropî *dī- (“dem”), têkildarî dīti ("dem") ya sanskrîtî, տի (tî, "jî, temen, umr; sedsal, qirn") ya ermenî, ditë ("roj") ya elbanî, dydd ("roj") ya weylsî, δαΐζω ("parve kirin") ya yûnanî, time ("dem") ya îngilîzî, Zeit ("dem") ya almanî, tid ("dem") ya swêdî... Têkildarî dem (wext, çax, zeman) ya kurdî.

Werger

temen, umir, emir, hîn

• Almanî: Lebenszeit → de m
• Aromanî: etã m
• Baskî: adin
• Belarusî: узро́ст n (uzróst), ўзрост n (ŭzrost)
• Bengalî: বয়স → bn (bôẏôś), ওমর → bn (omôr)
• Bojpûrî: उमिर (umir)
• Bulgarî: въ́зраст → bg m (vǎ́zrast)
• Burmayî: အသက် → my (a.sak), အသက်အရွယ် → my (a.sak-a.rwai)
• Cingphoyî: ăsak
• Çeçenî: оьмар (ömar)
• Çînî:

  Mandarînî: 一輩子 / 一辈子 → zh (yī bèizi), 一生 → zh (yīshēng), 壽命 / 寿命 (shòumìng)

• Danmarkî: levetid
• Erebî: عُمُر → ar n (ʿumur)
• Ermenî: տարիք → hy (tarikʻ)
• Esperantoyî: aĝo
• Fînî: elinikä → fi, ikä → fi
• Fransî: âge → fr n

  Fransiya navîn: eage n

• Gaelîka skotî: aois m
• Galîsî: idade → gl m
• Gujaratî: ઉમર (umar)
• Gurcî: ასაკი (asaḳi), ხნოვანება (xnovaneba), წლოვანება (c̣lovaneba)
• Hindî: आयु → hi (āyu), उमर → hi m (umar), उम्र → hi m (umra), वयस् → hi n (vayas)
• Holendî: leeftijd → nl n, ouderdom → nl n
• Îbranî: גִּיל → he n (gil)
• Îngilîziya kevn: ieldu m
• Îngilîziya navîn: age
• Îngilîzî: age → en
• Îrlendî: aois → ga m
• Îtalî: età → it n
• Îzlendî: aldur → is n
• Japonî: 寿命 → ja (じゅみょう, jumyō), 一生 → ja (いっしょう, isshō)
• Javayî: umur → jv
• Kapverdî: idadi
• Katalanî: edat → ca n
• Koreyî: 일생 → ko (ilsaeng), 수명 → ko (sumyeong)
• Kornî: oos n
• Latînî: natus → la n, aetas → la m
• Lawsî: ອາຍຸ → lo (ʼā nyu)
• Malayalamî: പ്രായം → ml (prāyaṃ)
• Malezî: umur → ms
• Maorî: taipakeke
• Mecarî: életkor → hu
• Mongolî: нас → mn (nas)
• Oksîtanî: atge → oc n, edat → oc m
• Oriyayî: ଆୟୁ (ayu), ବୟସ → or (bôyôsô)
• Oromoyî: umurii
• Oygurî: ياش (yash)
• Ozbekî: yosh → uz
• Papyamentoyî: edat
• Polonî: życie → pl nt
• Portugalî: idade → pt m
• Romanyayî: viață → ro m
• Rusî: во́зраст → ru n (vózrast), продолжи́тельность жи́зни m (prodolžítelʹnostʹ žízni), век → ru n (vek)
• Somalî: cimri
• Spanî: años → es
• Swahîlî: umri → sw
• Swêdî: livslängd → sv g, livstid → sv g
• Şanî: ဢသၢၵ်ႈ (ʼǎ sāak)
• Tagalogî: anyos, edad → tl
• Tayî: อายุ → th
• Tirkî: ömür → tr, yaşam → tr
• Tirkmenî: ýaş
• Urdûyî: عمر m (umr)
• Ûkraynî: вік → uk n (vik)
• Votî: itšä
• Walonî: ådje → wa m
• Weylsî: oed → cy n, oedran

• Ximêrî: អាយុ → km (ʼaayuʼ)
• Yûnanî:

  Kevn: ἡλικία m (hēlikía)

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhartoya gotara age a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Navdêr 2

jî n

1. Darikê ku keman pê têt jenîn.
2. Têla ku ji çerm hatiye çêkirin.

Etîmolojî

Hevreha pehlewî 𐭦𐭩𐭧 (zīh), farisî زه (zêh), ji zimanên îranî.

Werger

jih, têl

• Almanî: Saite → de m
• Altayiya başûrî: кыл (kïl)
• Azerî: tel → az, sim → az
• Başkîrî: ҡыл (qïl)
• Belarusî: струна́ m (struná)
• Bengalî: তার → bn (tar)
• Bulgarî: струна → bg m (struna)
• Çekî: struna → cs m
• Çînî:

  Mandarînî: 琴弦 → zh (qínxián), 弦 → zh (xián)

• Erebî: وَتَر → ar n (watar)
• Esperantoyî: kordo
• Estonî: keel → et
• Farisî: سیم → fa (sim)
• Fînî: kieli → fi
• Fransî: corde → fr m
• Galîsî: corda → gl m
• Hindî: तंतु → hi n (tantu), ताँत → hi m (tā̃t), तंत → hi n (tant)
• Îbranî: מֵיתָר → he n (meytár)
• Îngilîzî: string → en
• Îtalî: corda → it m
• Îzlendî: strengur → is n
• Japonî: 弦 → ja (つる, tsuru)
• Kirgizî: кыл → ky (kıl)
• Koreyî: 현 → ko (hyeon)
• Lîtwanî: styga m
• Makedonî: струна m (struna)
• Mecarî: húr → hu
• Mongolî: утас → mn (utas)
• Osmanî: شراع (şiraʿ)
• Polonî: struna → pl m
• Portugalî: corda → pt m
• Qazaxî: қыл (qyl)
• Romanyayî: coardă → ro m
• Rusî: струна́ → ru m (struná)
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: стру̏на m, жи̏ца m

  Latînî: strȕna → sh m, žȉca → sh m

• Slaviya kevn:

  Kirîlî: строуна m (struna)

• Slaviya rojavayî ya kevn: струна m (struna)
• Slovakî: struna m
• Slovenî: struna → sl m
• Spanî: cuerda → es m
• Swêdî: sträng → sv
• Tayî: สาย → th (sǎai)
• Tirkî: tel → tr
• Ûkraynî: струна́ m (struná)
• Viyetnamî: đàn → vi, dây → vi, huyền → vi

• Yûnanî: χορδή → el m (chordí)

  Kevn: χορδή m (khordḗ)

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhartoya gotara string a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Formeke lêkerê

jî

1. Dema borî ya sade kesa duyem yekjimar ya jiyan.

Formeke lêkerê

jî

1. Dema borî ya sade kesa sêyem yekjimar ya jiyan.