dem

 Binêre herwiha: DEM

Kurmancî

Bilêvkirin

• IPA^(kilîd): /dɛm/
• Deng (Amed)^ⓘ
• Deng (Bidlîs)^ⓘ
• Kîtekirin: dem

Navdêr 1

Tewandina dem
Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	dem	dem
Îzafe	dema	demên
Çemandî	demê	deman
Nîşandera çemandî	wê demê	wan deman
Bangkirin	demê	demino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	demek	demin
Îzafe	demeke	demine
Çemandî	demekê	deminan

Seet demê diyar dike.

dem m

1. Pergalek e bo hejmartina rojan û hefteyan û mehan û salan yan saniyeyan û deqeyan û seetan.

   Hevmane: wext, çax, heyam, zeman

Ji wêjeya klasîk

• Heta gehame vê demê
  Ma yek nebû d'vê alemê — (Feqiyê Teyran, , ~1620)

Bide ber

• dam
• dêm
• dom

Jê

• dem borandin
• dem borîn
• dember
• dembor
• demborandin
• demborî
• demborîn
• demçûyî
• demdar
• demdarî
• demdayî
• demdirêj
• demdirêjî
• demdiyar
• demdiyarî
• demjimêr
• demjimêrî
• demjimêrk
• demkurt
• demkurtî
• demsal
• demsalane
• demsalî
• hevdem
• hevdemî
• nûdem
• nûdemî
• serdem

Etîmolojî

Ji proto-hindûewropî *dī- (“dem”), têkildarî dīti ("dem") ya sanskrîtî, տի (tî, "jî, temen, umr; sedsal, qirn") ya ermenî, ditë ("roj") ya elbanî, dydd ("roj") ya weylsî, δαΐζω ("parve kirin") ya yûnanî, time ("dem") ya îngilîzî, Zeit ("dem") ya elmanî, tid ("dem") ya swêdî... Têkildarî jî (temen, umr) ya kurdî.

Bi zaravayên din

• Soranî: kat

Werger

wext, zeman, çax

• Abazayî: гӏамта (ʿāmtā), заман (zāmān)
• Abxazî: аамҭа (āāmtā)
• Adîgeyî: гъо (ğʷo), уахътэ (waꭓtɛ), лъэхъан (lˢɛꭓan)
• Afrîkansî: tyd → af
• Albanî: kohë → sq m
• Almanî: Zeit → de m

  Elmanîşî: Zit, Ziit m

  Almaniya navendî ya rojhilat: Zeit

• Altayiya başûrî: ӧй (öy), саман (saman), чак (čak)
• Ambonezî-malezî: oras
• Amharî: ጊዜ (gize), ዘመን (zämän)
• Aragonî: tiempo n
• Aramî:

  Siryaniya klasîk: ܙܒܢܐ g (zaḇnā)

  Îbranî: זמנא n (zamnā), זבנא n (zaḇnā)

• Aromanî: chiro n
• Asamî: সময় (xomoy), পৰ (por)
• Astûrî: tiempu → ast n
• Avarî: гӏуж (ʻuž), заман (zaman), мех (mex)
• Awadhî: समय (samay)
• Aymarayî: pacha → ay
• Azerî: vaxt → az, zaman → az
• Baskî: denbora → eu
• Başkîrî: ваҡыт (vaqït)
• Bayerî: zeid
• Belarusî: час n (čas)
• Belûçî: وہد (vahd)
• Bengalî: সময় → bn (śômôẏ), ওয়াক্ত → bn (ōẏakto)
• Bretonî: amzer → br m
• Bugî: wattu
• Bulgarî: вре́ме → bg nt (vréme)
• Burmayî: အချိန် → my (a.hkyin)
• Buryatî: саг (sag)
• Çeçenî: хан (xan)
• Çekî: čas → cs n
• Çerokî: ᎠᎵᏱᎵᏒ (aliyilisv)
• Çîçewayî: nthawi sinif c9/c10
• Çînî:

  Kantonî: 時間 / 时间 (si⁴ gaan³, si⁴ gaan¹), 時光 / 时光 (si⁴ gwong¹)

  Dunganî: сыҗе (sɨži͡ə)

  Hakkayî: 時間 / 时间 (sṳ̀-kiên, sṳ̀-kiân)

  Mandarînî: 時間 / 时间 → zh (shíjiān), 時光 / 时光 → zh (shíguāng)

  Min dongî: 時間 / 时间 (sì-găng)

  Minnanî: 時間 / 时间 → zh-min-nan (sî-kan)

  Wuyî: 辰光, 時間 / 时间

• Çuvaşî: вӑхӑт (văhăt)
• Çûkî: fansoun
• Dalmatî: tiamp n, tianp n
• Danmarkî: tid → da g
• Dargwayî: замана (zamana)
• Divehî: ވަގުތު (vagutu)
• Endonezyayî: waktu → id
• Erebî: زَمَن → ar n (zaman), وَقْت → ar n (waqt), دَهْر → ar n (dahr)

  Erebiya misrî: وقت n (waʾt)

  Erebiya kendavî: وكت n (wakt)

  Erebiya hîcazî: وَقْت n (wagt), زَمَان n (zamān)

  Erebiya fasî: وقت n (waqt), زمان n (zmān)

• Ermenî: ժամանակ → hy (žamanak)
• Erzayî: шка (ška)
• Esperantoyî: tempo → eo
• Estonî: aeg → et
• Etiyopiya klasîk: ዘመን (zämän)
• Evenkî: тэру (təru)
• Eweyî: ɣeyiɣi nt, gaƒoƒo
• Farisî: زمان → fa (zamân), وقت → fa (vaqt), تایم → fa (tâym)
• Ferî: tíð → fo m
• Fîjî: gauna
• Fînî: aika → fi
• Fransî: temps → fr n

  Fransiya navîn: temps n

  Fransiya kevn: tans n

• Friyolî: timp n
• Frîsiya bakur: tid m, tidj m
• Frîsiya saterlandî: Tied m
• Frîsî: tiid → fy g
• Gaelîka skotî: àm n
• Gagawzî: vakıt, zaman
• Galîsî: tempo → gl n
• Gujaratî: સમય → gu n (samya)
• Gurcî: დრო → ka (dro), ჟამი → ka (žami), ხანი (xani)
• Guwaranî: ára → gn
• Haîtî: tan
• Hawayî: wā
• Hawsayî: lokaci → ha n
• Hindî: समय → hi n (samay), वक़्त n (vaqt), टाइम → hi n (ṭāim), वक्त → hi n (vakt), काल → hi n (kāl), प्रहर → hi n (prahar), समाँ → hi n (samā̃), ज़माना n (zamānā), जमाना → hi n (jamānā)
• Hmongî: sijhawm
• Holendî: tijd → nl n
• Hunsrikî: Zeid m
• Îbranî: זְמָן → he n (zman)
• Îdoyî: tempo → io
• Îgboyî: elekere
• Îngilîziya kevn: tīd m
• Îngilîzî: time → en
• Îngriyî: aika
• Îngûşî: ха (xa)
• Înterlîngua: tempore → ia
• Înupîakî: pivik
• Îrlendî: am → ga n
• Îstriyotî: tenpo n
• Îtalî: tempo → it n
• Îzlendî: tími → is n, tíð → is m
• Japonî: 時間 → ja (じかん, jikan)
• Javayiya kevn: wayah
• Javayî: wektu, wayah
• Kalalîsûtî: piffissaq
• Kalmîkî: цаг (tsag)
• Kannadayî: ವೇಳೆ → kn (vēḷe), ಕಾಲ → kn (kāla)
• Kanuriyî: lóktù
• Karaçay-balkarî: заман (zaman)
• Karakalpakî: waqıt, zaman
• Karelî: aika
• Kaşûbî: czas n
• Katalanî: temps → ca n
• Keçwayî: pacha → qu
• Kirgizî: саат → ky (saat), убакыт → ky (ubakıt), убакты → ky (ubaktı)
• Kîngalî: කල (kala)
• Kînyarwandayî: igihe sinif c7/c8, umwanya sinif c3/c4
• Komî-permyakî: кад (kad)
• Komorî: wakati sinif c11
• Konkanî: काल n (kāl)
• Koreyî: 시간 → ko (sigan)
• Kornî: prys n, termyn n
• Korsîkayî: tempu → co n, volta → co m
• Kumikî: заман (zaman)
• Ladînî: tëmp n, aurela m
• Lakî: чӏун (č̣un), замана (zamana)
• Latgalî: laiks
• Latînî: tempus → la
• Latviyayî: laiks → lv n
• Lawsî: ເວລາ → lo (wē lā), ຂະນະ → lo (kha na)
• Lezgînî: вахт (vaχt), чӏав (č̣av), вяде (väde)
• Lingalayî: ntángo sinif c9/c10
• Livvî: aigu
• Lîmbûrgî: tied → li n
• Lîşana denî: שאתא m (šeʾṯa)
• Lîtwanî: laikas → lt n
• Lîvonî: āiga
• Luksembûrgî: Zäit m
• Mòçenoyî: zait m
• Makasarî: wattu
• Malay:

  Malezî: ماس, کالا, وقتو, زمان → ms, تيمڤوه

  Rûmî: masa → ms, kala → ms, waktu → ms, zaman → ms, tempoh → ms

• Makedonî: време nt (vreme)
• Malayalamî: സമയം → ml (samayaṃ)
• Maltayî: darba m, waqt n, żmien → mt n
• Mançûyî: ᡝᡵᡳᠨ, ᡶᠣᠨ
• Mandaicî: ࡆࡀࡌࡀࡍ (zaman)
• Manksî: traa n
• Maorî: wā
• Maranaoyî: wakto
• Maratî: काळ n (kāḷ)
• Mariya rojhilatî: жап (žap)
• Mayayiya yukatekî: k’iin
• Mazahuayiya navendî: mezhe
• Mecarî: idő → hu
• Megrelî: ჟამი (žami)
• Mizoyî: hun
• Mokşayî: пинге (pinge)
• Mongolî: цаг → mn (cag)
• Nahwatlî: cahuitl → nah
• Nanayî: эр (ėr), эрин (ėrin)
• Napolîtanî: tiempo n
• Navajoyî: ookił
• Nawrûyî: edae
• Nedersaksî:

  Almaniya jêrîn a almanî: Tid ; Tyd, Tied ; Tyt, Teit ; Teyt

• Nenetsiya tundra: ёльць’ (yoľś'), мальӈгана (maľŋana)
• Nepalî: समय → ne (samaya)
• Nîvxî: ыр (ər)
• Nogayî: заман (zaman)
• Norsiya kevn: tíð m
• Norwecî: tid → no n yan m
• Oksîtanî: temps → oc n, tèms n
• Oriyayî: ସମୟ (sômôyô)
• Oromoyî: yeroo, wayitii
• Osetî: рӕстӕг (ræstæg)
• Oygurî: ۋاقت (waqt)
• Ozbekî: vaqt → uz, zamon → uz
• Palî: velā m, kāla n
• Papyamentoyî: tempu
• Peştûyî: زمان → ps n (zamãn), وخت → ps n (waxt)
• Pîtkarnî-norfolkî: tiem
• Plodîşî: Tiet m
• Polabî: taid n
• Polonî: czas → pl m nezindî
• Portugalî: tempo → pt n
• Prusiya kevn: kīsman
• Puncabî: ਸਮਾਂ n (samā̃), ਟਾਈਮ n (ṭāīma), ਵਕਤ n (vakat), ਵੇਲ਼ਾ n (vēḷā)
• Qazaxî: уақыт → kk (uaqyt), шақ (şaq)
• Qiptî: ⲥⲏⲟⲩ n (sēou), ⲭⲣⲟⲛⲟⲥ (khronos)
• Romancî: temp n, temps n, taimp n, tains n
• Romanyayî: timp → ro nt, vreme → ro m
• Rusî: вре́мя → ru nt (vrémja), час → ru n (čas)
• Rusînî: час n (čas)
• Samiya bakurî: áigi
• Samiya başûr: aejkie
• Samiya înarî: äigi
• Samiya kildînî: а̄ййк (ājjk)
• Samogîtî: čiesos
• Sanskrîtî: काल → sa n (kāla), समय → sa n (samaya), वेला → sa m (velā)
• Santalî: ᱚᱠᱛᱚ (ôktô)
• Sardînî: tempus n
• Sicîlî: tempu → scn n
• Sidamoyî: yanna
• Sindhî: وَقتُ → sd n (vaqtu)
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: вре́ме nt, врије́ме nt

  Latînî: vréme → sh nt, vrijéme → sh nt

• Skotî: time
• Slaviya kevn:

  Kirîlî: врѣмѧ nt (vrěmę), часъ n (časŭ)

  Glagolîtîk: ⱍⰰⱄⱏ n (časŭ)

• Slaviya rojavayî ya kevn: веремѧ nt (veremę), часъ n (časŭ)
• Slovakî: čas → sk n
• Slovenî: čàs → sl n
• Slovînsî: čȧ̃s n
• Somalî: waqti → so n, wakhti n
• Sorbî:

  Sorbiya jêrîn: cas n

  Sorbiya jorîn: čas n

• Spanî: tiempo → es n
• Swahîlî: wakati → sw sinif c11/c12
• Swêdî: tid → sv g
• Şanî: ၶၢဝ်းယၢမ်း (kháaw yáam)
• Şawî: amedwal
• Şonayî: nguva sinif c9/c10
• Şorî: тем (tem)
• Tabasaranî: вахт (vaχt), чӏив (č̣iv), вяда (vjada)
• Tacikî: замон → tg (zamon), вақт → tg (vaqt)
• Tamîlî: காலம் → ta (kālam)
• Tatî: вэхд (vehd)
• Tayî: เวลา → th (wlao), กาล → th (gaan)
• Telûgûyî: సంఘటన → te (saṅghaṭana)
• Teteriya krîmî: vaqıt
• Teterî: вакыт → tt (waqıt)
• Tirkiya kevn: 𐰇𐰓 (üd² /⁠öd⁠/)
• Tirkî: zaman → tr, vakit → tr, çağ → tr
• Tirkmenî: wagt
• Tîbetî: དུས་ཚོད (dus tshod)
• Tokpisinî: taim
• Toxarî A: praṣt
• Tsakonî: τζαιρέ (tzairé)
• Tswanayî: nakô sinif c9
• Tuvanî: үе (üe)
• Udmurtî: дыр (dyr), вакыт (vakyt)
• Urdûyî: وقت n (vaqt), سمی n (samay)
• Ûkraynî: час → uk n (čas)
• Ûrûmî: вахыт (vahyt)
• Venîsî: tenpo n
• Vepsî: aig
• Viyetnamî: thời gian → vi
• Volapûkî: tim → vo, naed → vo
• Voroyî: aig
• Votî: aikõ
• Walonî: tins → wa n
• Weylsî: amser → cy n, pryd → cy n
• Wolofî: jamaano, waxtu → wo
• Xantî: пора (pora)
• Ximêrî: កាល → km (kaal), ពេល → km (peil), វេលា → km (veiliə)
• Xosayî: ixesha sinif c5/c6
• Yagnobî: вахт (vaxt)
• Yakutî: бириэмэ (birieme), кэм (kem)
• Yidîşî: צײַט → yi m (tsayt)
• Yorubayî: ìgbà, àkókò
• Yûnaniya kapadokyayî: ταρός (tarós)
• Yûnanî: χρόνος → el n (chrónos), καιρός → el n (kairós)

  Kevn: χρόνος n (khrónos)

• Zêlandî: tied
• Zhuangî: seizgan, sizgenh
• Zuluyî: isikhathi → zu sinif c7/c8, inkathi sinif c9/c10
• ǃXóõ: nàa kòo

Ev qismê Wergerê ji malûmatên naveroka vê versiyona madeya time a Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Navdêr 2

dem m

1. Kelîna çayê, çay hatina wê rewşê ku dikare bêt vexwarin.

Jê

• (lêker) dem bûn
• (lêker) dem dan
• (lêker) dem kirin
• demandin
• demandî
• dember
• demberî
• (navdêr) dembûn
• (navdêr) dembûyî
• (navdêr) demdan
• (navdêr) demdayî
• demder
• demî
• demîn
• demker
• (navdêr) demkirin
• demkirî

Werger

• Tirkî: ^?dem → tr

Formeke lêkerê

dem

1. (devokî, xisûsen Badînî û Hekariyê) Guhartoyeke bidim.

   Ez ê avê dem te. ― Ez ê avê bidim te.

Navdêr 3

dem cins hewce ye (c=m: mê, c=n: nêr, c=mn: mê û nêr, c=nt: nêtar)

1. Guhartoyeke deim (“lihevdana tirimpêlan”).

Soranî

Navdêr

dem

1. Bi alfabeya latînî nivîsina دەم (dem).

Danmarkî

Cînav

dem

1. wan

Almanî

Bilêvkirin

•  IPA: [deːm]
• Deng^ⓘ
• Deng (Berlîn, Almanya)^ⓘ

Cînav

dem

1. Forma datîv ya yekjimar û nêr yan nêtar ji cînavê yan artîkelê diyarker "der".

Norwecî

Bilêvkirin

• Deng (Bærum, Norwêc)^ⓘ

Cînav

dem

1. wan

Swêdî

Cînav

dem

1. wan

Tirkî

Navdêr

dem

1. nefes, henase, hilm