dem

Kurmancî

Bilêvkirin

• IPA^(kilîd): /dɛm/

• Deng (Amed)

  • Deng (Bidlîs)

• Kîtekirin: dem

Navdêr 1

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	dem	dem
Îzafe	dema	demên
Çemandî	demê	deman
Nîşandera çemandî	wê demê	wan deman
Bangkirin	demê	demino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	demek	demin
Îzafe	demeke	demine
Çemandî	demekê	deminan

Seet demê diyar dike.

dem mê

1. Wext, çax, heyam, zeman,
   pergalek e bo hejmartina rojan û hefteyan û mehan û salan yan saniyeyan û deqeyan û seetan.

Ji wêjeya klasîk

• Heta gehame vê demê
  Ma yek nebû d'vê alemê— (Feqiyê Teyran ~1620)

Bide ber

• dam
• dêm
• dom

Jê

 

• dember
• dembor
• demborandin
• dem borandin
• demborî
• demborîn
• dem borîn
• demdar
• demdarî
• demdayî
• demdirêj
• demdirêjî
• demdiyar
• demdiyarî
• demjimêr
• demjimêrk
• demjimêrî
• demkurt
• demkurtî
• demsal
• demsalane
• demsalî
• demçûyî
• hevdem
• hevdemî
• nûdem
• nûdemî
• serdem

Etîmolojî

Ji proto-hindûewropî *dī- (“dem”), têkildarî dīti ("dem") ya sanskrîtî, տի (tî, "jî, temen, umr; sedsal, qirn") ya ermenî, ditë ("roj") ya elbanî, dydd ("roj") ya weylsî, δαΐζω ("parve kirin") ya yûnanî, time ("dem") ya inglîzî, Zeit ("dem") ya elmanî, tid ("dem") ya swêdî... Têkildarî jî (temen, umr) ya kurdî.

Bi zaravayên din

• Soranî: kat

Werger

• Afrîkansî: tyd → af
• Belarusî: час → be n (čas)
• Bretonî: amzer → br m
• Bulgarî: време → bg nt (vréme)
• Çekî: čas → cs n
• Danmarkî: tid → da g
• Almanî: Datum → de nt, Zeit → de mê, ^?Augenblick → de m, ^?Zeitmaß → de
• Erebî: وقت‎ → ar, زمن‎ → ar n (zeman), ^?الأجل‎ → ar, ^?الأمد‎ → ar, ^?الأوان‎ → ar, ^?الأوجس‎ → ar, ^?الحرس‎ → ar, ^?الحزة‎ → ar, ^?الحفز‎ → ar, ^?الحقبة‎ → ar, ^?الدد‎ → ar, ^?الزمان‎ → ar, ^?السبات‎ → ar, ^?السهب‎ → ar, ^?العتك‎ → ar, ^?العدان‎ → ar
• Ermenî: ժամանակ → hy (žamanak)
• Esperantoyî: tempo → eo
• Estonî: aeg → et
• Eweyî: ɣeyiɣi → ee nt
• Farisî: زمان‎ → fa, وقت‎ → fa, ^?ایام‎ → fa, ^?دم چای‎ → fa, ^?لحظه‎ → fa, ^?دم‎ → fa
• Fînî: aika → fi
• Fransî: temps → fr n
• Fransiya kevn: tans → fro n
• Frîsî: tiid → fy
• Galîsî: vez → gl m
• Gaelîka skotî: àm → gd n
• Gurcî: დრო → ka (dro)
• Hindî: समय → hi (samay)
• Holendî: tijd → nl n
• Mecarî: idő → hu
• Îbranî: זמן‎ → he n (zman)
• Inglîzî: time → en, ^?bedtime → en, ^?juncture → en, ^?point → en, ^?stoup → en, ^?tempo → en, ^?try square → en, ^?tryst → en, ^?cornicle → en
• Îtalî: tempo → it n
• Îzlendî: tími → is n, tíð → is m
• Japonî: 時間 → ja (jikan), じかん → ja (jikan), 時 → ja (toki), とき → ja (toki)
• Katalanî: temps → ca n
• Koreyî: 시간 → ko (sigan)
• Sirboxirwatî: vrijeme → sh nt
• Latînî: tempus → la nt
• Latviyayî: laiks → lv n
• Makedonî: време → mk nt (vréme)
• Malayalamî: സമയം → ml (samayaṃ)
• Maltayî: darba → mt
• Mandarînî: 時間 → zh, 时间 → zh (shíjiān), 時光 → zh, 时光 → zh (shíguāng)
• Maorî: tāima → mi, wā → mi
• Minnanî: 時間 → zh-min-nan (sî-kan), 时间 → zh-min-nan (sî-kan)
• Nahwatlî: cāhuitl → nah
• Navajoyî: ookił → nv
• Norwecî: tid → no n
• Slaviya kevn: врѣмѧ → cu nt (vrěmę)
• Norsiya kevn: tíð → non m
• Polonî: czas → pl n
• Portugalî: tempo → pt n
• Rusî: время → ru nt (vrémja)
• Sirboxirwatî: vreme → sh nt
• Slovenî: čas → sl n
• Spanî: tiempo → es n
• Swêdî: tid → sv g
• Tacikî: замон → tg (zamon), вақт → tg (vaqt)
• Tayî: เวลา → th (waylaa)
• Teteriya krîmî: vaqıt → crh
• Tîbetî: དུས་ཚོད། → bo (dus tshod)
• Tirkî: zaman → tr, ^?ahit → tr, ^?saat → tr, ^?vakit → tr, ^?zamane → tr, ^?abanıyorum → tr, ^?baktım → tr, ^?getiriyor → tr, ^?getirmiş → tr, ^?güldüler → tr, ^?güldüm → tr, ^?yakınır → tr, ^?yapacağım → tr, ^?yapacağız → tr, ^?yapmayacağım → tr, ^?yapmayacağız → tr
• Ûkraynî: час → uk n (čas)
• Weylsî: amser → cy
• Viyetnamî: thời gian → vi
• Yûnanî: χρόνος → el n (chrónos), καιρός → el n (kairós)
• Yûnaniya kevn: χρόνος → grc n (khronos)

Navdêr 2

dem mê

1. Kelîna çayê, çay hatina wê rewşê ku dikare bêt vexwarin.

Jê

 

• demandin
• demandî
• dembar
• dembarî
• dember
• demberî
• (lêker) dem bûn
• (navdêr) dembûn
• (navdêr) dembûyî
• (lêker) dem dan
• (navdêr) demdan
• (navdêr) demdayî
• demder
• demker
• (lêker) dem kirin
• (navdêr) demkirin
• demkirî
• demî
• demîn

Werger

• Tirkî: ^?dem → tr

Formeke lêkerê

dem

1. (devokî) (ez ê) bidim.

   Ez ê avê dem te. (Ez ê avê bidim te.)

Jê

Bi taybetî li Behdînan û Hekariyê.

4. lêdana tirimpêlê

Cureyê peyvê nehatiye dayîn: Alîkarî:Cureyên peyvan

1. (lêdana tirimpêlê) Binere: deim

Soranî

Navdêr

dem

1. Bi alfabeya latînî nivîsina دەم‎ (dem).

Danmarkî

Cînav

dem

1. wan

Almanî

Bilêvkirin

• Deng

Cînav

dem

1. Forma datîv ya yekjimar û nêr yan nêtar ji cînavê yan artîkelê diyarker "der".

Norwecî

Cînav

dem

1. wan

Swêdî

Cînav

dem

1. wan

Tirkî

Navdêr

dem

1. nefes, henase, hilm