bûn

Kurdî

Bilêvkirin

• (Standard) IPA: /buːn/
• (Devkî) IPA: /byːn/, /biːn/, /vuːn/, /wuːn/

Lêker

bûn (lêkera negerguhêz)
Raya dema niha: –b–
RP. Niha
	ez	dibim
	tu	dibî
	ew	dibe
	em, hûn, ew	dibin
Fermanî	Yekjimar	bibe
	Pirjimar	bibin
Raya dema borî: –bû–
RP. Boriya sade
	ez	bûm
	tu	bûyî
	ew	bû
	em, hûn, ew	bûn
Formên din: Tewandin:bûn

Zarrokek nûbûyî

bûn lêkera xwerû, negerguhêz

1. Rewşa berdewam ya kesekî yan tiştekî diyar dike.
   • Ez kurd im.
   • Tu kî yî?
   • Ew mamoste bû?
2. Guherrîna rewşê diyar dike.
   • Ew kengî bû mamoste?
   • Ma tu vê nizanî paşa? Tu bûyî Osmanî?— (Çiyayê Agirî, Yaşar Kemal, Weşanxana Çanda Kurdî)
3. welidîn, ji dayik bûn, Xwedê dan, hatin dinyayê:
   • Kurrê te kengî bûye?

Ji wêjeya klasîk

• Çengalê zulfan tab-i da
  Da 'işq-i hil bit pêl-i-pêl
  Qelbê me bê cellab-i da— (Dîwana Melayê Cizirî ~1640, Melayê Cizîrî)

Herwiha

• (qedîm) bûyin

Tewandin

• -b-

Statîv 1. Piştî dengdarekê: Dema peyva berî wê bi tîpek dengdar bi dawî tê: Ez … im    (Ez Azad im.) Tu … î    (Tu heval î.) Ew … e    (Ew cîran e.) Em … in    (Em kurd in.) Hûn … in    (Hûn baş in?) Ew … in    (Ew şivan in.) 2. Piştî bêdengekê: Dema peyva berî wê bi tîpek bêdeng bi dawî tê: Ez … me    (Ez ne mamoste me.) Tu … yî    (Tu hêja yî.) Ew … ye    (Ew kî ye?) Em … ne    (Em gundî ne.) Hûn … ne    (Hûn ji kû ne?) Ew … ne    (Ew çi ne?)

Dînamîk (tewandin) 1. berî peyva serekî: Ez dibim …    (Ez dibim mamoste.) Tu dibî …    (Tu dibî mamoste.) Ew dibe …    (Ew dibe mamoste.) Em dibin …    (Em dibin mamoste.) Hûn dibin …    (Hûn dibin mamoste.) Ew dibin …    (Ew dibin mamoste.) 2. Li dû peyva serekî: Ez … dibim    (Ez mezin dibim) Tu … dibî    (Tu mezin dibî) Ew … dibe    (Ew mezin dibe) Em … dibin    (Em mezin dibin) Hûn …. dibin    (Hûn mezin dibin) Ew … dibin    (Ew mezin dibin)

Ji

Ji proto-hindûewropî *bʰuH-, proto-aryayî *bew-, hevreha avestayî bew-, farisiya kevn bev-, pehlewî û sogdî bu-, farisî بودن (bûden), soranî بوون (bûn) (bûn), zazakî biyayen, hewramî biyay, sanskrîtî भवति (bhevetî), rusî быть (biyti), lîtwanî būti, bretonî buot, yûnaniya kevn φύω (phuō), latînî fui. Bo etîmolojiya rehên dema niha ya statîk, binere: im, î, e û in.

• proto-hindûewropî: *b^heu- ("bûn")
• proto-aryayî: *bew- ("bûn")

avestayî: bew- ("bûn")

farisiya kevn: bev- ("bûn")

parsî: bu- ("bûn")

pehlewî: bu- ("bûn")

sogdî: bu- ("bûn")

farisî: bûden / bāš- ("bûn")

talîşî: be- ("bûn")

kurmancî: bûn / -b- ("bûn")

soranî: bûn / -b-- ("bûn")

hewramî: biyay- / b- ("bûn")

zazakî: bîyayene / b-- ("bûn")...

sanskrîtî: bhev- ("bûn")

yewnanî: phu ("bûn")

latînî: fui ("bûn")

inglîzî: be ("bûn")...

Çavkanî: Cheung p.17, Watkins p.11, Etymonline | Pokorny: 146 f.

Werger

rewşa berdewam (1)

• Talişî: be ^→ tly
• Afrîkansî: wees ^→ af
• Bretonî: bezañ ^→ br
• Erebî: كان ^→ ar, كون ^→ ar
• Bulgarî: съм ^→ bg
• Çekî: být ^→ cs
• Çînî: 是 ^→ zh
• Danmarkî: være ^→ da
• ekspreso: esen
• Elmanî: sein ^→ de
• Esperantoyî: esti ^→ eo
• Farisî: بایش ^→ fa, رخدادن ^→ fa, رویانیدن ^→ fa, هستید ^→ fa, بودن ^→ fa, شدن ^→ fa, وجود داشتن ^→ fa, متولد شدن ^→ fa
• Ferî: vera ^→ fo
• Fînî: olla ^→ fi
• Frensî: être ^→ fr
• Frîsî: syn ^→ fy, wêze ^→ fy
• Gujaratî: હોવું ^→ gu
• Gurcî: ყოფნა ^→ ka
• Hindî: होना ^→ hi
• Holendî: zijn ^→ nl, wezen ^→ nl
• Mecarî: lenni ^→ hu
• Inglîzî: to be ^→ en, to become ^→ en
• Inglîziya kevn: beon ^→ ang, wesan ^→ ang
• Interlingua: esser ^→ ia, ser ^→ ia
• Îtalî: essere ^→ it, stare ^→ it
• Îzlendî: vera ^→ is
• Japonî: だ ^→ ja (1), です ^→ ja (1), いる ^→ ja (2), ある ^→ ja (2)
• Katalanî: ser ^→ ca, ésser ^→ ca estar ^→ ca
• Latînî: esse ^→ la
• Norwecî: være ^→ no
• Papyamentoyî: ta ^→ pap
• Polonî: być ^→ pl
• Portugalî: ser ^→ pt
• Romanî: fi ^→ ro
• Rusî: быть ^→ ru
• Sirananî: de ^→ srn
• Spanî: ser ^→ es, estar ^→ es
• Swêdî: vara ^→ sv
• Tirkî: olmak ^→ tr
• Yewnanî: είμαι ^→ el

rewşa guherrbar (2)

• Afrîkansî: raak ^→ af, word ^→ af
• Danmarkî: blive ^→ da
• Elmanî: werden ^→ de
• Esperantoyî: iĝi ^→ eo
• Ferî: gerast ^→ fo, verða ^→ fo
• Fînî: tulla joksikin ^→ fi
• Frensî: devenir ^→ fr
• Frîsî: wurde ^→ fy
• Gaelîka skotî: fàs ^→ gd
• Holendî: raken ^→ nl, worden ^→ nl
• Mecarî: lesz ^→ hu
• Îdoyî: divenar ^→ io
• Inglîzî: to become ^→ en
• Erebî: صیرورة ^→ ar
• Îtalî: diventare ^→ it
• Îzlendî: verða ^→ is
• Malezî: jadi ^→ ms
• Norwecî: bli ^→ no
• Papyamentoyî: bira ^→ pap
• Polonî: zostać ^→ pl, stawać się ^→ pl
• Portugalî: acontecer ^→ pt, futuro ^→ pt
• Romanî: deveni ^→ ro
• Sirananî: kon ^→ srn, tron ^→ srn
• Spanî: hacerse ^→ es
• Swêdî: bli ^→ sv, bliva ^→ sv
• Tagalogî: nagíing ^→ tl
• Tirkî: olmak ^→ tr

welidîn, ji dayik bûn (3)

• Erebî: ميلاد ^→ ar, ولادة ^→ ar
• Fînî: syntyä ^→ fi
• Inglîzî: to be born
• Tirkî: doğmak ^→ tr

Navdêr

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	bûn	bûn
Îzafe	bûna	bûnên
Çemandî	bûnê	bûnan
Nîşandera çemandî	wê bûnê	wan bûnan
Bangkirin	bûnê	bûnino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	bûnek	bûnin
Îzafe	bûneke	bûnine
Çemandî	bûnekê	bûninan

bûn mê

1. Wateya vê peyvê hê nehatiye nivîsîn. Heke hûn wateya wê bizanin, kerem bikin binivîsin.
   • Mînakek bidin... (biguherîne)

Werger

• Tirkî: olma ^→ tr