se

 Binêre herwiha: sê, së, sé, û sè

Kurmancî

Bilêvkirin

•  IPA^(kilîd): /sˤɛ/, صه‌

Navdêr

Seyek

se nêr

1. Ajalek navmalî ye ku direye anku dihewe.
   • Li gundê ber sînor seyê gund bi me hisiyan û kirine rewerew. Bavê min ez hildam hembêza xwe û bi lez meşiya. — (https://xwebun.org/salihe-nehsali/ [arşîv], Xwebûn)
   • Gelo hin ji mala Derbas mirine, ew li ser çi digrîn? Gava şêniyan ji wan re gotibûn: Îro kamyonê pê li seyê wan kiriye. Li ser seyê xwe digrîn, pirkênî bi her du zilaman ketibû û gotibûn: Seyê wan ha, wele bavo xweş mesele ye. Ji bo seyekî ev girî ha! Li ser vê gotinê jî, yek ji cîranên me gotibû:Heyra seyê wan ne tenê se bû. Ew dost bû, heval bû, nobedar bû, kur bû. Dest û piyên wan bû. Ji bo wî, çi bikin mafê wan heye. — (Îsmaîl Dîndar, Palûte)
   • Mehmet tere kelehekê mala hevalê xwe. Wan radivin sewê wî nîn çi dikin. Şivanê kehlê wê şevê vi tenê dimîniye. Xwarin amade dive û Mehmed hildigire tere nav pêz. Du seyê keryê jî vi pê ra terin. Se bi hev ra gep diken, diwêjin: — (https://materyalenkurdi.wordpress.com/author/yekmalev/ [arşîv], Metaryalên Kurdî)

Herwiha

• seg
• sa

Hevmane

• kûçik
• gembol (kûçikê nêr)
• kelb
• kutik
• kûtî
• gûtî
• gurxenêk / gurêx (seyê ku guran dixeniqîne)
• tûle

Bi zimanê zarokan

• hewo
• hewhew
• kûço

Navê zanistî

• Canis lupus familiaris

Dengê seyan

• reyîn
• hewtîn

Qewirandina seyan

Ji bo tirsandin û qewirandina kûçikan:

• çix
• hoşt
• kut
• kute

Nalîna seyan

• kaztîn

Bikaranîn

Se bi gelemperî bo koma vî cûn ajalan û bo yên nêr tê bikaranîn. Yên mê dêl in.

Cûnên seyan

• tajî

Têkildar

• gur

Jê

• segatî
• seyatî
• sebab
• sebav
• segbab
• segbav
• semasî

Gotinên pêşiyan

• biçûkê malê, seyê malê ye
• seyê pîs gur tîne pez
• ji dêla tirek, çênabe seyê bezek
• seyê birçî di xewna xwe de hestiyan dibîne
• seyê me ye, li ber deriyê xelkê direyê
• seyê har bela xwe dibîne
• tu biavêjî ber se se naxwe
• seyê bê tîmar qaha mala ye…
• cewrên seyê dir timî dir in
• seyê xwe baş xwedî nekî, wê biçe ber deriyê maleke din
• seyê bi kotekî biçe nêçîrê, nêçîrê nake
• seyê me termê miha me dixwe, li ber deriyê xelkê jî direye
• bavêjî ber seyê, se naxwe
• wek kefa devê seyê har

Etîmolojî

Ji proto-îranî *cwā́ ji proto-hindûîranî *ćwā́ ji proto-hindûewropî *ḱwṓ (“kuçik”). Bide ber mediya kevn σπάκα (speke), farisiya kevin seke, farisiya navîn seg, zazakî espe.

• proto-hindûewropî: *kwon- ("se, kûçik")

  proto-îranî:

avestayî: spān- ("se, kûçik")

pehlewî: sag ("se, kûçik")

hotenî: sve ("se, kûçik")

farisî: sag ("se, kûçik")

talîşî: sipa ("se, kûçik")

semnanî: esbe ("se, kûçik")…^{alfabeya arî}

kurmancî: se ("se, kûçik")

soranî: seg ("se, kûçik")

hewramî: sipe ("se, kûçik")

zazakî: espe, kutik ("se, kûçik")

sanskrîtî: svān- ("se, kûçik")

ermenî: šun ("se, kûçik")

yûnanî: kuōn ("se, kûçik")

latînî: canis ("se, kûçik")

almanî: hund ("se, kûçik")

inglîzî: hound ("se, kûçik") ...

Çavkanî: Horn p.164, Watkins p.46, Etymonline

Bi zaravayên din

• Soranî: seg, sipe
• Zazakî: kutik, , kelp, espe
  • cewrik = çêlikê kutikî = kirta = kirte = kudik = kudikê kutikî = leyirê kutikî (piçûkê seyan)

Werger

• Atayalî: huzil → tay, hu-il → tay, hoyel → tay
• Baskî: txakur → eu, etxe-txakur → eu
• Belarusî: сабака (sabaka)
• Bengalî: কুকুর (kukur)
• Sirboxirwatî: pas → sh nêr, kučka → sh mê
• Bretonî: ki → br nêr, chas pirjimar; kiez, kiezed pirjimar
• Bulgarî: куче (kuče)
• Çekî: pes → cs nêr
• Çerokî: ᎩᏟ (gitli), ᎩᎵ (gili)
• Çînî: 狗 (gǒu, gou → zh, gou3); 犬 (quǎn, quan → zh, quan3) → zh
• Danmarkî: hund → da nêr
• Albanî: qen → sq
• Almanî: Hund → de nêr, Hunde pirjimar
• Erebî: كَلْب (kalb), كِلاَب (kiláːb) pirjimar, ^?الخیطل‎ → ar, ^?الوازع‎ → ar, ^?كلب‎ → ar
• Esperantoyî: hundo → eo
• Estonî: koer → et
• Farisî: سَگ (sæg), ^?جفتک زنی‎ → fa, ^?چپیدن‎ → fa, ^?رقصیدن‎ → fa, ^?ظلم شدن‎ → fa
• Ferî: hundur → fo
• Fînî: koira → fi
• Fransî: chien → fr nêr
• Friyolî: cjan → fur
• Frîsî: hûn → fy
• Galîsî: can → gl
• Guwaranî: jagua → gn
• Gujaratî: કુતરો (kutaro), કુતરી (kutarī), કુતરાઓ :(kutarāo) / કુતરીઓ (kutarīo) pirjimar
• Hawayî: ‘īlio → haw
• Hindî: कुत्ता (kuttā)
• Holendî: hond → nl nêr
• Mecarî: kutya → hu, eb → hu
• Îbranî: כלב (kélev)
• Indonezî: anjing → id
• Inglîzî: dog → en, ^?doggery → en, ^?hound → en, ^?mongrel → en, ^?otter → en, ^?tike → en
• Înterlîngua: can → ia
• Îrlendî: cú → ga, madra → ga, gadhar → ga
• Îtalî: cane → it nêr
• Îzlendî: hundur → is
• Japonî: 犬 → ja (いぬ, inú)
• Javayî: asu → jv
• Katalanî: gos → ca, ca → ca nêr, gossa → ca mê
• Koreyî: 개 (gae)
• Sirboxirwatî: pas → sh nêr
• Ladînoyî: cian → lad
• Latînî: canis → la g
• Latviyayî: suns → lv
• Lîtwanî: šuo → lt nêr, šuva (archaïsch)
• Lojbanî: gerku → jbo
• Luksembûrgî: Hond → lb
• Makedonî: пес (pes)
• Maltayî: kelb → mt
• Mançûyî: indahūn
• Maorî: kurii → mi
• Mongolî: нохой (nokhoi)
• Nahwatlî: itzcuintli → nah
• Norwecî: hund → no
• Oksîtanî: gos → oc, can → oc
• Polonî: pies → pl nêr
• Portugalî: cão → pt nêr, cadela → pt mê, cachorro → pt nêr, cachorra → pt mê
• Romanî: zhukel → rom nêr, zhukli → rom mê
• Rapanuyî: paihéŋa → rap
• Romanyayî: câine → ro
• Romansh: chaun
• Rusî: собака (sobáka) ; пёс (p'os) mê
• Samiya bakurî: beana → se
• Sardînî: cani / cane, perru → sc, catteddu → sc
• Sebwanoyî: irô → ceb, ayam → ceb
• Sirboxirwatî: пас (pas)
• Sorbiya jorîn: pos → hsb nêr, psyk → hsb nêr
• Skotî: cu → sco
• Slovakî: pes → sk nêr, suka → sk mê
• Slovenî: pes → sl nêr, psica → sl mê
• Sorbiya jêrîn: pjas → dsb nêr
• Spanî: perro → es nêr
• spokanî: hâst mê, myl mê, hurt nêr, (klein) hônt nêr
• Swahîlî: mbwa sg/pl (noun 9/10)
• Swêdî: hund → sv g
• Tagalogî: iro → tl
• Tayî: หมา (máá)
• Tarokoyî: hulin → trv
• Tîbetî: ཁྱི་ (khyi)
• Tirkî: köpek → tr, ^?it → tr
• Tokpisinî: dok → tpi
• Ûkraynî: собака → uk (sobaka) nêr, пес → uk (pes) nêr
• Volapûkî: dog → vo
• Weylsî: ci → cy
• Viyetnamî: chó → vi
• Yûnanî: σκύλος (skýlos)
• Yûnaniya kevn: κύων (kýōn)
• Yidîşî: הונט (hunt)

Zazakî

Hoker

se

1. Çi.

Hejmar

se

1. Sed.

Binêre herwiha

Hejmarên sade yên zazakî

 

• sifir
• yew
• di
• hîrê
• çar
• panc
• şeş
• hewt
• heşt
• new
• des
• yewendes
• diwês
• hîrês
• çarês
• pancês
• şîyês
• hewtês
• heştês
• newês
• vîst
• hîris
• çewres
• pancas
• şeştî
• hewtay
• heştay
• neway
• se
• hezar
• milyon
• milyar

Sirboxirwatî

Cînav

se

1. Xwe.

Danmarkî

Lêker

se

1. Dîtin.

Esperantoyî

Bilêvkirin

• IPA: /se/
• Kîtekirin: se

• Deng (Holenda (Wijchen))

• Deng (Brezîl)

• Deng (Fransa (Toulouse))

• Deng (Fransa (Vosges))

Girêdek

se

1. hek, heke, eger

   Se ĝi estas malbona — ĵetu ĝin.

   Heke ew xirab be, wê biavêje.

Etîmolojî

Ji îtalî se, ji fransî si, ji spanî si û hemxû ji spanî sī.

Fînî

Bilêvkirin

• Deng (Fînlenda)

• Deng (Fînlenda (Helsînkî))

Cînav

se

1. Ew (bo tiştan û lawiran lê ne bo mirovan)

Jê

• (bireser) sitä
• (xwedîtî) sen
• (daçekî) siitä
• (daçekî) sille
• (daçekî) siltä

Fransî

Bilêvkirin

• Deng (Fransa)

• Deng (Fransa (Cornimont))

Cînav

se

1. Xwe.

Norwecî

Lêker

se

1. Dîtin.

Portugalî

Bilêvkirin

• Deng (Portûgal (Porto))

• Deng (Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê)

• Deng (Portûgal (Minho))

• Deng (Komara Korêyê (Yangsan))

• Deng (Brezîl)

Cînav

se

1. xwe
2. hev, hevdu, yekdu

Hoker

se

1. ger, eger, heke, bi wî şertî ku

Sirboxirwatî

Cînav

se

1. Xwe.

Spanî

Bilêvkirin

• Deng (Kolombiya (Cartagena de Indias))

Cînav

se

1. Xwe.

Swêdî

Lêker

se

1. Dîtin.

Talişî

Hejmar

se

1. Sisê.

Binêre herwiha

Hejmarên sade yên talişî

 

• (0) sıfır
• (1) i
• (2) dı
• (3) se
• (4) ço
• (5) penc
• (6) şəş
• (7) haft
• (8) həşt
• (9) nəv
• (10) da
• (11) yonzə
• (12) donzə
• (13) senzə
• (14) çordə
• (15) ponzə
• (16) şonzə
• (17) havdə
• (18) həjdə
• (19) nonzə
• (20) vist
• (30) si
• (40) çıl
• (50) penco
• (60) şest
• (70) hafto
• (80) həşto
• (90) nəve
• (100) sa