se

 Binêre herwiha: sê, së, sé, û sè

Kurmancî

Bilêvkirin

•  IPA^(kilîd): /sˤɛ/, صه‌
• Deng (Tirkiye (Bidlîs))^ⓘ

Navdêr

Seyek

se nêr

1. Ajalek navmalî ye ku direye anku dihewe.
   • Li gundê ber sînor seyê gund bi me hisiyan û kirine rewerew. Bavê min ez hildam hembêza xwe û bi lez meşiya. — (https://xwebun.org/salihe-nehsali/ [arşîv], Xwebûn)
   • Gelo hin ji mala Derbas mirine, ew li ser çi digrîn? Gava şêniyan ji wan re gotibûn: Îro kamyonê pê li seyê wan kiriye. Li ser seyê xwe digrîn, pirkênî bi her du zilaman ketibû û gotibûn: Seyê wan ha, wele bavo xweş mesele ye. Ji bo seyekî ev girî ha! Li ser vê gotinê jî, yek ji cîranên me gotibû:Heyra seyê wan ne tenê se bû. Ew dost bû, heval bû, nobedar bû, kur bû. Dest û piyên wan bû. Ji bo wî, çi bikin mafê wan heye. — (Îsmaîl Dîndar, Palûte)
   • Mehmet tere kelehekê mala hevalê xwe. Wan radivin sewê wî nîn çi dikin. Şivanê kehlê wê şevê vi tenê dimîniye. Xwarin amade dive û Mehmed hildigire tere nav pêz. Du seyê keryê jî vi pê ra terin. Se bi hev ra gep diken, diwêjin: — (https://materyalenkurdi.wordpress.com/author/yekmalev/ [arşîv], Metaryalên Kurdî)

Herwiha

• seg
• sa

Hevmane

• kûçik
• gembol (kûçikê nêr)
• kelb
• kutik
• kûtî
• gûtî
• gurxenêk / gurêx (seyê ku guran dixeniqîne)
• tûle

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: سە‎ (dengnasî: صە)
• kurdî-krîlî: сә

Bi zimanê zarokan

• hewo
• hewhew
• kûço

Navê zanistî

• Canis lupus familiaris

Dengê seyan

• reyîn
• hewtîn

Qewirandina seyan

Ji bo tirsandin û qewirandina kûçikan:

• çix
• hoşt
• kut
• kute

Nalîna seyan

• kaztîn

Bikaranîn

Se bi gelemperî bo koma vî cûn ajalan û bo yên nêr tê bikaranîn. Yên mê dêl in.

Cûnên seyan

• tajî

Têkildar

• gur

Jê

• segatî
• seyatî
• sebab
• sebav
• segbab
• segbav
• semasî

Gotinên pêşiyan

• biçûkê malê, seyê malê ye
• seyê pîs gur tîne pez
• ji dêla tirek, çênabe seyê bezek
• seyê birçî di xewna xwe de hestiyan dibîne
• seyê me ye, li ber deriyê xelkê direyê
• seyê har bela xwe dibîne
• tu biavêjî ber se se naxwe
• seyê bê tîmar qaha mala ye…
• cewrên seyê dir timî dir in
• seyê xwe baş xwedî nekî, wê biçe ber deriyê maleke din
• seyê bi kotekî biçe nêçîrê, nêçîrê nake
• seyê me termê miha me dixwe, li ber deriyê xelkê jî direye
• bavêjî ber seyê, se naxwe
• wek kefa devê seyê har

Etîmolojî

Ji proto-îranî *cwā́ ji proto-hindûîranî *ćwā́ ji proto-hindûewropî *ḱwṓ (“kuçik”). Bide ber mediya kevn σπάκα (speke), farisiya kevin seke, farisiya navîn seg, zazakî espe.

• proto-hindûewropî: *kwon- ("se, kûçik")

  proto-îranî:

avestayî: spān- ("se, kûçik")

pehlewî: sag ("se, kûçik")

hotenî: sve ("se, kûçik")

farisî: sag ("se, kûçik")

talîşî: sipa ("se, kûçik")

semnanî: esbe ("se, kûçik")…^{alfabeya arî}

kurmancî: se ("se, kûçik")

soranî: seg ("se, kûçik")

hewramî: sipe ("se, kûçik")

zazakî: espe, kutik ("se, kûçik")

sanskrîtî: svān- ("se, kûçik")

ermenî: šun ("se, kûçik")

yûnanî: kuōn ("se, kûçik")

latînî: canis ("se, kûçik")

almanî: hund ("se, kûçik")

îngilîzî: hound ("se, kûçik") ...

Çavkanî: Horn p.164, Watkins p.46, Etymonline

Bi zaravayên din

• Soranî: seg, sipe
• Zazakî: kutik, , kelp, espe
  • cewrik = çêlikê kutikî = kirta = kirte = kudik = kudikê kutikî = leyirê kutikî (piçûkê seyan)

Werger

se/Werger — binêre se/Werger

Zazakî

Hoker

se

1. Çi.

Hejmar

se

1. Sed.

Binêre herwiha

Hejmarên sade yên zazakî

 

• sifir
• yew
• di
• hîrê
• çar
• panc
• şeş
• hewt
• heşt
• new
• des
• yewendes
• diwês
• hîrês
• çarês
• pancês
• şîyês
• hewtês
• heştês
• newês
• vîst
• hîris
• çewres
• pancas
• şeştî
• hewtay
• heştay
• neway
• se
• hezar
• milyon
• milyar

Albanî

Daçek

se

1. ji (bo berhevdanê)

Çavkanî

Ev peyv ji wergerên ji hatiye çêkirin. Dibe ku tê de xeletiya wergerê hebe.^{[rûpelên din]}

Çekî

Daçek

se

1. li gel, bi ... re, pê re

Çavkanî

Ev peyv ji wergerên li gel hatiye çêkirin. Dibe ku tê de xeletiya wergerê hebe.^{[rûpelên din]}

Danmarkî

Lêker

se

1. Dîtin.

Esperantoyî

Bilêvkirin

• IPA: /se/
• Kîtekirin: se

• Deng (Holenda (Wijchen))^ⓘ
• Deng (Brezîl)^ⓘ
• Deng (Fransa (Toulouse))^ⓘ
• Deng (Fransa (Vosges))^ⓘ

Girêdek

se

1. hek, heke, eger

   Se ĝi estas malbona — ĵetu ĝin.

   Heke ew xirab be, wê biavêje.

Etîmolojî

Ji îtalî se, ji fransî si, ji spanî si û hemxû ji spanî sī.

Eweyî

Navdêr

se

1. qanûn (yasa, zagon)

Fînî

Bilêvkirin

• Deng (Fînlenda)^ⓘ
• Deng (Fînlenda (Helsînkî))^ⓘ

Cînav

se

1. Ew (bo tiştan û lawiran lê ne bo mirovan)

Jê

• (bireser) sitä
• (xwedîtî) sen
• (daçekî) siitä
• (daçekî) sille
• (daçekî) siltä

Fransiya kevn

Girêdek

se

1. eger, heke

Fransî

Bilêvkirin

• Deng (Fransa)^ⓘ
• Deng (Fransa (Cornimont))^ⓘ

Cînav

se

1. Xwe.

Frîsî

Cînav

se

1. ew (pirjimar), wan

Nedersaksî

Cînav

se

1. ew (pirjimar), wan

Galîsî

Girêdek

se

1. eger, heke

Haîtî

Lêker

se

1. (kesek/tiştek) bûn

Çavkanî

Ev peyv ji wergerên bûn hatiye çêkirin. Dibe ku tê de xeletiya wergerê hebe.^{[rûpelên din]}

Îdoyî

Girêdek

se

1. eger, heke

Îtalî

Girêdek

se

1. eger, heke

Katoyî

Navdêr

se

1. (erdnîgarî) kevir, kuç, ber

Çavkanî

Ev peyv ji wergerên kevir hatiye çêkirin. Dibe ku tê de xeletiya wergerê hebe.^{[rûpelên din]}

Latînî

Cînav

se

1. hev, hevdu, yekûdu

Çavkanî

Ev peyv ji wergerên hev hatiye çêkirin. Dibe ku tê de xeletiya wergerê hebe.^{[rûpelên din]}

Norweciya bokmålî

Lêker

se

1. dîtin

Norwecî

Lêker

se

1. Dîtin.

Oksîtanî

Girêdek

se

1. eger, heke

Portugalî

Bilêvkirin

• Deng (Portûgal (Porto))^ⓘ
• Deng (Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê)^ⓘ
• Deng (Portûgal (Minho))^ⓘ
• Deng (Komara Korêyê (Yangsan))^ⓘ
• Deng (Brezîl)^ⓘ

Cînav

se

1. xwe
2. hev, hevdu, yekdu

Hoker

se

1. ger, eger, heke, bi wî şertî ku

Sirananî

Navdêr

se

1. (erdnîgarî) derya, behr, dengiz

Çavkanî

Ev peyv ji wergerên derya hatiye çêkirin. Dibe ku tê de xeletiya wergerê hebe.^{[rûpelên din]}

Romancî

Hoker

se

1. jor, serî, silal

Çavkanî

Ev peyv ji wergerên jor hatiye çêkirin. Dibe ku tê de xeletiya wergerê hebe.^{[rûpelên din]}

Sirboxirwatî

Cînav

se

1. Xwe.

Sirboxirwatî

Cînav

se

1. Xwe.

Skotî

Navdêr

se

1. (erdnîgarî) derya, behr, dengiz

Çavkanî

Ev peyv ji wergerên derya hatiye çêkirin. Dibe ku tê de xeletiya wergerê hebe.^{[rûpelên din]}

Sorbiya jêrîn

Cînav

se

1. hev, hevdu, yekûdu

Çavkanî

Ev peyv ji wergerên hev hatiye çêkirin. Dibe ku tê de xeletiya wergerê hebe.^{[rûpelên din]}

Spanî

Bilêvkirin

• Deng (Kolombiya (Cartagena de Indias))^ⓘ

Cînav

se

1. Xwe.

Swêdî

Lêker

se

1. Dîtin.

Talişî

Hejmar

se

1. Sisê.

Binêre herwiha

Hejmarên sade yên talişî

 

• (0) sıfır
• (1) i
• (2) dı
• (3) se
• (4) ço
• (5) penc
• (6) şəş
• (7) haft
• (8) həşt
• (9) nəv
• (10) da
• (11) yonzə
• (12) donzə
• (13) senzə
• (14) çordə
• (15) ponzə
• (16) şonzə
• (17) havdə
• (18) həjdə
• (19) nonzə
• (20) vist
• (30) si
• (40) çıl
• (50) penco
• (60) şest
• (70) hafto
• (80) həşto
• (90) nəve
• (100) sa

Toxarî A

Navdêr

se

1. (malbat) kur (zarokê nêr yê kesekî)

Wutunhuayî

Lêker

se

1. mirin