dêl

Kurdî

Bilêvkirin

• IPA^(kilîd): /deːl/
• Jihevqetandin: dêl

Navdêr 1

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	dêl	dêl
Îzafe	dêla	dêlên
Çemandî	dêlê	dêlan
Nîşandera çemandî	wê dêlê	wan dêlan
Bangkirin	dêlê	dêlino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	dêlek	dêlin
Îzafe	dêleke	dêline
Çemandî	dêlekê	dêlinan

Dêleke avis.

dêl mê

1. Tiling, tûling.
2. (guhandar) Seyên mê, kûçikên mê, segên mê, dêlese.
3. (guhandar) Gurên mê, dêlegur.
4. (argo) qehbe, kirûng, bilh

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: دێل

Ji wêjeya klasîk

• Badeyê engurî kuca selsebîl
  Dêl me hezar in te di bendê welê
  »Leyse lena 'enke mecalu bedîl«— (Dîwana Melayê Cizirî ~1640, Melayê Cizîrî)

Herwiha

• dêhl
• dihl

Têkildar

• kûç
• kûçik
• se
• seg
• tajî
• gur

Etîmolojî

Ji proto-hindûewropî *dhē(i)- (mêtin), proto-îranî *dê- (dayik; mak), hevrehên kurmancî dê (dayik), dayên û dayik, soranî ده‌ڵ (deł: dêl) û دێڵ (dêł: dêl) û دایک (dayk: dayik), kirdkî/zazakî dele (dêl), hewramî dełe (dêl) û eḏa (dayik), farisî دایه‎ (dayê: dayên), yûnaniya kevn θηλυς (thēlys: mê) û θήλή (thēlē: sermemik, serçiçik). Heman rehê proto-hindûewropî serekaniya peyva dotin ya kurdî ye jî. Bi rêya proto-hindûewropî *dʰugh₂tḗr belkî ew jî ji *dhē(i)- herwiha hevreha dot (keça kesekî/ê) ya kurmancî, دختر (duxter) ya farisî, daughter ya inglîzî... Bo zêdetir agahiyan li ser wan binere: dot. დედა (deda: dayik) ya gurcî û daduli ya lazî bi ihtimaleke mezin ji zimanên îranî hatine wergirtin.

Jê

• dêlegur
• dêlerûvî
• dêlî
• dêlîtî

Werger

• Sirboxirwatî: kučka → sh mê
• Erebî: ^?اللعاة‎ → ar
• Bretonî: kiez → br mê
• Bulgarî: кучка → bg (kučka) mê
• Çînî: 狗 → zh
• Farisî: ^?به جای‎ → fa, ^?سگ ماده‎ → fa, ^?ماده سگ‎ → fa
• Danmarkî: hunhond → da
• Almanî: Hündin → de mê
• Esperantoyî: hundino → eo
• Fînî: narttu → fi
• Fransî: chienne → fr mê
• Holendî: teef → nl mê
• Mecarî: szuka → hu
• Inglîzî: bitch → en, female canine / dog, sluttish → en, substitutable → en, ^?demimondaine → en, ^?floozy → en, ^?scrub → en, ^?strange woman → en, ^?cocotte → en, ^?demimonde → en, ^?moll → en, ^?woman of the street → en, ^?cutty sark → en, ^?demi-mondaine → en, ^?draggle-tail → en, ^?scarlet woman → en
• Înterlîngua: can → ia mê
• Lîtwanî: kalė → lt mê
• Papyamentoyî: tefi → pap, kachó muhé → pap
• Polonî: suka → pl mê
• Portugalî: cadela → pt mê, cachorra → pt mê
• Rusî: сука → ru (suka) mê
• Slovakî: suka → sk mê
• Spanî: perra → es mê
• Swêdî: tik → sv g
• Tirkî: kancık → tr, karşılık → tr
• Weylsî: bitsh → cy

Navdêr 2

dêl mê

1. dûvika hin heywanan, kurî, boçik, kilik, dûvik, terrî
   • ..gelek caran dêla wan girê didan. — (Eyüp Kiran, Dewrêşê Evdî Kulîlka Bilbizêk û Rim, Nûbihar, 2018, çapa 4em, r. 34, ISBN 978-9944-360-95-1)

Herwiha

• dêlî
• dîl

Etîmolojî

Ji erebî [skrîpt hewce ye] (zeyl).

Hoker

dêl

1. dêlva, şûna, li şûna, pêş ve, li cihê

   Ez nikarim biçim. Bila kesekî din ji dêl min ve biçe.

Werger

• Inglîzî: instead → en, in place of → en, behalf → en, in lieu → en, in lieu of → en