di
Bilêvkirin
[biguhêre]Pêşdaçek
[biguhêre]
di
- di ... de, di ... da, cihê tiştekî di tiştekî de diyar dike
- Pêlav di kartonê de ne.
- di ... ve, di ... va, cihê tiştekî di cihekî sergirtî de diyar dike
- Du kes di odeyê ve bûn.
- di ... re, di ... ra, rêya derbazbûnê diyar dike
- Em di wê derê re çûn.
Herwiha
[biguhêre]Bi alfabeyên din
[biguhêre]Bikaranîn
[biguhêre] Cudahiya daçekên "di" û "li" ew e ku "li" wî cihî diyar dike ku tiştek lê ye lê "di" wî tiştî diyar dike ku tiştek tê de ye. Loma em dibêjin "li gund, li bajarî, li Kurdistanê" (ji ber ku ew cih in) lê "di kitêbê de, di qutiyê de, di devê wî de" (ji ber ku ew tişt in).
Bide ber
[biguhêre]Jê
[biguhêre]Etîmolojî
[biguhêre]Hevreha soraniya mukriyanî ده (de), zazakî de (paşdaçek e), farisî در (der), kurtkirina اندر (ender), pehlewî ender, pazendî eṇder, hexamenişî e(n)ter, sanskrîtî अन्तर् (enter), yûnaniya kevn ἔντερον (énteron), ermenî ընդերք (ənderkʻ, “hinav”), latînî interus, intra... hemû ji proto-hindûewropî *énteros ku herwiha serekaniya peyvên hindir û hinav yên kurdî ye, ji proto-hindûewropî *én ku serekaniya li ya kurdî ye + *-teros ku çavkaniya -tir ya kurdî ye. Bo ketina r ji peyvên kurdî, bide ber îca ji îcar yan vêca ji "vê carê", bo ketina "-er" ji peyvê bidin ber kurmancî "xweh" (xuşk) û farisî "xʷaher". Nêzîkiya dengî ya "di" ya kurdî ya pêşdaçek li gel -da / -de ya tirkî ya paşdaçek tesedifî ye. Herwiha binêre: bi, ji, li...
Pêşpirtika berdewamiyê ya lêkeran "di-" (wek "di-k-im, di-got") jî ihtimalen ji "di" ya daçek e: "di-got" anku "di prosesa gotinê de bû", "di-çim" yanî "di prosesa çûnê de me." Ew ne hevreha hevwateya xwe ya "mi-, me-, mî-" ya hin zimanên din yên îranî ye, bo nimûne farisî "mî-konem" (di-kim) yan "mî-goft" (di-got). Ev ji "heme-" (herdem, hemîşe, daîmen") e.
Werger
[biguhêre]- Afrîkansî: in → af, binne → af, op → af, per → af
- Albanî: në → sq
- Almanî: in → de, nach → de, pro → de, zu → de, bei → de, im → de
- Danmarkî: i → da
- Erebî: في → ar (fî), ?الوتد المفروق → ar, ?داخل → ar
- Farisî: ?داخل → fa, ?در → fa
- Ferî: í → fo
- Fînî: -ssa → fi, -ssä
- Frîsî: yn → fy
- Gaelîka skotî: anns → gd
- Holendî: in → nl, binnen → nl, per → nl, te → nl, op → nl
- Îdoyî: dum → io
- Îngilîziya kevn: in → ang
- Îngilîzî: ?a- → en, ?darlingly → en, ?hunch → en, ?leakiness → en, ?liberality → en
- Îtalî: a → it, dentro → it
- Îzlendî: að → is, i → is
- Katalanî: a → ca, en → ca, dins → ca, dintre → ca
- Malezî: di → ms
- Mayayiya yukatekî: ich, ichil
- Norwecî: i → no, på → no
- Oksîtanî: dins → oc, dedins → oc, dintre → oc
- Papyamentoyî: den → pap, na → pap, pa → pap
- Polonî: w → pl
- Portugalî: dentro de → pt, em → pt
- Romanyayî: în → ro, prin → ro
- Rusî: в → ru (v), на → ru (na)
- Spanî: dentro de → es, en → es, a → es, por → es
- Swahîlî: katika → sw, ndani ya → sw
- Swêdî: i → sv
- Tagalogî: sa → tl, sa loób → tl
- Tirkî: ?alümin → tr, ?telliir → tr, ?malı götürmek → tr
- Tirkî: -da, -de, -ta, -te
- Yûnanî: μέσα → el (mésa)
Pirtik
[biguhêre]di
- pirtikeke rêzimanî ye ku di hin devokan de li gel cînav û navdêrên pirhejmar tê bikaranîn
- Ew di baş in. (Ew baş in)
- Ev kitêbên di min in. (Ev kitêbên min in)
Jê
[biguhêre]Werger
[biguhêre]3. ya/yê/yên di
[biguhêre]di
- Guhartoyeke din.
Navdêr
[biguhêre]di n
Hejmar
[biguhêre]di
- du, 2, II
- Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]
Binêre herwiha
[biguhêre]Etîmolojî
[biguhêre]Binêre: du
Navdêr
[biguhêre]di
- (zeman) roj (24 saet yan sibê heta êvarê)
- Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]
Daçek
[biguhêre]di
- ji
- Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]
Çavkanî
[biguhêre]Lêker
[biguhêre]di
- gotin
- Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]
Çavkanî
[biguhêre]Navdêr
[biguhêre]di
- (malbat) mêr, şû, (mêrê jinekê)
- Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]
Daçek
[biguhêre]di
- ji
- Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]
Çavkanî
[biguhêre]Daçek
[biguhêre]di
- ji
- Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]
Çavkanî
[biguhêre]Bilêvkirin
[biguhêre]Hoker
[biguhêre]di
- li vir, li vê derê
- Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]
Çavkanî
[biguhêre]Navdêr
[biguhêre]di
- (zeman) roj (24 saet yan sibê heta êvarê)
- Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]
- Kurmancî
- Bilêvkirina IPAyê bi kurmancî
- Dengên kurmancî ji Wanê
- Deng bi kurmancî
- Pêşdaçek bi kurmancî
- Rûpelên bi 10 madeyan
- Koda skrîptê ya zarûrî û manûel bi kurmancî
- Koda skrîptê ya nehewce bi kurmancî
- Transliterasyona zarûrî û manûel bi soranî
- Transliterasyona zarûrî û manûel bi sanskrîtî
- Transliterasyona zarûrî û manûel bi yûnaniya kevn
- Transliterasyona zarûrî û manûel bi ermenî
- Peyvên kurmancî ji proto-hindûewropî
- Kontrola wergerê
- Lema bi kurmancî
- Pirtik bi kurmancî
- Cînav bi kurmancî
- Navdêr bi kurmancî
- Navdêrên nêr bi kurmancî
- Zazakî
- Lema bi zazakî
- Hejmar bi zazakî
- Prusiya kevn
- Lema bi prusiya kevn
- Navdêr bi prusiya kevn
- Zeman bi prusiya kevn
- Friyolî
- Lema bi friyolî
- Daçek bi friyolî
- Haîtî
- Lema bi haîtî
- Lêker bi haîtî
- Îgboyî
- Lema bi îgboyî
- Navdêr bi îgboyî
- Malbat bi îgboyî
- Papyamentoyî
- Lema bi papyamentoyî
- Daçek bi papyamentoyî
- Îtalî
- Lema bi îtalî
- Daçek bi îtalî
- Malezî
- Deng bi malezî
- Lema bi malezî
- Hoker bi malezî
- Romancî
- Lema bi romancî
- Navdêr bi romancî
- Zeman bi romancî