sî
Here nagîvasyonê
Here lêgerînê
Kurdî[biguhêre]
Hejmar[biguhêre]
sî
Herwiha[biguhêre]
Etîmolojî[biguhêre]
- proto-hindûewropî: *trei-komt ("sî")
- proto-îranî:
- sanskrîtî: trinśat ("sî, sih")
- yûnanî: triákonta ("sî, sih")
- latînî: trīgintā ("sî, sih")
- inglîzî: thirty ...
Çavkanî: Horn p.168 | Pokorny: -
Têkildar[biguhêre]
Binêre herwiha[biguhêre]
Hejmarên sade yên kurdî
- (0) sifir
- (1) yek
- (2) du
- (3) sê
- (4) çar
- (5) pênc
- (6) şeş
- (7) heft
- (8) heşt
- (9) neh
- (10) deh
- (11) yazde
- (12) dazde
- (13) sêzde
- (14) çarde
- (15) pazde
- (16) şazde
- (17) hevde
- (18) hejde
- (19) nozde
- (20) bîst
- (30) sî
- (40) çil
- (50) pêncî
- (60) şêst
- (70) heftê
- (80) heştê
- (90) not
- (100) sed
- (1.000) hezar
- (1.000.000) milyon
- (1.000.000.000) milyar
Werger[biguhêre]
- Sirboxirwatî: trideset → sh
- Bretonî: tregont → br
- Bulgarî: тридесет (trídeset)
- Çekî: třicet → cs
- Çînî: 三十 (sānshí)
- Danmarkî: tredive → da, tredve → da
- Almanî: dreißig → de m, Schatten → de m, Widerwille → de m, ?dreißigste → de
- Erebî: ثلاثين (θalaθí:n)
- Esperantoyî: tridek → eo
- Estonî: kolmkümmend → et
- Farisî: سایه → fa, سایه → fa, ?سی → fa
- Fînî: kolmekymmentä → fi
- Fransî: trente → fr m
- Frîsî: tritich → fy
- Holendî: dertig → nl m
- Mecarî: harminc → hu
- Îbranî: שלשים (shloshím)
- Inglîzî: thirty → en, shade → en, shadow → en, thirtieth → en, ?sunshade → en, ?talkie → en, ?mike → en, ?umbra → en
- Înterlîngua: trenta → ia
- Îtalî: trenta → it
- Japonî: 三十 (san-jū)
- Koreyî: 서른 (seoreun), 30 (samsip)
- Sirboxirwatî: trideset → sh
- Latînî: triginta → la
- Latviyayî: trīsdesmit → lv
- Norwecî: tredve → no
- Noviyalî: trianti
- Papyamentoyî: trinta → pap
- Polonî: trzydzieści → pl
- Portugalî: trinta → pt
- Romanyayî: treizeci → ro
- Rusî: тридцать → ru (trídtsat’)
- Sanskrîtî: triṁśat → sa
- Sirboxirwatî: тридесет → sh (trideset)
- Slovakî: tridsať → sk
- Slovenî: trideset → sl
- Spanî: treinta → es, sombra → es
- Swahîlî: thelathini → sw
- Swêdî: trettio → sv
- Tirkî: otuz → tr, gölge → tr, saya → tr, ?ak ciğer → tr, ?dargın → tr, ?küs → tr, ?nefret → tr, ?pazval → tr, ?saye → tr, ?si → tr
- Ûkraynî: трийцять → uk (trýjtsjat’)
- Yûnanî: τριάντα → el (triánta)
[biguhêre]
Zayenda mê ya binavkirî | ||||
---|---|---|---|---|
Rewş | Yekjimar | Pirjimar | ||
Navkî | sî | sî | ||
Îzafe | siya | siyên | ||
Çemandî | siyê | siyan | ||
Nîşandera çemandî | wê siyê | wan siyan | ||
Bangkirin | siyê | siyino | ||
Zayenda mê ya nebinavkirî | ||||
Rewş | Yekjimar | Pirjimar | ||
Navkî | siyek | siyin | ||
Îzafe | siyeke | siyine | ||
Çemandî | siyekê | siyinan |
sî mê
- Sîber, gewratî, dera tav lê nade.
- Em li ber siya darê rûniştin.
- Sîtavk, dirûvê tarî yê tiştekî hemberî ronahiyê.
Ji wêjeya klasîk[biguhêre]
- Kefa behrê geha navê
Siya mexmûr li ber tavê
Spî bû reng û rûkar e— (Feqiyê Teyran ~1620)
Herwiha[biguhêre]
Etîmolojî[biguhêre]
Hevreha soranî سێبهر (sêber), zazakî (sîye, sersî, versî, sîdare), belûçî ساہگ (sahig), farisî سایه (sayê), pehlewî sayek, avestayî eseye-, sanskrîtî छाया (çaya), têkilî çadir û çetre, hemû ji proto-hindûewropî *kei- (rengê tarî) ku herwiha serekaniya hoar (gewr) ya inglîzî û Herr (birêz, hêja - bo mêran) ya almanî ye.
Jê[biguhêre]
Werger[biguhêre]
- Afrîkansî: skadu → af
- Danmarkî: skygge → da
- Albanî: hije → sq
- Almanî: Schatten → de m
- Baskî: itzal → eu
- Erebî: ظل → ar
- Esperantoyî: ombro → eo
- Ferî: skuggi → fo
- Fînî: varjo → fi
- Fransî: ombre → fr
- Frîsî: skaad → fy
- Holendî: lommer → nl, schaduw → nl, schim → nl, zweem → nl
- Îbranî: צל → he
- Inglîzî: shade → en, shadow → en
- Îtalî: ombra → it
- Îzlendî: skuggi → is
- Japonî: 阴影 → ja
- Katalanî: ombra → ca
- Koreyî: 그림자 (keurimcha)
- Latînî: umbra → la
- Mayayiya yukatekî: bo’oy
- Papyamentoyî: sombra → pap, afspiegeling → pap
- Portugalî: sombra → pt
- Sirananî: sombra → srn
- Spanî: sombra → es
- Swêdî: skugga → sv
- Tirkî: gölge → tr
[biguhêre]
Zayenda mê ya binavkirî | ||||
---|---|---|---|---|
Rewş | Yekjimar | Pirjimar | ||
Navkî | sî | sî | ||
Îzafe | siya | siyên | ||
Çemandî | siyê | siyan | ||
Nîşandera çemandî | wê siyê | wan siyan | ||
Bangkirin | siyê | siyino | ||
Zayenda mê ya nebinavkirî | ||||
Rewş | Yekjimar | Pirjimar | ||
Navkî | siyek | siyin | ||
Îzafe | siyeke | siyine | ||
Çemandî | siyekê | siyinan |

sî
- qû, qubeqaz, şaho, qaza iraqî, qazquling, qebeqaz,
firindeyek avî yê gir û gerdendirêj e
(û bi gelemperî rengsîs in lê hin cûnên reş yan gewr jî hene)
Etîmolojî[biguhêre]
Ihtimalen têkilî sîs û spî, ji zimanên îranî, ji proto-hindûewropî *ḱewk- (spî) (spî, sîs - k-ya Proto-hindûewropî di kurdî de dibe s/ş/z), bide ber yûnanî κύκνος ("kûknos" > latînî/zanistî Cygnus > fransî cygne, spanî cisne) ji eynî rehê proto-hindûewropî.
Jê[biguhêre]
[biguhêre]
Werger[biguhêre]
- Afrîkansî: swaan → af
- Avestayî: хӀанкъва → ae (хӀанкъва)
- Azerî: ququşu → az
- Başkîrî: аҡҡош → ba (aqqoš)
- Baskî: beltxarga → eu
- Belarusî: лебедзі → be (ljebjedzi)
- Bengalî: রাজহাঁস → bn (rajhãśô)
- Bretonî: alarc'h → br
- Bulgarî: лебеди → bg (lebedi)
- Buryatî: хун шубуун → bxr (xun šubuun)
- Burmayî: ငန်း → my (ngan:)
- Çeçenî: ģurǵaz → ce (ģurǵaz)
- Çekî: labuť → cs
- Çerokî: ᏌᏌ → chr (sasa)
- Çînî: 天鹅 → zh
- Danmarkî: svane → da
- Almanî: Schwäne → de
- Erebî: إوز عراقي → ar
- Erzayî: локсей → myv (loksej)
- Esperantoyî: cigno → eo
- Estonî: luik → et
- Farisî: قو → fa
- Fînî: joutsen → fi
- Fransî: cygne → fr
- Frîsî: swannen → fy
- Galîsî: cisne → gl
- Gaelîka skotî: eala → gd
- Gujaratî: હંસ → gu (hãs)
- Gurcî: გედები → ka (gedebi)
- Hindî: हंस (पक्षी)
- Holendî: zwanen → nl
- Mecarî: hattyúk → hu
- Îdoyî: cigno → io
- Îbranî: ברבור → he
- Indonezî: Angsa → id
- Îrlendî: eala → ga
- Îtalî: cygnus → it
- Japonî: ハクチョウ属 → ja
- Javayî: banyak → jv
- Katalanî: cigne → ca
- Qazaxî: аққулар → kk (aqqwlar)
- Koreyî: 고니속 → ko (gonisok)
- Sirboxirwatî: labudovi → sh
- Latînî: olor → la
- Latviyayî: gulbji → lv
- lakî: урттил къаз
- Lîtwanî: gulbės → lt
- Luksembûrgî: schwanen → lb
- Malayalamî: അരയന്നം → ml (arayannaṃ)
- Maratî: हंस → mr (hausa)
- Minnanî: thian-gô → zh-min-nan
- Mongolî: хун → mn (hun)
- Nahwatlî: quetzalcanauhtli → nah
- Navajoyî: dééłgai → nv
- Norweciya nînorskî: svane → nn
- Norwecî: svaner → no
- Oksîtanî: cicne → oc
- Osetî: Доныхъаз → os (Donyqaz)
- Polonî: cygnus → pl
- Portugalî: cisne → pt
- Romanyayî: lebădă → ro
- Rusî: лебеди → ru (lebedi)
- Sardînî: sìsini → sc
- Sicîlî: cignu → scn
- Sirboxirwatî: лабудови → sh
- Slovakî: cygnus → sk
- Slovenî: labodi → sl
- Spanî: cisne → es
- Sundanî: soang → su
- Swahîlî: bata-maji → sw
- Swêdî: svan → sv
- Tagalogî: sisne → tl
- Tayî: หงส์ → th
- Tamîlî: அன்னம் → ta (aṉṉam)
- Teterî: аккошлар → tt (aqkoşlar)
- Telûgûyî: హంస → te (haṃsa)
- Tîbetî: ངང་དཀར། → bo (ngang dkar)
- Tirkî: kuğu → tr
- Udmurtî: юсь → udm (jusʹ)
- Ûkraynî: лебеді → uk (lebedi)
- Urdûyî: مرغابی → ur
- Vepsî: joucen → vep
- Weylsî: alarch → cy
- Viyetnamî: thiên nga → vi
- Yûnanî: κύκνος → el (kýknos)
- Yidîşî: שוואן → yi (shvan)