sî

 Binêre herwiha: si û Si

Kurdî

Hejmar

sî

1. 30, jimare 30, XXX

Herwiha

• sîh

Etîmolojî

• proto-hindûewropî: *trei-komt ("sî")

proto-îranî:

avestayî: thrisat- ("sî, sih")

pehlewî: sīh ("sî, sih")

farisî: sî ("sî, sih")

kurmancî: sî, sih ("sî, sih")

soranî: sî ("sî, sih")

zazakî: hîris ("sî, sih")

sanskrîtî: trinśat ("sî, sih")

yûnanî: triákonta ("sî, sih")

latînî: trīgintā ("sî, sih")

inglîzî: thirty ...

Çavkanî: Horn p.168 | Pokorny: -

Têkildar

• sê
• sêzde

Binêre herwiha

Hejmarên sade yên kurdî

 

• (0) sifir
• (1) yek
• (2) du
• (3) sê
• (4) çar
• (5) pênc
• (6) şeş
• (7) heft
• (8) heşt
• (9) neh
• (10) deh
• (11) yazde
• (12) dazde
• (13) sêzde
• (14) çarde
• (15) pazde
• (16) şazde
• (17) hevde
• (18) hejde
• (19) nozde
• (20) bîst
• (30) sî
• (40) çil
• (50) pêncî
• (60) şêst
• (70) heftê
• (80) heştê
• (90) not
• (100) sed
• (1.000) hezar
• (1.000.000) milyon
• (1.000.000.000) milyar

Werger

• Sirboxirwatî: trideset → sh
• Bretonî: tregont → br
• Bulgarî: тридесет (trídeset)
• Çekî: třicet → cs
• Çînî: 三十 (sānshí)
• Danmarkî: tredive → da, tredve → da
• Almanî: dreißig → de m, Schatten → de m, Widerwille → de m, ^?dreißigste → de
• Erebî: ثلاثين (θalaθí:n)
• Esperantoyî: tridek → eo
• Estonî: kolmkümmend → et
• Farisî: سایه‎ → fa, سایه‎ → fa, ^?سی‎ → fa
• Fînî: kolmekymmentä → fi
• Fransî: trente → fr m
• Frîsî: tritich → fy
• Holendî: dertig → nl m
• Mecarî: harminc → hu
• Îbranî: שלשים (shloshím)
• Inglîzî: thirty → en, shade → en, shadow → en, thirtieth → en, ^?sunshade → en, ^?talkie → en, ^?mike → en, ^?umbra → en
• Înterlîngua: trenta → ia
• Îtalî: trenta → it
• Japonî: 三十 (san-jū)
• Koreyî: 서른 (seoreun), 30 (samsip)
• Sirboxirwatî: trideset → sh
• Latînî: triginta → la
• Latviyayî: trīsdesmit → lv
• Norwecî: tredve → no
• Noviyalî: trianti
• Papyamentoyî: trinta → pap
• Polonî: trzydzieści → pl
• Portugalî: trinta → pt
• Romanyayî: treizeci → ro
• Rusî: тридцать → ru (trídtsat’)
• Sanskrîtî: triṁśat → sa
• Sirboxirwatî: тридесет → sh (trideset)
• Slovakî: tridsať → sk
• Slovenî: trideset → sl
• Spanî: treinta → es, sombra → es
• Swahîlî: thelathini → sw
• Swêdî: trettio → sv
• Tirkî: otuz → tr, gölge → tr, saya → tr, ^?ak ciğer → tr, ^?dargın → tr, ^?küs → tr, ^?nefret → tr, ^?pazval → tr, ^?saye → tr, ^?si → tr
• Ûkraynî: трийцять → uk (trýjtsjat’)
• Yûnanî: τριάντα → el (triánta)

Navdêr 1

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	sî	sî
Îzafe	siya	siyên
Çemandî	siyê	siyan
Nîşandera çemandî	wê siyê	wan siyan
Bangkirin	siyê	siyino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	siyek	siyin
Îzafe	siyeke	siyine
Çemandî	siyekê	siyinan

Siya çend mirovan (wateya 2)

sî mê

2. Sîber, gewratî, dera tav lê nade.

   Em li ber siya darê rûniştin.

3. Sîtavk, dirûvê tarî yê tiştekî hemberî ronahiyê.

Ji wêjeya klasîk

• Kefa behrê geha navê
  Siya mexmûr li ber tavê
  Spî bû reng û rûkar e— (Feqiyê Teyran ~1620)

Herwiha

• seh (2)
• sih (2)
• sîh (2)

Etîmolojî

Hevreha soranî سێبه‌ر (sêber), zazakî (sîye, sersî, versî, sîdare), belûçî ساہگ (sahig), farisî سایه‎ (sayê), pehlewî sayek, avestayî eseye-, sanskrîtî छाया (çaya), têkilî çadir û çetre, hemû ji proto-hindûewropî *kei- (rengê tarî) ku herwiha serekaniya hoar (gewr) ya inglîzî û Herr (birêz, hêja - bo mêran) ya almanî ye.

Jê

• sîber
• sîberî
• sîdar

• sîdarî
• sîtav
• sîtavk

Werger

• Afrîkansî: skadu → af
• Danmarkî: skygge → da
• Albanî: hije → sq
• Almanî: Schatten → de m
• Baskî: itzal → eu
• Erebî: ظل‎ → ar
• Esperantoyî: ombro → eo
• Ferî: skuggi → fo
• Fînî: varjo → fi
• Fransî: ombre → fr
• Frîsî: skaad → fy
• Holendî: lommer → nl, schaduw → nl, schim → nl, zweem → nl
• Îbranî: צל‎ → he
• Inglîzî: shade → en, shadow → en
• Îtalî: ombra → it
• Îzlendî: skuggi → is
• Japonî: 阴影 → ja
• Katalanî: ombra → ca
• Koreyî: 그림자 (keurimcha)
• Latînî: umbra → la
• Mayayiya yukatekî: bo’oy
• Papyamentoyî: sombra → pap, afspiegeling → pap
• Portugalî: sombra → pt
• Sirananî: sombra → srn
• Spanî: sombra → es
• Swêdî: skugga → sv
• Tirkî: gölge → tr

Navdêr 2

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	sî	sî
Îzafe	siya	siyên
Çemandî	siyê	siyan
Nîşandera çemandî	wê siyê	wan siyan
Bangkirin	siyê	siyino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	siyek	siyin
Îzafe	siyeke	siyine
Çemandî	siyekê	siyinan

Qûyek di avê de.

sî

2. qû, qubeqaz, şaho, qaza iraqî, qazquling, qebeqaz,
   firindeyek avî yê gir û gerdendirêj e
   (û bi gelemperî rengsîs in lê hin cûnên reş yan gewr jî hene)
   • Çar etrafan bi ref ref lê bi meş tên sî û qaz. — (Melayê Cizîrî)

Etîmolojî

Ihtimalen têkilî sîs û spî, ji zimanên îranî, ji proto-hindûewropî *ḱewk- (spî) (spî, sîs - k-ya Proto-hindûewropî di kurdî de dibe s/ş/z), bide ber yûnanî κύκνος ("kûknos" > latînî/zanistî Cygnus > fransî cygne, spanî cisne) ji eynî rehê proto-hindûewropî.

Jê

• qûyî

Navê zanistî

• Cygnus

Werger

• Afrîkansî: swaan → af
• Avestayî: хӀанкъва → ae (хӀанкъва)
• Azerî: ququşu → az
• Başkîrî: аҡҡош → ba (aqqoš)
• Baskî: beltxarga → eu
• Belarusî: лебедзі → be (ljebjedzi)
• Bengalî: রাজহাঁস → bn (rajhãśô)
• Bretonî: alarc'h → br
• Bulgarî: лебеди → bg (lebedi)
• Buryatî: хун шубуун → bxr (xun šubuun)
• Burmayî: ငန်း → my (ngan:)
• Çeçenî: ģurǵaz → ce (ģurǵaz)
• Çekî: labuť → cs
• Çerokî: ᏌᏌ → chr (sasa)
• Çînî: 天鹅 → zh
• Danmarkî: svane → da
• Almanî: Schwäne → de
• Erebî: إوز عراقي‎ → ar
• Erzayî: локсей → myv (loksej)
• Esperantoyî: cigno → eo
• Estonî: luik → et
• Farisî: قو‎ → fa
• Fînî: joutsen → fi
• Fransî: cygne → fr
• Frîsî: swannen → fy
• Galîsî: cisne → gl
• Gaelîka skotî: eala → gd
• Gujaratî: હંસ → gu (hãs)
• Gurcî: გედები → ka (gedebi)
• Hindî: हंस (पक्षी)
• Holendî: zwanen → nl
• Mecarî: hattyúk → hu
• Îdoyî: cigno → io
• Îbranî: ברבור‎ → he
• Indonezî: Angsa → id
• Îrlendî: eala → ga
• Îtalî: cygnus → it
• Japonî: ハクチョウ属 → ja
• Javayî: banyak → jv
• Katalanî: cigne → ca
• Qazaxî: аққулар → kk (aqqwlar)
• Koreyî: 고니속 → ko (gonisok)
• Sirboxirwatî: labudovi → sh
• Latînî: olor → la
• Latviyayî: gulbji → lv
• lakî: урттил къаз
• Lîtwanî: gulbės → lt
• Luksembûrgî: schwanen → lb
• Malayalamî: അരയന്നം → ml (arayannaṃ)
• Maratî: हंस → mr (hausa)
• Minnanî: thian-gô → zh-min-nan
• Mongolî: хун → mn (hun)
• Nahwatlî: quetzalcanauhtli → nah
• Navajoyî: dééłgai → nv
• Norweciya nînorskî: svane → nn
• Norwecî: svaner → no
• Oksîtanî: cicne → oc
• Osetî: Доныхъаз → os (Donyqaz)
• Polonî: cygnus → pl
• Portugalî: cisne → pt
• Romanyayî: lebădă → ro
• Rusî: лебеди → ru (lebedi)
• Sardînî: sìsini → sc
• Sicîlî: cignu → scn
• Sirboxirwatî: лабудови → sh
• Slovakî: cygnus → sk
• Slovenî: labodi → sl
• Spanî: cisne → es
• Sundanî: soang → su
• Swahîlî: bata-maji → sw
• Swêdî: svan → sv
• Tagalogî: sisne → tl
• Tayî: หงส์ → th
• Tamîlî: அன்னம் → ta (aṉṉam)
• Teterî: аккошлар → tt (aqkoşlar)
• Telûgûyî: హంస → te (haṃsa)
• Tîbetî: ངང་དཀར། → bo (ngang dkar)
• Tirkî: kuğu → tr
• Udmurtî: юсь → udm (jusʹ)
• Ûkraynî: лебеді → uk (lebedi)
• Urdûyî: مرغابی‎ → ur
• Vepsî: joucen → vep
• Weylsî: alarch → cy
• Viyetnamî: thiên nga → vi
• Yûnanî: κύκνος → el (kýknos)
• Yidîşî: שוואן‎ → yi (shvan)