dirêj

Kurmancî

Bilêvkirin

IPA^(kilîd): /dɪˈɾeːʒ/
Deng (Amed)
Deng (Bidlîs)
Kîtekirin: di·rêj

Rengdêr

Pozîtîv	Komparatîv	Sûperlatîv
dirêj	dirêjtir	herî dirêj (merkezî) tewrî dirêj (rojavayî) dirêjtirîn (soranîzm)

dirêj

Bi mesafeya xwe mezin.
Dijmane: kurt, kin, qut

Qelemekî dirêj.

Mêrekî dirêj.

Rêyeke dirêj.

Filmekî du saetan dirêj.

Mesele dûr û dirêj e.
- Hekkakî bi navê »Zîn« nivîsî
  Destê xwe dirêj kirî ku bînit
  Da qenc nezer bikit bibînit — (Ehmedê Xanî, Mem û Zîn, ~1692)
(tirkmancî) Bilind, bejnbilind.

Bi alfabeyên din

Herwiha

drêj

Hevmane

medîd

Dijmane

Bide ber

pêvekêşk

Jê

Etîmolojî

Dara etîmolojiyê

Proto-hindûewropî
*dl̥h₁gʰós (“dirêj”)

Proto-hindûîranî
*dr̥Hgʰás (“dirêj”)

Proto-îranî
*dr̥Hgáh (“dirêj, dereng”)

Kurmancî
dirêj

Mîrasmayî ji proto-îranî *dr̥Hgáh (“dirêj, dereng”), ji proto-hindûîranî *dr̥Hgʰás (“dirêj”), ji proto-hindûewropî *dl̥h₁gʰós (“dirêj”).

Hevreha soranî درێژ (dirêj), hewramî dirêj, belûçî دراج (drac), farisî (deraz, dêraz), farisiya navîn 𐯌𐮲𐮹𐮰𐮿 (dlʾc /drāz/), tacikî дароз (daroz), avestayî 𐬛𐬭𐬁𐬘𐬀𐬵 (drājah, /draceh/).

Herwiha têkilî zazakî derg, partî 𐫅𐫡𐫄 (d'rǧ) û 𐫅𐫡𐫃 (derǧ), hexamenişî 𐎭𐎼𐎥 (d-r-g /derge/), avestayî 𐬛𐬀𐬭𐬆𐬔𐬀 (darəga, /derige/), osetî даргъ (darǧ), peştûyî لارغه (lā́rǧa), sanskrîtî दीर्घ (dīrghá), hindî दीर्घ (dīrgh), ûrdûyî دیرگھ (dīrgh), rusî до́лгий (dólgiy), bulgarî дълъг (dǎlǎg), makedonî долг (dolg), polonî długi, yûnanî δολιχός (dolixós)... hemû ji proto-hindûewropî *dl̥h₁gʰós.

Herwiha têkilî peyva kurmancî dereng / direng, soranî دره‌نگ (direng), pehlewî drang (/dreng/), (ji vir pê ve bi maneya "dirêj":) latînî longus (bi ketina D-ya destpêkê), îngilîzî long, portugalî longo, fransî long, îtalî lungo, spanî luengo, romanî lung, îngilîzî long, almanî/danmarkî/holendî/norwecî lang, swêdî lång... hemû ji proto-hindûewropî *dlongʰos.

Guherîna L-ya hindûewropî bi R di zimanên îranî de diyardeyeke berbelav e. Binêrin bo nimûne: roj, rîx, rûvî...

Çavkanî:

Chyet, Michael L. (2003): Kurdish-English Dictionary, Ferhenga Kurmancî-Inglîzî, Yale University Press.
Horn, Paul. (1893): Grundriss der neupersischen Etymologie [Bingehê etîmolojiya farisî] (bi almanî). Strassburg
Lubotsky, Alexander. Indo-Aryan inherited lexicon . University of Leiden.
Paul, Ludwig. (1998) "The Position of Zazaki Among West Iranian languages" University of Hamburg. pdf.

Mallory, J. P.; Adams, D. Q. (2006): The Oxford Introduction to Proto-Indo-European and the Proto-Indo-European World (Oxford Linguistics), New York: Oxford University Press.
Pokorny, Julius, Ferhenga etîmolojî ya hindûewropî ["Indogermanisches etymologisches Wörterbuch (bi almanî)"], Bern, 1959
Расторгуева В. С., Эдельман Д. И. Этимологический словарь иранских языков. [Rastorguyeva V.S., Edelman D.I.: Ferhenga Etîmolojî ya Zimanên Îranî] (bi rûsî) 2000-2011.
Tsabolov, R. L., Ferhenga etîmolojî ya zimanê kurdî ["Цаболов, Р. Л.: Эмцмолоƨцческцц̆ словарь курδскоƨо языка"], Moskova, 2001-2010

Bi zaravayên din

Soranî: dirêj
Kurdiya başûrî: dirêj
Hewramî: dirêj
Zazakî: derg

Werger

Abxazî: ау (āu), ахәхәа (āx°x°ā)
Afrîkansî: lang
Albanî: i gjatë
Almanî: lang
Elmanîşî: lang
Altayiya başûrî: узун (uzun)
Amharî: ረዥም (räžm)
Aramî: אריכא
Arçî: лаахаттут (laaxattut)
Aromanî: lungu
Asamî: দীঘল (dighol)
Astûrî: llargu
Avarî: халатаб (xalatab)
Azerî: uzun
Başkîrî: оҙон (oðon)
Bayerî: lång
Belarusî: до́ўгі (dóŭhi)
Bengalî: দীর্ঘ (dirgh), লম্বা (lômba)
Bîkoliya naverast: halaba
Bretonî: hir
Bruneyî: panjang
Bukidnon manoboyiya rojavayî: melayat
Bulgarî: дъ́лъг n (dǎ́lǎg)
Burmayî: ရှည် (hrany)
Buryatî: урта (urta)
Çamicuroyî: plawa
Çeçenî: деха (dexa)
Çekî: dlouhý n
Çerokî: ᎦᏅᎯᏓ (ganvhida)
Çînî:
Kantonî: 長 / 长 (coeng⁴)

Dunganî: чон (čon)

Mandarînî: 長 / 长 (cháng)

Min dongî: 長 / 长 (dòng)
Çuvaşî: вӑрӑм (vărăm)
Dalmatî: luang
Danmarkî: lang
Dolganî: уһун (uhun)
Endonezyayî: panjang
Erebî: طَوِيل (ṭawīl)
Erebiya misrî: طويل n (ṭawīl)

Erebiya fasî: طويل n (ṭwil), طويلة m (ṭwila)
Ermenî: երկար (erkar)
Esperantoyî: longa
Estonî: pikk
Evenî: ӈонам (ŋonam)
Evenkî: ңоним
Farisî: دراز (derâz), طولانی → fa (tulâni)
Ferî: langur
Fînî: pitkä
Fransî: long
Friyolî: lunc, lung
Gaelîka skotî: fada, a dh'fhaid
Gagawzî: uzun
Galîsî: longo, longueiro, comprido, ambró
Gayoyî: naru
Gurcî: გრძელი (grʒeli)
Haîtî: long
Hawayî: loa
Hawsayî: dōgō
Higaononî: malayat
Hindî: लम्बा → hi (lambā), लंबा (lambā)
Hmongî: ntev
Holendî: lang
Îbranî: ארוך \ אָרֹךְ (aróx)
Îdoyî: longa → io
Îgboyî: ogologo
Îngilîzî: long
Îngriyî: pitkä
Îngûşî: дӏаьха (dˀäxa)
Înterlîngua: longe
Îrlendî: fada
Îrlendiya kevn: fota
Îstriyotî: longo
Îtalî: lungo → it
Îzlendî: langur → is
Japonî: 長い → ja (ながい, nagai)
Javayiya kevn: dawa, panjaṅ
Javayî: dawa → jv
Kalmîkî: ут (ut)
Karaçay-balkarî: узун (uzun)
Karakalpakî: uzın
Kaşûbî: dłudżi
Katalanî: llarg, llong → ca
Keçwayî: suni
Khinalugî: вихаь (wiχä)
Kirgizî: узун → ky (uzun)
Kîngalî: දිගු (digu)
Komî-permyakî: кузь (kuzʹ)
Komî-zîriyî: кузь (kuzʹ)
Koreyî: 길다 → ko (gilda)
Korsîkayî: lungu
Koryakî: нивʼлыӄин (niwləqin)
Kriya bejayî: ᑭᓄ (kino-)
Kumikî: узун (uzun)
Ladînî: lonch
Ladînoyî: lungo, largo
Latgalî: gars n, gara m
Latînî: longus → la
Latviyayî: garš → lv, gara m
Lawsî: ຍາວ (nyāo)
Lazî: გუნძე (gunże)
Lezgînî: йаргъи (jarġi)
Lîtwanî: ilgas → lt, ilga m
Lombardî: lóngh, lungh
Lueyî: ᦍᦱᧁ (yaaw)
Luksembûrgî: laang → lb
Mòçenoyî: lònk
Maguindanaoyî: malendu
Makedonî: долг (dolg)
Malezî: panjang → ms
Maltayî: twil
Mançûyî: ᡤᠣᠯᠮᡳᠨ
Mansakayî: aba
Mansiya bakurî: хоса (hosa)
Maorî: roa → mi, roroa p
Maranaoyî: malendo, malaba', malayat, matas
Maratî: लांब (lāmba)
Marî:
Mariya rojhilatî: кужу (kužu)

Mariya rojavayî: кужы (kužy)
Mecarî: hosszú → hu
Megrelî: გინძე (ginʒe)
Mongolî: урт → mn (urt)
Nahwatlî: huehueyac → nah g
Nanayî: оними (onimi)
Napolîtanî: luongo
Nepalî: लामो (lāmo)
Ngunawalî: bamir
Nîvxî: кылдь (kəld̦)
Normandî: long, laong
Norwecî: lang → no
Ohloniya bakur: tsī́qau
Oksîtanî: long → oc
Oriyayî: ଦୀର୍ଘ → or (dīrghô)
Oromoyî: dheeraa
Osetî: даргъ (darǧ)
Osmanî: اوزون (uzun)
Oygurî: ئۇزۇن (uzun)
Ozbekî: uzun → uz
Peştûyî: اوږد (uẓd)
Piedmontîsî: longh
Plodîşî: lank
Polonî: długi → pl
Portugalî: longo → pt, comprido → pt
Qazaxî: ұзын → kk (ūzyn)
Rapanuyî: roa
Romagnolî: lóng
Romancî: lung
Romanyayî: lung → ro
Rusî: дли́нный (dlínnyj)
Samogîtî: ėlgs n, ėlga m
Sanskrîtî: दीर्घ → sa (dīrgha)
Sardînî: longu
Sicîlî: longu → scn
Sidamoyî: seeda
Sindhî: ڊِگهو
Sirboxirwatî:
Kirîlî: ду̏г

Latînî: dȕg → sh
Sîlhetî: ꠟꠣꠝ꠆ꠛꠣ (lamba)
Skotî: lang
Slaviya kevn:
Kirîlî: дльгъ (dlĭgŭ)
Slovakî: dlhý → sk
Slovenî: dȏlg → sl
Somalî: dheer
Sorbî:
Sorbiya jêrîn: dłujki

Sorbiya jorîn: dołhi
Spanî: largo → es
Sundanî: paos
Svanî: ჯო̄დი (ǯōdi)
Swahîlî: refu → sw
Swêdî: lång → sv, långsmal → sv
Şanî: ယၢဝ်း (yáaw)
Şerpayî: རིང་པུ (ring pu)
Şorî: узун (uzun)
Tabasaranî: ярхи (jarχi)
Tacikî: дароз → tg (daroz)
Tagalogî: mahaba
Tamîlî: நீளமான → ta (nīḷamāṉa)
Tarantinoyî: lunghe
Tausugî: mahaba
Tayî: ยาว → th (yaao)
Teteriya krîmî: uzun
Teterî: озын (ozın)
Tetûmî: naruk
Tirkî: uzun → tr
Tirkmenî: uzyn
Tîbetî: རིང་པོ (ring po)
Toxarî B: pärkare
Tuvanî: узун (uzun)
Udî: бохо (boχo)
Udmurtî: кузь (kuzʹ)
Urdûyî: لمبا (lambā)
Ûkraynî: до́вгий (dóvhyj)
Venîsî: łóngo
Viyetnamî: dài → vi
Volapûkî: lunik → vo
Walonî: long → wa
Warayî: halaba
Weylsî: hir → cy
Xakasî: узун (uzun)
Ximêrî: វែង → km (vɛɛng)
Xosayî: de
Yagnobî: ван (van), дароз (daroz)
Yakutî: уһун (uhun)
Yidîşî: לאַנג (lang)
Yorubayî: gigun
Yûnanî: μακρύς → el (makrýs)
Kevn: μακρός (makrós)
Zêlandî: lang, lank
Zhuangî: raez
Zuluyî: de-

Ev qismê Wergerê ji malûmatên naveroka vê versiyona madeya long a Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Soranî

Rengdêr

dirêj

dirêj
- Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]