rûvî

Kurdî

Bilêvkirin

•  IPA: /ruːˈviː/
  • (rojhilatî)  IPA: /rʉːˈviː/
• Jihevqetandin: ru‧vî

Navdêr 1

Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	rûvî	rûvî
Ravek	rûviyê	rûviyên
Çemandî	rûvî	rûviyan
Nîşandera çemandî	wî rûvî	wan rûviyan
Bangkirin	rûviyo	rûviyino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	rûviyek	rûviyin
Îzafe	rûviyekî	rûviyine
Çemandî	rûviyekî	rûviyinan

Rûviyek

rûvî nêr

1. (Guhandar) Heywanekî guhandar yê kûvî yê mîna gur û seyan e lê ji guran hûriktir e û di çîrokan de bi lêb û hîlebaziyên xwe navdar e.
   • Sariq û liṣṣ herdu çi? Navê dizan
     Hirre û sinnewr-i pisîk; feʾre mişk
     S̤eqb-i kun, û rûvî çi ye? S̤eʿleban

     سارق و لص هر دو چه ناڤی دزان
     هره و سنور پسیک فأره مشک
     ثقب کن و روڤی چیه ثعلبان— ([[:Kategorî:Jêgirtinên ji Ehmedê Xanî|Ehmedê Xanî]], Nûbihara Biçûkan, 1683[[Kategorî:Jêgirtinên ji Ehmedê Xanî]])

2. (Mecazî) hîlebaz, cambaz, lêbker, şatir, gelac

Herwiha

• rovî
• rwîvî
• rîvî
• ruvî

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: رووڤی

Bide ber

• rîvî

Etîmolojî

Hevreha soranî ڕێوی (rêwî), hewramî ruwase, zazakî lûye, farisî روباه (robah), pehlewî robah, partî robas, pehlewî rôbas, sanskrîtî लोपाश (lopāśá), yûnaniya kevn ἀλώπηξ (alṓpēx), lîtwanî lãpė, latviyayî lapsa, ermeniya kevn աղուէս (ałuēs), danmarkî ræv, norwecî rev, swêdî räv... hemû ji proto-hindûewropî.

• proto-hindûewropî: *wlp- / *lup- ("rûvî")

  proto-aryayî: *laupāša- ("rûvî")

avestayî: urupis- , raopi- ("çeqel, rûvî")

pehlewî: rōbās ("rûvî")

partî: rwb's ("rûvî")

sogdî: rwbs ("rûvî")

farisî: rōbāh ("rûvî"), gurbe ("pisîk")

osetî: robas ("rûvî")

belarusî: ropask ("rûvî")

tatî: luwās ("rûvî")

kîrîbatî: lavās ("rûvî") … ^{alfabeya arî}

kurmancî: rûvî ("rûvî")

soranî: rêwî ("rûvî")

hewramî: ruwase ("rûvî")

zazakî: lûy ("rûvî")

sanskrîtî: lopāka- ("rûvî")

yûnanî: alōpēx, ("rûvî")

latînî: vulpēs ("rûvî")

ermenî: alovēs ("rûvî") ...

Çavkanî: Schwartz p.283, MacKenzie P.124, Horn p.139 | Pokorny: 1179

Jê

• rûviyane
• rûvîtî

Bi zaravayên kurdî

• Kurmancî: rûvî
• Soranî: ڕێوی (rêwî)

Werger

• Azerî: tülkü ^→ az
• Erebî: إبن آوى ^→ ar, الثعلب ^→ ar, ^?الحصین ^→ ar, ^?الصیدن ^→ ar, ^?الصیدناني ^→ ar, ^?الهیطل ^→ ar, ^?الوعوع ^→ ar, ^?تتفل ^→ ar, ^?دؤالة ^→ ar, ^?دیسم ^→ ar
• Baskî: azeri ^→ eu
• Bembayî: mumbwe ^→ bem
• Bengalî: শিয়াল ^→ bn
• Çuvaşî: тилӗ ^→ cv (tilĕ)
• Çekî: liška ^→ cs
• Danmarkî: ræv ^→ da c
• Albanî: dhelpër ^→ sq m
• Elmanî: Darm ^→ de m, Fuchs ^→ de m, ^?Fennek ^→ de m
• Esperantoyî: vulpo ^→ eo
• Estonî: rebane ^→ et
• Farisî: روباه ^→ fa, روده ^→ fa
• Ferî: revur ^→ fo
• Fînî: kettu ^→ fi
• Fransî: renard ^→ fr, goupil ^→ fr
• Frîsî: foks ^→ fy
• Gaelîka skotî: sionnach ^→ gd
• Gujaratî: શિયાળ ^→ gu
• Hindî: लोमड़ी ^→ hi
• Holendî: vos ^→ nl m
• Mecarî: róka ^→ hu
• Îdoyî: foxo ^→ io
• Inglîzî: fox ^→ en, reynard ^→ en, fennec ^→ en, tod ^→ en
• Inglîziya kevn: fox ^→ ang
• Îtalî: volpe ^→ it
• Îzlendî: refur ^→ is
• karelyayî: repo
• Katalanî: guineu ^→ ca
• Qazaxî: түлкі ^→ kk (tülkî)
• Kirgizî: түлкү ^→ ky (tülkü)
• Xirwatî: lisica ^→ hr
• Latînî: vulpes ^→ la
• Maratî: कोल्हा ^→ mr
• Mayayî: ch’amak ^→ yua, ch’omak ^→ yua
• Mongolî: үнэг ^→ mn (ünêg)
• Sepedî: phukubje ^→ nso
• Norwecî: rev ^→ no
• Portugalî: raposa ^→ pt
• Punjabî: ਲੂੰਬੜ ^→ pa
• Romî: lisîţa ^→ rom
• Rusî: лисица ^→ ru, лиса ^→ ru, песец ^→ ru
• Samiya bakurî: rieban ^→ se
• Şonayî: gava ^→ sn
• Spanî: zorro ^→ es m, zorra ^→ es
• Swahîlî: mbweha ^→ sw
• Swêdî: räv ^→ sv
• Tirkî: tilki ^→ tr
• Tirkmenî: тилки ^→ tk (tilki)
• Ukraynî: лисиця ^→ uk (lisicǎ)
• Urdûyî: لومڑی ^→ ur
• Vepsî: reboi ^→ vep
• Yûnanî: αλεπού ^→ el (alepoú)

Navdêr 2

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	rûvî	rûvî
Ravek	rûviya	rûviyên
Çemandî	rûviyê	rûviyan
Nîşandera çemandî	wê rûviyê	wan rûviyan
Bangkirin	rûviyê	rûviyino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	rûviyek	rûviyin
Îzafe	rûviyeke	rûviyine
Çemandî	rûviyekê	rûviyinan

rûviyên mirov

rûvî mê

1. (Anatomî) Hinav, rûvî beşek ji coga koendama herisê ye.Xwarin(xurek) ji gedeyê derbasî nav rûviya zirav dibe,li vir heriskirin û mijîna xurekan didome. Xurekên neherisbar derbasî rûviya stûr dibe, paşê wek destav ji laş bi der dikevit.
   • 1683, Ehmedê Xanî, Nûbihara Biçûkan:

   ظهر پشته سره ناڤک جوف ناڤ
   کبد جرگه کلیه گرچک کدنه بز
   روڤین امعاء مرارت هم ظراڤ
   Z̤ehr-i puşt e; sirre navik; cewf-i nav
   Kebd-i cerg e; kulye gurçik; kidne bez
   Rûviyin emʿaʾ; meraret hem z̤irav

Têkildar

• koendama herisê
• gede
• coga herisê
• kêmtoleransiya laktozê
• herisa kîmyayî

Jê

• rûviya zirav
• rûviya stûr
• rûviya kor
• tortorik

Herwiha

• (devokî) rîvî, rûvîk, rîvîk, rovî, rodî
• (klasîk) روڤی (rûvî)

Werger

• Inglîzî: intestine ^→ en
• Tirkî: bağırsak ^→ tr