heywan

Kurmancî

Bilêvkirin

•  IPA^(kilîd): /ħɛjwɑːn/

Navdêr 1

Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	heywan	heywan
Îzafe	heywanê	heywanên
Çemandî	heywanî	heywanan
Nîşandera çemandî	wî heywanî	wan heywanan
Bangkirin	heywano	heywanino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	heywanek	heywanin
Îzafe	heywanekî	heywanine
Çemandî	heywanekî	heywaninan

Hin heywan.

heywan bi gelemperî nêr

1. Heyberên jîndar yên dikarin bimeşin û hest bi tiştan bikin.
   • Kûçik, pisîk, çivîk, kevok û her heywan... Wî bi xwe tu ferq nedixiste navbera heywanan. Dibû ku hin heywanên ew jê aciz bû hebûn, lê dîsan jî wî ji heywanan hez dikir. — (Firat Cewerî, Girtî, Weşanên Nûdem, 1986)
2. (nezanistî) Hemî ajalên din lê ne mirov.
3. (heqaret) Mirova/ê nezan yan bêsinc û bêexlaq.

Ji wêjeya klasîk

• Lew ji 'işqa te di dil da me vebû 'ilmê 'ubab
  Me ji ser çeşmeyê heywan qedehek safî vexwar
  Nagihî lezzet û zewqa me bi sed cildê kitab — (— (Dîwana Melayê Cizirî ~1640, Melayê Cizîrî))

Herwiha

• (tewandî) heywên

Hevmane

• ajal
• candar
• lawir

Jê

• heywanî
• heywannas
• heywannasî

Etîmolojî

Ji erebî حيوان‎ (ḧeywan) ji rehê حيو (ḧ-y-w-: jîn, jiyan) ku herwiha serekaniya peyvên wek heyat û Hewa ye jî. Heman peyva "heywan" di hemû zimanên misilmanan de cih girtiye: farisî حیوان‎ (hêyvan), tirkî hayvan, urdûyî حیوان (heyvan), azerî heyvan, indonezî hewan, swahîlî haiwani, qazaxî хайуан (xaywan)... Bo têkiliya navbera "heywan" û "jiyan"ê bide ber latînî animal (heywan) ji anima (ruh, nefes). Peyva latînî ketiye piraniya zimanên Ewropayê: inglîzî, fransî, spanî û portugalî animal, îtalî animale... Di kurdî de van salên dawiyê pir hatiye hewldan ku peyveke îranî li cihê wê bê bicihkirin û peyvên wek "ajel" (bi eslê xwe peyveke tirkîkî), lawir, candar, giyandar" hatine bikaranîn lê ti ji wan bi temamî û bi dîqet maneya "heywan"ê nadin: hin jê tengtir in û hin jî berfirehtir in.

Werger

• Bretonî: loen → br
• Bulgarî: животно → bg (životno) nêtar
• Çekî: živočich m, zvíře n
• Çînî: 动物/動物
• Danmarkî: dyr → da
• Almanî: Tier → de nêtar
• Erebî: (haywan) حيوان
• Esperantoyî: besto → eo
• Farisî: جانور (janevar), حیوان (heyvan)
• Fînî: eläin → fi, elukka (colloquial)
• Fransî: animal → fr nêr, bête → fr mê
• Holendî: dier → nl nêtar, beest → nl nêtar
• Mecarî: állat → hu
• Îdoyî: animalo → io
• Îbranî: בעל חיים‎ → he nêr
• Indonezî: hewan → id, binatang → id
• Inglîzî: animal → en, zo- → en, zoo- → en
• Înterlîngue: animal → ie, bestia → ie
• Îtalî: animale → it nêr, bestia → it mê
• Îzlendî: dýr → is nêtar
• Japonî: 動物 → ja (どうぶつ, dōbutsu)
• kannadayî: prani
• Katalanî: [1] animal animal; bèstia f bèstia
• Koreyî: 동물 [動物] (dongmul)
• Latînî: animal → la nêtar, bestia → la mê
• Lîtwanî: gyvūnas → lt nêr
• Norwecî: dyr → no
• Polonî: zwierzę → pl nêtar
• Portugalî: animal → pt nêr, besta → pt mê
• Romanyayî: animal → ro nêtar, fiară → ro mê
• Rusî: животное → ru (životnoje) nêtar, зверь → ru (zverʹ) nêr
• Slovakî: živočích → sk nêr, zviera → sk nêtar
• Slovenî: žival → sl mê, zver → sl mê
• Spanî: animal → es nêr, bestia → es
• Swêdî: djur → sv nêtar
• Tirkî: hayvan → tr
• Volapûkî: nim → vo
• Weylsî: mil → cy nêr

Navdêr 2

heywan mê

1. Guhartoyeke eywan.