heft

Kurdî

Bilêvkirin

•  IPA^(kilîd): /ħæft/
• Kîtekirin: heft

Hejmar

heft

heft

1. hejmar 7 (VII, ۷)
   • Sê ne s̤elas̤; erbeʿe çar in, ʿeyan
     Xemse u sittet çi ne? ew pênc u şeş
     Ḥeft in u heşt in ev in sebʿe s̤eman— (Nûbihara Biçûkan, 1683, Ehmedê Xanî)
   • Lew lêre he asitannişîn im
     Ev qeṣre ko heşt ṭebeq ʿeyan in
     Yek ya min he ḥeft ṭebeq di wan in— (Mem û Zîn ~1692, Ehmedê Xanî)
   • Hin silsilebend u hin di seyyar
     Encumṣifet encum in firûzan
     Heft şev di temam u heft-i rûzan— (Mem û Zîn ~1692, Ehmedê Xanî)
   • Ṣed wekî şahê Xurasanê di ferwarê te bî
     Gerçi der iqlîmê rabiʿ hate textê selṭenet
     Padişahê heft-i iqlîman selamkarê te bî— (Dîwana Melayê Cizirî ~1640, Melayê Cizîrî)
   • Mîm û Hey heftê felek çûn,
     Ji Hicretê dewran gelek çûn,
     Sal hizar û çil û yek çûn,
     Ev xezel anî diyare.— (Feqiyê Teyran ~1620)
   • Di çîrokan de ev gotina wiha cihê xwe digire: Heft bira, heft tebeqe binê erdê, heft sal, heft roj, hûtê heft serî, heft şev û heft roj û hwd. — (Mehmet Bozkoyun, Beşek Ji Folklora Kurdî: Çîrok [arşîv], Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi, 2015)

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: حه‌فت
• kurdî-krîlî: һ’әфт

Binêre herwiha

Hejmarên sade yên kurdî

 

• (0) sifir
• (1) yek
• (2) du
• (3) sê
• (4) çar
• (5) pênc
• (6) şeş
• (7) heft
• (8) heşt
• (9) neh
• (10) deh
• (11) yazde
• (12) dazde
• (13) sêzde
• (14) çarde
• (15) pazde
• (16) şazde
• (17) hevde
• (18) hejde
• (19) nozde
• (20) bîst
• (30) sî
• (40) çil
• (50) pêncî
• (60) şêst
• (70) heftê
• (80) heştê
• (90) not
• (100) sed
• (1.000) hezar
• (1.000.000) milyon
• (1.000.000.000) milyar

Pîrepend

• heft in, bikefteleft in

Jê

• hefte
• heftem
• heftemî
• heftemîn
• heftemînî
• heftename

• hefta
• heftan
• heftê
• heftiyane
• heftî

Bi zaravayên kurdî

• soranî: hewt, heft
• kurdiya başûrî: heft
• goranî/hewramî: hewt
• zazakî: hewt

Etîmolojî

Ji proto-hindûewropî *septḿ̥ (“heft”). Hevreha soranî حەوت‎ (ħewt), kurdiya başûrî û lekî heft, goranî/hewramî hewt, zazakî hewt, hot, farisî هفت‎ (heft), tacikî ҳафт (heft), belûçî ہپت‎ (hept), pehlewî 𐫍𐫛𐫤‎‎ (hpt‎) (h'pt), 𐫍𐫜𐫤‎ (h'ft), osetî авд (avd), sogdî 𐼰𐼱𐽂𐼳‎ (ʾβth) û 𐼰𐼱𐽂𐼰‎ (ʾβtʾ), avestayî  (hapta, /hepte/)... yûnaniya kevn ἑπτά (hêpta), yûnaniya niha επτά (eptá) û εφτά (eftá)... ermeniya kevn եաւթն (êawtʿn), ermeniya niha յոթ (yotʿ)... sanskrîtî सप्तन् (septan)... lîtwanî septyni, latviyayî septiņi... latînî septem, fransî sept, îtalî sette, portgalî sete, spanî siete... gotî 𐍃𐌹𐌱𐌿𐌽 (sibun), inglîzî seven, almanî sieben, danmarkî syv, swêdî sju...

S-ya proto-hindûewropî di zimanên îranî de dibe H. Binêre bo nimûne: havîn, hev, hemû.

Peyva hindûewropî dişibe hevwateya xwe zimanên samî jî: erebî سبعة (seb'e), maltayî sebgħa, aramî שבעא (şeb'a), siryanî ܫܒܥܐ (şeb'a), îbrî שבע (şeva) lê nêzîkiya wan ihtimalen tenê tesedifî ye.

Çavkanî:

• Chyet, Michael L. (2003): Kurdish-English Dictionary, Ferhenga Kurmancî-Inglîzî, Yale University Press.
• Horn, Paul. (1893): Grundriss der neupersischen Etymologie [Bingehê etîmolojiya farisî] (bi almanî). Strassburg
• Kümmel, Martin Joachim (2016): Einführung ins Ostmitteliranische [Nasandina îraniya rojhilatî-navendî] (bi almanî), Jena: Friedrich-Schiller-Universität Jena.
• Novák, Ľubomír (2013) Problem of Archaism and Innovation in the Eastern Iranian Languages (PhD dissertation)‎[[1]], Prague: Univerzita Karlova v Praze, filozofická fakulta.
• Pokorny, Julius, Ferhenga etîmolojî ya hindûewropî ["Indogermanisches etymologisches Wörterbuch (bi almanî)"], Bern, 1959
• The Tower of Babel - An Etymological Database Project [Birca Babilê - Projeyeke Danegeha Etîmolojî] (bi inglîzî û rûsî): http://starling.rinet.ru/
• Tsabolov, R. L., Ferhenga etîmolojî ya zimanê kurdî ["Цаболов, Р. Л.: Эмцмолоƨцческцц̆ словарь курδскоƨо языка"], Moskova, 2001-2010
• Watkins, Calvert, The American Heritage Dictionary of Indo-European Roots [arşîv], Houghton Mifflin Co., 2007, çapa 2em

Werger

• Abaknonî: pitoʼ
• Abxazî: быжьба (bəž̍bā), бжьба (bž̍bā)
• Aka-bo: djūmāsi
• Alabamayî: ontòklo
• Almanî: sieben → de
• Altayiya başûrî: јети (ǰeti)
• Azerî: yeddi → az
• Bambarayî: wolonwila
• Baskî: zazpi → eu
• Başkîrî: ете (yete)
• Bretonî: seizh → br
• Cimbrî: siben
• Çekî: sedm → cs
• Çînî: 七 → zh (qī)
• Çuvaşî: çиччĕ (çiččĕ), çичĕ (çičĕ), çич (çič)
• Damariya rojhilat: woˈitu
• Dolganî: һэттэ
• Erebî: سبعة‎ (seb’e)
• Esperantoyî: sep → eo
• Farisî: هفت‎ → fa
• Fînî: seitsemän → fi
• Frankoprovansî: sat
• Fransî: sept → fr
• Gagawzî: edi
• Galîsî: sete → gl
• Gujaratî: સાત → gu (sât)
• Gurcî: შვიდი → ka (švidi)
• Haîtî: sèt
• Hindî: सात → hi (sât)
• Holendî: zeven → nl
• Indonezî: pitu → id
• Inglîzî: seven → en
• Îbranî: שֶׁבַע‎ m, שָׂבָע‎
• Îdoyî: sep → io
• Înuîtî: ᐊᕐᕕᓂᓕᑦ ᐊᑕᐅᓯᕐᓗ (arvinilit atausirlu)
• Îtalî: sette → it
• Japonî: 七 → ja (nana)
• Karaçay-balkarî: джети
• Katalanî: set → ca
• Kîkongoyî: ntsambadui
• Kirgizî: жети → ky (ceti)
• Komorî: saɓa (saba)
• Koreyî: 칠 → ko (chil), 일곱 → ko (ilgop)
• Kotavayî: peroy
• Kumikî: етти (yetti)
• Latînî: septem → la
• Latviyayî: septiņi → lv
• Lîtwanî: septyni → lt
• Luksembûrgî: siwen → lb
• Malagasî: fito → mg
• Mongolî: долоон → mn (doloon)
• Aramiya nû ya asûrî: şavva‎
• Nogayî: ети (yeti)
• Oksîtanî: sèt → oc
• Polonî: siedem → pl
• Portugalî: sete → pt
• Qazaxî: жеті → kk (jeti)
• Kreyola fransî ya réunion: set
• Rusî: семь → ru (sem’)
• Samiya bakurî: čieža
• Sanskrîtî: सप्तन् → sa (saptan)
• Sardînî: sette
• Siryaniya klasîk: ܫܒܥܐ‎‎ (şeḇʿa)
• Sonxayî: iyye
• Spanî: siete → es
• Swahîlî: saba → sw
• Swêdî: sju → sv
• Şîngazîcayî: mfukare
• Şorî: четти
• Tamîlî: ஏழு → ta (ēḻu)
• Temazîxtiya atlasa navendî: ṣa
• Teterî: җиде → tt (cide)
• Teteriya krîmî: yedi
• Tirkî: yedi → tr
• Tirkmenî: ýedi → tk
• Tofalarî: чеді
• Tuvanî: чеди (çedi)
• Ûkraynî: сім → uk (sim)
• Ûrûmî: йеди
• Viyetnamî: bảy → vi
• Walîsî: fitu
• Walonî: set → wa
• Wîlamowî: zejwa
• Xakasî: читi (çiti)
• Yakutî: сэттэ (sette)
• Yûnanî: εφτά → el (eftá), επτά → el (eptá)
• Yûnaniya kevn: ἑπτά (heptá)
• Yupîkiya navendî: malrunlegen

Nîşan

• cîhanî: 7
• çînî: 七
• erebî: ٧
• romî: VII
• bengalî: ৭
• devanagarî : ७
• gujaratî: ૭

• gurmuxî : ੭
• malayalamî: ൭
• oriyayî: ୭
• tamîlî: ௭
• telûgûyî: ౭
• tîbetî: ༧

Navdêr

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	heft	heft
Îzafe	hefta	heftên
Çemandî	heftê	heftan
Nîşandera çemandî	wê heftê	wan heftan
Bangkirin	heftê	heftino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	heftek	heftin
Îzafe	hefteke	heftine
Çemandî	heftekê	heftinan

heft mê

1. behî, tazî
   • Li pey merasima goristanê îca ya li malê dest pê dikir. Li Cizîrê berê û pêş de cihê serxweşiyê (tazîye) mizgeft e. Ji ber ko mala yê mirî mêhvanên zêde raneke, yan jî daku kesên têne serxweşiyê bi awakî rehet karibin nimêja xwe bikin û we’iz bête dayîn çanda mizgeftê rûniştiye. Li navenda Cizîrê navekî din yê cihê serxweşiyê heye, ew jî hefte. “Me hefta xwe danî filan mizgeftê”, “ez ê herim filan mizgeftê, li wêdê heft jî heye” filan. — (Abdulkadir Bingöl, Li Cizîra Botan mirin û dêlindêza mirinê [arşîv], Nefel.com, 12/2010)

Etîmolojî

  Etîmolojiya vê peyvê nehatiye nivîsîn. Eger tu bi rastî bizanî, kerem bike bişkoka "biguhêre" ya di ser van gotinan re bitikîne û etîmolojiya vê peyvê binivîse. Çavkaniyên ku te ew etîmolojî jê girtiye jî binivîse.

Inglîzî

Bilêvkirin

• Deng (DYA)

Navdêr

heft

1. giranî, sengînî, qursî
2. kêş, wezn