pişt

Kurdî

Bilêvkirin

• IPA^(kilîd): /pɪʃt/
• Kîtekirin: pişt

Navdêr

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	pişt	pişt
Îzafe	pişta	piştên
Çemandî	piştê	piştan
Nîşandera çemandî	wê piştê	wan piştan
Bangkirin	piştê	piştino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	piştek	piştin
Îzafe	pişteke	piştine
Çemandî	piştekê	piştinan

pişta kesekî

pişt mê, p-ya nerm, t-ya nerm

1. aliyê paşî yê leşî ji patikê ta navtengê,
   hevbera sîngî û zikî lê li aliyê din yê leşî

   Duhî zikê min diêşiya, îro pişta min.

   • Bûbê rabû ser xwe, herdu destên xwe dane pişt xwe û ber bi pacê ve meşiya. — (Firat Cewerî, Girtî, Weşanên Nûdem, 1986)
2. beşa jorîn ya leşê candarên çarpê
   (bi taybetî ya dewaran ku mirov dikare lê siwar bibe)
3. dijbera pêşiyê, ji pêşiyê dûr

   Yekî ji piştê gazî kir.

4. hevbera kefa destî lê li aliyê din yê destî
5. aliyê ne giring yan bênaverok

   Tiştek li ser pişta wêneyê hatibû nivîsîn. (ne aliyê dîmen lê ye)

6. parçeya kursiyê yan qenepeyê ku mirov dema rûdine ser pişta xwe didiyê

   Pişta vê kursiyê şkestî ye.

7. dawî, qepaxa aliyê dawiyê (bi taybetî ya weşanekê, wek pirtûkê)

   Lîsteya naverokê li pişta pirtûkê ye.

8. (şîrînbêjî, ewfemîzm) qûn, kuna piştê
9. dengê ku ji bo qewirandina pisîkan dihê derxistin
10. piştgirî, piştevanî, destek:

    Ew pişta me ye. (Ew alîkariya me dike.)

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: پشت
• kurdî-krîlî: пьшт

Ji wêjeya klasîk

• Bû xezîne ew ji bo durra yetîm
  Daniye pişta wî ew Nûra 'Ezîm
  Paşê bir avête baxê Cennetê— (Mewlûda Kurdî ~1720, Mela Hesenê Bateyî)

Nêzîk

• paş

Dijmane

• ber
• pêşî
• sîng

Bide ber

• pêş

Jê

• (Lêker) pişt dan
• (Lêker) pişt girtin
• (Navdêr) piştdan
• (Navdêr) piştgirtin
• pişta yekî girtin
• piştgir
• piştgirî
• piştevan
• piştevanî
• piştî
• piştpal
• piştpalî
• piştbestin

Qafiye

• fişt
• gişt
• hişt
• mişt
• rişt
• xişt

Etîmolojî

Hevreha پشت‎ (pişt), goranî/hewramî pişt/peşt, zazakî paşt, farisî پشت‎ (pişt, puşt), tacikî пушт (puşt), pehlewî 𐮾𐮵𐯀𐯁𐮵‎ (puşt), belûçî پت‎ (put), peştûyî پرشا‎‎ (përšā́), sogdî 𐫛𐫡𐫝𐫏‎ (prcy), osetî фӕрцы (færcy), avestayî 𐬞𐬀𐬭𐬱𐬙𐬀‎ (paršta-, /perşte-)... sanskrîtî पृष्ठ (pṛṣṭhá), nepalî फिर्ता (phirtā), hindî पुट्ठा (puṭṭhā), bengalî পিঠ (piṭh), ûrdûyî پیٹھ‎ (pīṭh)... hemû ji proto-hindûîranî *pr̥štʰás (“pişt”) ji proto-hindûewropî *pr̥-sth₂-ós ji *per- (ber, pêş) + *steh₂- (rawestan, rawestîn > stûn) + *-ós (paşgireke peyvsaz).

Berê dihat texmînkirin ku postis (stûn) ya latînî ji heman rehî be lê niha ew teorî bi piranî tê redkirin.

Peyva îranî wek پوشت‎ (pûşt) bi wateya qûnder, qûnek ketibû tirkiya osmanî û bi wê wateyê belav bûye hinek zimanên din jî: tirkiya niha puşt, albanî posht, ermenî փուշտ (pʿuşt), yûnanî πούστης (poústis).

Heman peyv herwiha di peyva պաշտպան (paştpan: piştevan, piştgir, parêzvan) de jî ketiye ermenî.

Çavkanî:

• Chyet, Michael L. (2003): Kurdish-English Dictionary, Ferhenga Kurmancî-Inglîzî, Yale University Press.
• Horn, Paul. (1893): Grundriss der neupersischen Etymologie [Bingehê etîmolojiya farisî] (bi almanî). Strassburg
• Mayrhofer, Manfred (1992–2001): Etymologisches Wörterbuch des Altindoarischen [Ferhenga etîmolojî ya hindûaryayiya kevn] (bi almanî), Heidelberg: Carl Winter Universitätsverlag.
• Pokorny, Julius, Ferhenga etîmolojî ya hindûewropî ["Indogermanisches etymologisches Wörterbuch (bi almanî)"], Bern, 1959
• Tsabolov, R. L., Ferhenga etîmolojî ya zimanê kurdî ["Цаболов, Р. Л.: Эмцмолоƨцческцц̆ словарь курδскоƨо языка"], Moskova, 2001-2010

Bi zaravayên din

• Soranî: pişt
• Kurdiya başûrî: pişt
• Hewramî: pişt, peşt
• Zazakî: paşt, paştî

Werger

• Afrîkansî: rug → af
• Akadî: 𒍣𒊒 → akk (ṣēru)
• Albanî: shpinë → sq m
• Erebî: ظَهْر‎ → ar n (ḍehr)
• Ermenî: մեջք → hy (meǰkʿ), թիկունք → hy (tʿikunkʿ)
• Aromanî: schinari → roa-rup, spatã → roa-rup m
• Asamî: পিঠি → as (pithi)
• Astûrî: llombu → ast n
• Azerî: bel → az, arxa → az
• Başkîrî: арҡа → ba (arqa)
• Belarusî: спі́на → be m (spína)
• Bengalî: পিঠ → bn (piṭh)
• Bretonî: kein → br
• Bulgarî: гръб → bg n (grǎb)
• Burmayî: ကျော → my (kyau:)
• Katalanî: esquena → ca m
• Chamicuroyî: tusna
• Çîçewayî: msana → ny
• Çînî:

• kantonî: 背脊 → yue (bui³ zek³)
• mandarînî: 背部 → zh (bèibù), 背 → zh (bèi), 脊背 → zh (jǐbèi)
• minnanî: 尻脊骿 → zh-min-nan (kha-chiah-phiaⁿ, ka-chiah-phiaⁿ), 尻脊 → zh-min-nan (kha-chiah, ka-chiah)

• Çuvaşî: ҫурӑм → cv (śurăm)
• Qiptî: ⲥⲟⲓ → cop n (soi), ϭⲓⲥⲓ → cop m (cisi)
• Kornî: keyn → kw
• Çekî: záda → cs pj, hřbet → cs n
• Dalmatî: duas
• Danmarkî: ryg → da g
• Holendî: rug → nl n
• Misrî: sꜣ
• Esperantoyî: dorso → eo
• Estonî: selg → et
• Eweyî: dzime → ee
• Farisî: پشت‎ → fa (pošt), ظهر‎ → fa (zehr)
• Fînî: selkä → fi
• Fransî: dos → fr n
• Galîsî: lombo → gl n
• Gurcî: ზურგი → ka (zurgi)
• Almanî: Rücken → de n
• Yûnanî: πλάτη → el m (pláti)

• yewnaniya kevn: νῶτος → grc n (nôtos), ῥάχις → grc (rhákhis)

• Haîtî: do → ht
• Hawayî: kua → haw
• Inglîzî: back → en
• Îbranî: גַּב‎ → he n (gav)
• Hindî: पीठ → hi n (pīṭh)
• Mecarî: hát → hu
• Îzlendî: bak → is nt
• Îdoyî: dorso → io
• Indonezî: punggung → id
• Îrlendî: droim → ga n
• Îtalî: schiena → it m, dorso → it n
• Japonî: 背 → ja (せ, se), 背中 → ja (せなか, senaka), 背面 → ja (はいめん, haimen)
• Qazaxî: арқа → kk (arqa)
• Ximêrî: ខ្នង → km (khnɑɑng)
• Koreyî: 등 → ko (deung)
• Kirgizî: далы → ky (dalı), арка → ky (arka)
• Lawsî: ຫຼັງ → lo (lang)
• Latgalî: mugora → ltg
• Latînî: dorsum → la nt, tergum → la nt
• Latviyayî: mugura → lv m
• Lezgînî: далу → lez (dalu)
• Lîtwanî: nugara → lt m
• Nedersaksî: Rügg → nds n
• Luhyayî: kumukongo → luy
• Luksembûrgî: Réck → lb n
• Makedonî: грб → mk (grb)
• Malezî: belakang → ms
• Maltayî: dahar → mt n
• Manksî: dreeym → gv n
• Maorî: tuarā → mi, muri → mi, kōkai → mi, murikōkai → mi, mōua → mi
• Marîkopayî: shlymak
• Mongolî: нуруу → mn (nuruu)
• Navajoyî: bíígháán → nv, hwííshgháán → nv, anághah → nv
• Nepalî: फिर्ता (phirtā)
• Normandî: dos → nrm n
• Frîsiya bakur: rag → frr
• Ohloniya bakur: núm̄es
• Norwecî: rygg → no n, bak → no m an nt
• Ansus: hryċġ → ang n
• Osetî: чъылдым → os (ḱ’yldym)
• Osmanî: سرت‎ → ota (sırt), ظهر‎ → ota (zahr), پشت‎ → ota (püşt)
• Peştûyî: شا‎ → ps (šâ), څټ‎ → ps (śëṭ)
• Fenîkî: 𐤑𐤄𐤓‎ → phn (ṣohr)
• Polonî: plecy → pl pj
• Portugalî: costas → pt m an pj, lombo → pt
• Keçwayî: wasa → qu, wagta → qu
• Romanî: dumo → rom
• Romanyayî: spate → ro, dos → ro, spinare → ro
• Romancî: dies → rm n, arains → rm m an pj, rain → rm m
• Rusî: спина́ → ru m (spiná)
• Gaelîka skotî: cùl → gd n
• Sirboxirwatî: леђа → sh n an pj, leđa → sh n an pj
• Kîngalî: පිට → si (piṭa)
• Slovakî: chrbát → sk n
• Slovenî: hrbet → sl n
• sorbiya jêrîn: kśebjat → dsb n
• sorbiya jorîn: chribjet → hsb
• Sotoyiya başûr: mokokotlo → st
• Spanî: espalda → es m, dorso → es n, lomo → es n
• Sundanî: pungkur → su
• Swêdî: rygg → sv g
• Tagalogî: likod → tl nt
• Tacikî: пушт → tg (pušt), заҳр → tg (zahr)
• Teterî: сырт → tt (sırt), арка → tt (arka)
• Telûgûyî: వెనుకవైపు → te (venukavaipu)
• Tayî: หลัง → th (hlǎng)
• Tîbetî: སྒལ་པ → bo (sgal pa)
• Tirkî: sırt → tr
• Tirkmenî: arka → tk
• Ûkraynî: спи́на → uk m (spýna)
• Urdûyî: پیٹھ‎ → ur m (pīṭh)
• Oygurî: ئارقا‎ → ug (arqa)
• Ozbekî: orqa → uz
• Venîsî: schena → vec m
• Viyetnamî: lưng → vi
• Volapûkî: bäk → vo
• Walonî: dos → wa n
• Warayî: gutok → war
• Frîsî: rêch → fy g
• Yidîşî: פּלייצע‎ → yi (pleytse), רוקן‎ → yi n (rukn)
• Yûnanî: πάχη → el (páchi), πλάτη → el (pláti), νώτα → el (nóta)
• Zazakî: pişt → diq
• Zêlandî: rik → zea n, rugge → zea m
• Zhuangî: saen → za

Hoker

Pisîkek li pişt derî ye.

pişt

1. aliyê ku bi gelemperî berê mirovî ne lê ye:

   Li pişt xwe zivirî.

2. ne aliyê ku dergeh lê ye:

   Çûm pişt xanî.

   li pişt xanî

   Ji pişt darê derket.

   Heta pişta gundî çûn. (heta derveyî gundî)

Jê

• ber bi piştê ve
• bo pişt, bo piştê
• ji pişt, ji piştê
• ji pişt ve, ji piştê ve
• li pişt, li piştê

Werger

• Afrîkansî: agter → af
• Ermenî: prapa → sq
• Erebî: وَرَاءَ‎ → ar (warāʾa), خَلْفَ‎ → ar (ḵalfa)

  Aramî: ورا‎ → arz (warā)

• Ermenî: ետեւ → hy (etew), հետեւ → hy (hetew)
• Aromanî: dupã → roa-rup, dupu → roa-rup, dipu → roa-rup, dipã → roa-rup
• Asamî: -ৰ পিছত → as (-r pisot)
• Azerî: arxasında → az
• Belarusî: за → be (za)
• Bulgarî: зад → bg (zad)
• Burmayî: နောက် → my (nauk)
• Katalanî: darrere → ca
• Çînî:

  Mandarînî: ...後面 → zh, ...后面 → zh (... hòumiàn), ...後邊 → zh, ...后边 → zh (... hòubiān)

• Çekî: za → cs
• Dalmatî: dri
• Danmarkî: bag ved → da
• Holendî: achter → nl, achteraan → nl
• Esperantoyî: malantaŭ → eo
• Estonî: taga → et
• Eweyî: megbe → ee
• Farisî: پشت‎ → fa (poşt)
• Fînî: takana → fi
• Fransî: derrière → fr
• Galîsî: detrás de → gl, tras → gl
• Gurcî: უკან → ka (uḳan)
• Almanî: hinter → de
• Yûnanî: πίσω από → el (píso apó)

  Yûnaniya kevn: ὄπισθεν → grc (ópisthen)

• Haîtî: dèyè → ht
• Inglîzî: behind → en
• Îbranî: מֵאָחוֹר‎ → he (me'akhór), מאחורי‎ → he (me'akhoréi)
• Hindî: के पीछे → hi (ke pīche)
• Mecarî: mögött → hu
• Îdoyî: dop → io
• Înterlîngua: detra → ia
• Înterlîngue: detra → ie
• Îrlendî: taobh thiar de → ga, ar chúl → ga
• Îstriyotî: dreîo
• Îtalî: dietro → it
• Japonî: ...の後ろに → ja (...no ushiro ni)
• Koreyî: 뒤에 → ko (dwi-e)
• Latînî: post → la
• Latviyayî: aiz → lv
• Lîmbûrgî: achter → li, hönjer → li
• Lîtwanî: už → lt
• Makedonî: зад → mk (zad)
• Malezî: di belakang → ms
• Maltayî: wara → mt
• Navajoyî: bineʼgi → nv, bineʼdi → nv
• Norwecî: bak → no
• Slaviya kevn: за → cu (za)
• Papyamentoyî: patras → pap
• Polonî: za → pl
• Portugalî: atrás → pt
• Romanyayî: după → ro
• Rusî: за → ru (za), сза́ди → ru (szádi), позади́ → ru (pozadí)
• Samoayî: tua → sm
• Frîsiya saterlandî: bääte → stq
• Gaelîka skotî: air cùlaibh → gd, air cùl → gd
• Sirboxirwatî: за → sh / za → sh
• Slovakî: za → sk
• Slovenî: zadáj → sl, za → sl
• Sorbiya jêrîn: za → dsb
• Spanî: detrás de → es, atrás → es
• Swahîlî: nyuma → sw
• Swêdî: bakom → sv
• Tagalogî: sa likod → tl
• Telûgûyî: వెనక → te (venaka)
• Tirkî: arkasında → tr (li pişt), arkaya → tr (pişt, bo piştê), arkasından → tr (ji pişt),
• Ûkraynî: за → uk (za), поза → uk (poza)
• Urdûyî: کے پیچھے‎ → ur (ke pīche)
• Venîsî: drio → vec
• Viyetnamî: sau → vi
• Volapûkî: po → vo
• Walonî: dirî → wa, padrî → wa
• Flamiya rojava: bachtn → vls
• Frîsî: efter → fy
• Yidîşî: הינטער‎ → yi (hinter)
• Zuluyî: emuva → zu