hatin

Kurdî

Bilêvkirin

• IPA^(kilîd): /hɑːˈtɪn/

• Deng (Bidlîs)

• Kîtekirin: ha·tin

Lêker

hatin (lêkera negerguhêz)
Rehê dema niha: -ê-
RP. Niha
	ez	têm
	tu	têyî
	ew	tê
	em, hûn, ew	tên
Fermanî	Yekjimar	bê
	Pirjimar	bên
Rehê dema borî: -hat-
RP. Boriya sade
	ez	hatim
	tu	hatî
	ew	hat
	em, hûn, ew	hatin
Formên din: Tewandin:hatin

hatin lêkera xwerû, negerguhêz

1. Ji cihek dûrtir gihiştin cihek nêzîktir,
   nêzîktir bûn, nêzîk bûn

   Em ji dûr hatine.

   • Xuya ye ji devera wan dihên û ber bi Zaxo diçin. — (Sidqî Hirorî, Kurê Zinarê Serbilind, Weşanên Nûdem, Stokholm, 1996)
   • Erd û esman li te bên hev. — (Ahmet Öner, Di edebiyata Kurdî ya Gelêrî da di’a û nifir, Zanîngeha Wan Yûzûncû Yîlê Enstîtuya Zimanên Zindî Şaxa Makezanîsta Ziman û Çanda Kurdî Teza Lîsansa Bilind, 2017, r. 119)
2. Dema tiştek ji mirovî re tê di bêjin.

   Telefonek bu min hat.

3. Bi rêve hatin yan pêya hatin.

   Em pêya hatin vêrê.

4. Lêkerek alîkar bo çêkirina forma tebatî anku pasîv.

   Hemî hatin kuştin.

   Stranên ko heta niha nehatine gotin, zimanê ko nehatiye vejandin, wêjeya ko nehatiye nivîsandin, klasîkên ko nehatine çapkirin û belavkirin, çanda ko nehatiye nasandin û gelek tiştên din...

Ji wêjeya klasîk

• Lew Melek hatin ji bo wî sacidîn
  Bû xezîne ew ji bo durra yetîm — (— (Mewlûda Kurdî ~1720, Mela Hesenê Bateyî))

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: ھاتن

Dijmane

• çûn

Tewîn

• -ê-
• (devokî) -hê-

Tewandin

Gelek caran hin kes dibêjin ku formên lêkera ”hatin” yên wek ”ez bêm/têm” formên kurtkirî ne û divê li cihê wan mirov binivîse ”ez dihêm”. Lê gelo bi rastî formên wek "ew bên/neyên" yan "ew bihên/nehên" bo zimanê nivîsînê çêtir in?

Di peyva "hatin" ya rader de "h" heye lê hem di pirraniya kurmancî û hem jî pirraniya soranî û herwiha farisî û zazakî de jî "h" di rehê dema niha de ne li kar e.

- Bi soranî "d-êm" (ez têm) yan "y-êm" e, ne *de-hêm" yan *e-hêm.

- Bi zazakî: "yena" (ez têm), ne "ez *hena"

- Bi farisî: "men mî-ayem" yan "men mî-am" (ne *mî-hayem yan mî-ham").

Di zazakî (ameyen), farisî (ameden), hewramî (amay), pehlewî (amd-), avestayî (agem-) de "h" li destpêka peyvê nîne. Di kurmancî û soranî de "-m/ma-/me-" ji nîva peyvê ketiye lê "h" li destpêka peyvê zêde bûye ji ber ku bi taybetî kurmancî ji herfên bideng li destpêkê hez nake.

Lê di kurmancî de jî di pirraniya devokan de "h" tenê li peyva xwerû "hatin" zêde bûye, ne li rehê dema niha -ê- (soranî -ê-, farisî -a- yan -ay-, zazakî -yen-).

Bi kurmancî ji Konyayê bigire heta Zaxo û ji Ermenistanê heta Efrînê "ew t-ên" û "ew na(y)ên" e. "Ew di-hên" û "Ew na-hên" bi Behdînan û Hekariyan ve sinordar e.

Loma zêdekirina "h" li rehê dema niha anku bikaranîna formên wek "ez di-h-ê-m” hîperkorekt e anku mirov wisa zêde hewl dide sererast bike ku taliyê encama wê xelet derdikeve!

Etîmolojî

Ji proto-hindûewropî *g^wem- ("hatin"), proto-îranî *a- ("ber bi … ve") + gem- ("hatin"), avestayî: a-gem- ("hatin"), farisiya kevn: a-gem- ("hatin"), pehlewî: a-md- ("hatin"), farisî: a-meden ("hatin"), partî: a-gd- ("hatin"), sogdî: a-ğd- ("hatin"), kîrîbatî: a-men- ("hatin"), sîvendî: ā-mēy ("hatin") ^{alfabeya arî}, partî: a-γd- ... ^{alfabeya arî}, kurmancî: ha-tin ("hatin"), soranî: ha-tin ("hatin"), hewramî: a-may ("hatin"), zazakî: a-mayen ("hatin"), sanskrîtî: gem ("hatin"), latînî: venire ("hatin"), yûnanî: bainein ("hatin"), inglîzî: come ("hatin") ...

Çavkanî: Cheung p.100, Watkins p.33 | Pokorny: 465 f.
Hevreh: zeman, gav, peyam

rehê dema niha "-ê-":
Ji proto-hindûewropî: *ei- ("çûn"), proto-îranî: *ai- ("çûn"), avestayî: aē- ("çûn"), partî: ay- ("çûn"), pehlewî: 'y- ("-ê-"), somalî: 'ys- ("-ê-"), farisî: ay- ("-ê-") ("-ê-"), semnanî: ī- ("-ê-"), kîrîbatî: aj- ("-ê-") ... ^{alfabeya arî}, kurmancî: -ê-- ("-ê-"), soranî: -ê-- ("-ê-"), hewramî: e-, zazakî: -y- ("-ê-"), sanskrîtî: ay- ("çûn"), yûnanî: eimi ("ez diçim"), latînî: īre ("çûn")

Çavkanî: Cheung p.156, Watkins p.22
Bo rehê -wer- binêre: -wer-

Jê

• dahat
• dahate
• dahatin
• dahatî
• hatî
• hilhatin
• pêkhate
• pêk hatin
• (Lêker) hatin girtin
• (Lêker) hatin berdan
• hatin danîn
• hatin xistin
• hatin birin
• hatin kirin
• hatin xwarin

• (Navdêr) hatingirtin
• (Navdêr) hatinberdan
• hatindanîn
• hatinxistin
• hatinbirin
• hatinkirin
• hatinxwarin

Bi zaravayên din

• Soranî: hatin
• Kurdiya başûrî: hatin
• Lekî: hetin , hatin
• Hewramî: amay
• Zazakî: ameyene, amayene, ameyîş, amayîş
• luřî: oman

Werger

• Afrîkansî: kom → af
• Bretonî: dont → br, donet → br
• Çekî: přijít → cs
• Danmarkî: komme → da
• Erebiya misrî:جا‎ → arz (ga)
• Almanî: kommen → de, ankommen → de, Ankunft → de
• Erebî: جاءَ‎ → ar (jāʾa), حَضَرَ‎ → ar (ḥaḍara), أَتَى‎ → ar (ʾatā)
• Esperantoyî: veni → eo
• Farisî: آمدن‎ → fa (ameden), رسیدن‎ → fa, وصل‎ → fa
• Ferî: koma → fo
• Fînî: tulla → fi
• Fransî: venir → fr
• Frîsî: komme → fy
• Galîsî: vir → gl
• Gaelîka skotî: thig → gd, tiugainn → gd
• Holendî: komen → nl
• Mecarî: jön → hu
• Îdoyî: venar → io
• Îbranî: בוא‎ → he, בּוא‎ → he
• Inglîzî: come → en, arrive → en, arrival → en
• Inglîziya kevn: gecuman → ang
• Îtalî: venire → it
• Îzlendî: koma → is
• Japonî: 来る → ja (くる, kuru)
• Katalanî: venir → ca
• Kornî: dos → kw, dones → kw
• Latînî: venire → la
• Malezî: datang → ms
• Mayayiya yukatekî: tal
• Norwecî: komme → no
• Papyamentoyî: bin → pap, bini → pap
• Polonî: pójść → pl, przychodzić → pl
• Portugalî: chegar → pt, vir → pt, ir → pt
• Romanyayî: veni → ro
• Sirananî: kon → srn
• Spanî: venir → es
• Swêdî: komma → sv
• Tagalogî: pumaríto → tl
• Teteriya krîmî: kelmek → crh
• Tirkî: gelmek → tr, gelme → tr
• Urdûyî: آنا‎ → ur (ana)
• Weylsî: dod → cy, dyfod → cy
• Zuluyî: -fika → zu, -za → zu

Navdêr

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	hatin	hatin
Îzafe	hatina	hatinên
Çemandî	hatinê	hatinan
Nîşandera çemandî	wê hatinê	wan hatinan
Bangkirin	hatinê	hatinino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	hatinek	hatinin
Îzafe	hatineke	hatinine
Çemandî	hatinekê	hatininan

hatin mê

1. Maneya vê peyvê hê nehatiye nivîsîn. Heke hûn maneya wê bizanin, kerem bikin binivîsin.

   Mînakek bidin... (biguhêre)

Werger

• Fransî: venue → fr m, arrivée → fr m
• Inglîzî: coming → en, advent → en, arrival → en,
• Spanî: llegada → es m, venida → es
• Tirkî: geliş → tr