bîr

Kurmancî

Navdêr 1

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	bîr	bîr
Ravek	bîra	bîrên
Çemandî	bîrê	bîran
Nîşandera çemandî	wê bîrê	wan bîran
Bangkirin	bîrê	bîrino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	bîrek	bîrin
Îzafe	bîreke	bîrine
Çemandî	bîrekê	bîrinan

Cihê parastina bîranînan di mejî de ye

bîr mê

1. yad, hafîze, xatîre, hiş, mejî, ser,
   şiyan û kapasîteya hişê mirovan ku bûyer qeyd dike û paşî dikare vegerrîne
   • ji bîrê çûn
   • ji bîr kirin, hatin bîrê, anîn bîrê
   • Ew di zikê erdê de veşartî ne û xewa xwe dikin, ta ku rojekê tê bîra yekê ji wan şiyar bibe... — (Mîrzayê Biçûk, Antoine de Saint-Exupéry, werger: Fawaz Husên, Weşanên Nûdem)
   • Dû re hevalên wî Ferxo û îso hatin bîra wî.— (Firat Cewerî Girtî, Weşanên Nûdem, 1986)

Ji wêjeya klasîk

• Nepirsî qet hebîb carek
  Gelo nayêne bîrê em
  Di vê nêçîr û ravê da— (Dîwana Melayê Cizirî ~1640, Melayê Cizîrî)

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: بیر

Etîmolojî

hevreha soranî بیر (bîr) (bîr), zazakî vîr, hewramî wîr, farisî ویر (vîr), بیر (bîr) û بر (bir), pehlewî vîr û vîrek, avestayî vîre-, belûçî gîr... ji zimanên îranî. Her sê formên farisî jî kêm li kar in, li cihê wan یاد (yad) serdest e û van salên dawîn ji farisî bi rêya soranî ketiye kurmancî jî: yad. "Bîr" ya bi maneya "yad" û "bîr" ya bi wateya "çala avê" ji aliyê etîmolojiyê ve ne ji eynî rehî ne.

Jê

• anîn bîra xwe
• anîn bîrê
• bi bîr anîn
• bîranîn
• bîr birin
• bîrhatin
• hatin bîrê
• ji bîrê birin
• ji bîr kirin
• ji bîrê çûn
• bi bîr xistin

Werger

• Afrîkansî: herinnering ^→ af
• Bambarayî: hakili ^→ bm
• Çekî: paměť ^→ cs
• Çînî: 记 ^→ zh (jì)
• Danmarkî: erindring ^→ da, hukommelse ^→ da
• Elmanî: Andenken ^→ de n, Erinnerung ^→ de m, Gedächtnis ^→ de n, ^?Kuhle ^→ de
• Erebî: ذاكرة ^→ ar (dākira), ^?الحسبان ^→ ar, ^?الدحلة ^→ ar, ^?العاثور ^→ ar, ^?بئر ^→ ar
• Esperantoyî: memoro ^→ eo
• Farisî: یاد (yad), حافظه (hafizê), خاطره (xatirê), ياد ^→ fa, ^?چاه ^→ fa
• Ferî: minni ^→ fo
• Fînî: muisti ^→ fi
• Frensî: mémoire ^→ fr
• Holendî: herinnering ^→ nl(1), geheugen ^→ nl(2), heugenis ^→ nl(3), tussentijdse afrekening ^→ nl, nota ^→ nl, staat ^→ nl(4), gedachtenis ^→ nl, herdenking ^→ nl(5), latentie ^→ nl(6)
• Îdoyî: memoro ^→ io
• Inglîzî: memory ^→ en, recollection ^→ en
• Îtalî: memoria ^→ it
• Japonî: 記憶 ^→ ja (kioku)
• Koreyî: 기억 ^→ ko (gieok)
• Oksîtanî: memòria ^→ oc
• Papyamentoyî: memoria ^→ pap
• Polonî: pamięć ^→ pl
• Portugalî: memória ^→ pt
• Spanî: memoria ^→ es, recuerdo ^→ es
• Swêdî: minne ^→ sv
• Tirkî: anı ^→ tr, bellek ^→ tr, bilinç ^→ tr, dimağ ^→ tr, entelekt ^→ tr, hafıza ^→ tr, hatır ^→ tr, zihin ^→ tr, ^?bilinç şuur ^→ tr, ^?dimağ hafıza ^→ tr, ^?soğulmak ^→ tr
• Yûnanî: μνήμη ^→ el (mními)
• Yûnaniya kevn: μνημοσύνη ^→ grc (mnêmosúnê)

Navdêr 2

bîreke avê

bîr mê

1. çala çêkirî bo ku ava baranê tê de bicive û mirov bo xwe bi kar bîne
   • Bîrên sehrayê tenê qideke di nava xîzê de kolayî ne. — (Mîrzayê Biçûk, Antoine de Saint-Exupéry, werger: Fawaz Husên, Weşanên Nûdem)
2. hiş, mejî, ser,
   şiyan û kapasîteya hişê mirov ku bûyer û rûdanan tomar bike û karibe şûnda va bîne, ew cih ji serê mirovî yê zanîn û tecrûbeyên wê /wî tê de
   • ji bîrê çûn
   • ji bîr kirin, hatin bîrê, anîn bîrê

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: بیر

Bide ber

• bîre
• dîr
• hîr
• jîr
• kîr
• lîr
• mîr
• nîr
• pîr
• qîr
• sîr
• şîr
• tîr

Etîmolojî

Ji erebî بئر (bîir), hevreha ܒܐܪܐ (bîira) ya aramî, בְאֵר (biê) ya îbranî û bir ya maltayî.

Bi zaravayên kurdî

• hewramî:
• kurmancî: bîr
• soranî: bîr
• zazakî:

Werger

• Afrîkansî: put ^→ af
• Bretonî: puñs ^→ br
• Çekî: studna ^→ cs
• Danmarkî: brønd ^→ da
• Elmanî: Brunnen ^→ de m
• Erebî: بئر (bîir)
• Esperantoyî: puto ^→ eo
• Farisî: چاه (çah)
• Ferî: brunnur ^→ fo
• Fînî: kaivo ^→ fi
• Frensî: puits ^→ fr
• Holendî: put ^→ nl
• Îdoyî: puteo ^→ io
• Îbriya kevn: באר ^→ hbo
• Indonezî: sumur ^→ id
• Inglîzî: well ^→ en, pit ^→ en
• Îrî: tobar ^→ ga
• Katalanî: pou ^→ ca
• Norwecî: brønn ^→ no
• Slaviya kevn: кладѧѕь ^→ cu m
• Polonî: studnia ^→ pl
• Portugalî: cisterna ^→ pt ; poço ^→ pt
• Rusî: колодец ^→ ru m
• Sirananî: peti ^→ srn
• Sonxayî: day ^→ ses
• Spanî: pozo ^→ es
• Swahîlî: kisima ^→ sw ; shimo ^→ sw
• Tirkî: kuyu ^→ tr
• Yûnanî: πηγάδι ^→ el (pigádhi)

Navdêr 3

Çavkaniya vê peyvê tune ye û ji ber vê hindê peyitandina agahiyan ne gengaz e. Ji bo bilindkirina asta vê peyvê ji kerema xwe re çavkaniyan pê ve bike.(+)

bîr nêr

1. amûreke bo çêkirina bergûza ku derziyê merezî pêvediken

Navdêr 4

bîr mê

1. (vexwarina alkoholîk) Binêre bîre.

Zazakî

Navdêr

bîr nêr

1. bîr, çala avê

Soranî

Navdêr

bîr

1. bîr, çala avê