tîr

Binêre herwiha: TIR, Tîr, tir, û -tir

Kurmancî

Bilêvkirin

Navdêr 1

Tewandina tîr
Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	tîr	tîr
Îzafe	tîra	tîrên
Çemandî	tîrê	tîran
Nîşandera çemandî	wê tîrê	wan tîran
Bangkirin	tîrê	tîrino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	tîrek	tîrin
Îzafe	tîreke	tîrine
Çemandî	tîrekê	tîrinan

tîr m

(çek) Çekek seriktûj e ku ji kevanê tê avêtin.
- Eger ku awir tîr bin, çav û birû jî kevan in. Di helbestan de wekî evîndar birûyên xwe xwar bike ev mîna kevanê vedikişe, tê pejirandin. Birû ji ber ku tîra herî dijwar biaveje xwe vedikişîne. — (Di Helbestên Melayê Bateyî de Evîn û Hezkirin, Reşît Rojdar Yildiz, Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi)
- Ji wê rojê dizanî min
  Ko yar ew tîr li cergê da
  Gelo dîsa bibînim ez — (Melayê Cizîrî, Dîwana Melayê Cizirî, ~1640)
Reş e weke qîrê,
Rast e weke tîrê.

Bi alfabeyên din

kurdî-erebî: تیر

Bide ber

rim

Jê

Etîmolojî

Hevreha soranî تیر (tîr), farisî تیر (tîr), tacikî тир (tîr), pehlewî tigr, avestayî tiẍre-, tiẍri-, ji zimanên îranî. Herwiha bide ber sûmerî 𒋾 (ti: tîr)

Binêre herwiha

Cûnên çekan

Bi zaravayên din

Soranî: تیر (tîr)

Werger

tîr wek çek yan nîşan

Abazayî: сагӏындакъ (sāʿəndāq̇)
Abxazî: ахәымпал (āx°əmṗāl)
Adîgeyî: щэбзащ (śɛbzaś)
Afrîkansî: pyl, skig
Akanî: agyan
Albanî: shigjetë → sq m, ber → sq n
Almanî: Pfeil → de n
Amanabî: fak
Amharî: ፍላጣ (fəlaṭa), ቀስት (ḳäst), ፍላጻ (fəlaṣa)
Apaçî:
Apaçiya rojava: k’aa’ist'aaní
Aramî:
Siryaniya klasîk: ܓܐܪܐ (giʾrā)
Arawak: simala
Aromanî: sãdzeatã
Asamî: কাঁড় (kãr)
Astûrî: flecha m
Avarî: йойохул гӏучӏ (jojoxul ʻučʼ), чӏор (čʼor)
Avestayî: 𐬙𐬌𐬔𐬭𐬌 (tigri)
Aymarayî: mich'i
Azerî: ox → az
Kirîlî: ох

Azerî: اوخ (ox)
Baskî: gezi → eu
Başkîrî: уҡ (uq)
Belarusî: страла́ m (stralá)
Bengalî: তীর → bn (tir)
Bîslamayî: ara
Bororoyî: tugo
Bulgarî: стрела́ → bg m (strelá)
Burmayî: မြား → my (mra:)
Çamicuroyî: ashkololi
Çeçenî: пха (pxa)
Çekî: šíp → cs n, střela → cs m
Çerokî: ᎫᏂ (guni)
Çeyenî: maahe
Çînî:
Kantonî: 箭 (zin³), 矢 (ci²)

Dunganî: җян (ži͡an)

Mandarînî: 箭 → zh (jiàn), 矢 → zh (shǐ), 箭頭 / 箭头 → zh (jiàntóu)

Minnanî: 箭 (chìⁿ), 矢 (sí)

Wuyî: 箭, 矢
Çîpewî: k’á
Çoktawî: oo-ske-noc-kay
Çuvaşî: ҫӗмрен (śĕmren)
Danmarkî: pil g
Dargwayî: урги (urgi)
Divehî: ތީރު (tīru)
Dongşîangî: sumu
Elfdalî: kuov n
Endonezyayî: panah → id
Erebî: سَهْم → ar n (sahm)
Erebiya misrî: سهم n (sahm)

Erebiya hîcazî: سَهَم n (saham)
Ermenî: նետ → hy (net)
Erzayî: нал (nal), нал (nal)
Esperantoyî: sago → eo
Estonî: nool → et
Evenkî: нюр (ņur)
Eweyî: aŋutrɔ nt
Farisiya navîn: 𐭲𐭢𐭫 (tgl /⁠tigr⁠/)
Farisî: تیر → fa (tir)
Ferî: ørvur n, pílur n, ørv m
Fînî: nuoli → fi
Fransî: flèche → fr m
Friyolî: frece m
Frîsiya saterlandî: Stroal n
Frîsî: pylk nt
Gaelîka skotî: saighead m, gath m
Galîsî: frecha m, frisga m, seta → gl m
Gotî: 𐌰𐍂𐍈𐌰𐌶𐌽𐌰 m (arƕazna)
Gujaratî: બાણ (bāṇ)
Gurcî: ისარი (isari)
Hawayî: pua, pua pana
Hawsayî: kibiya
Hindî: तीर → hi n (tīr), बाण → hi (bāṇ)
Holendî: pijl → nl n
Hunsrikî: Peil n
Îbranî: חֵץ → he n (khets)
Îdoyî: flecho → io
Îgboyî: arọ
Îngilîziya kevn: flān n
Îngilîzî: arrow → en
Îngûşî: тӏаьск (tʼäsk)
Înterlîngua: flecha, sagitta
Îrlendî: saighead m
Îsthmus zapotekî: baxa, baza
Îtalî: freccia → it m
Îzlendî: ör → is m
Japonî: 矢 → ja (や, ya)
Jarayî: ƀrom
Javayiya kevn: panah
Javayî: ꦥꦤꦃ → jv (panah)
Kabardî: шабзэ (šabzɛ)
Kalalîsûtî: qarsoq
Kannadayî: ಅಂಬು → kn (ambu), ಬಾಣ → kn (bāṇa)
Karaçay-balkarî: окъ (oq)
Karelî: piili
Katalanî: fletxa → ca m, sageta → ca m
Keçwayî: wach'i
Ketî: ӄам
Kirgizî: жебе → ky (cebe)
Kîkûyûyî: mũguĩ sinif c3
Kîngalî: ඊය (īya)
Komî-permyakî: ньӧв (nʹöv)
Koreyî: 화살 → ko (hwasal)
Kornî: seth
Kumikî: окъ (oq)
Lakî: чӏатӏаракӏ (č̣aṭaraḳ)
Lakotayî: waŋhíŋkpe
Latgalî: šautra m
Latînî: sagitta → la m
Latviyayî: bulta m, šautra m, strēle m
Lawsî: ລູກສອນ (lūk sǭn), ສອນ (sǭn)
Lingalayî: likulá
Lîtwanî: strėlė m
Lueyî: ᦔᦹᧃ (ṗuen), ᦐᦱᧉᦺᦙᧉ (ṅaa²may²)
Luksembûrgî: Fäil n
Makedonî: стрела m (strela)
Malayalamî: അമ്പ് → ml (ampŭ)
Malezî: panah → ms
Malezî: ڤانه
Maltayî: vleġġa m
Mançûyî: ᠰᡳᡵᡩᠠᠨ, ᠨᡳᡵᡠ
Mansiya bakurî: ня̄л (nâ̄l)
Maorî: kōpere, pere
Maratî: बाण (bāṇ)
Marî:
Mariya rojhilatî: пикш (pikš)
Mecarî: nyíl → hu
Misrî:

(šsr n),

(zwn n)
Mohawkî: kayonkwere
Mokşayî: нал (nal)
Mongolî:
Kirîlî: сум → mn (sum)

Mongolî: ᠰᠤᠮᠤ (sumu)
Monî: လဴ
Nahwatliya klasîk: mitl
Nahwatlî: mitl → nah
Nanticokeyî: allontz
Navajoyî: kʼaaʼ
Nedersaksî: Piel n, Piil n
Norsiya kevn: ǫr m
Norwecî: pil → no
Norweciya bokmålî: pil → no n yan m

Norweciya nînorskî: pil m
Nottoway-meherrînî: aruntquaserank
Ojibweyî: mitigwanwi, bikwak, ginwaakwanwi, gii'anwaakonwi, asawaan
Oksîtanî: flècha → oc m, sageta → oc m
Oneidayî: kayú:kwile̲’
Oriyayî: ତୀର → or (tīrô)
Osetî: фат (fat)
Osmanî: اوق (ok), تیر (tir), سهم (sehm)
Oygurî: ئوق (oq)
Ozbekî: oʻq → uz, tir → uz
Palî: usu, sara n, bāṇa n
Peştûyî: غشۍ (ǧašëy)
Pîrahayî: kahaí
Plodîşî: Feil m
Polonî: strzała → pl m, szyp n
Portugaliya kevn: saeta
Portugalî: flecha → pt m, seta → pt m
Puncabî: ਤੀਰ (tīr)
Qazaxî: жебе (jebe), оқ (oq)
Marwarî: तीर (tīr)
Rohingyayî: tir
Romancî: frizza m
Romanyayî: săgeată → ro m
Kirîlî: сэӂатэ m (săgeată)
Rusî: стрела́ → ru m (strelá)
Samiya bakurî: njuolla
Sanskrîtî: इषु → sa n (iṣu), बाण → sa (bāṇa), शर → sa n (śara)
Sicîlî: freccia m
Sindhî: پيِلو → sd (pīlō)
Sirboxirwatî:
Kirîlî: стрела m, стријела m, стрелица m, стрјелица m, стрила m

Latînî: strela m, strijela → sh m, strelica → sh m, strjelica m, strila m
Slaviya kevn:
Kirîlî: стрѣла m (strěla)

Glagolîtîk: ⱄⱅⱃⱑⰾⰰ m (strěla)
Slaviya rojavayî ya kevn: стрѣла m (strěla)
Slovakî: šíp, strela m
Slovenî: puščica → sl m
Slovînsî: střåula m
Sorbî:
Sorbiya jêrîn: klek n, šypa m

Sorbiya jorîn: kłok n, šip n
Sotoyiya başûr: motsu
Spanî: flecha → es m, saeta → es m
Sûdovî: strēla m
Sûmerî: 𒋾 (TI)
Svanî: ცხვი (cxvi)
Swahîlî: mshale → sw
Swêdî: pil → sv g
Şawneeyî: la nàhl we
Şerpayî: མདའ (mda')
Tabasaranî: чӏимир (č̣imir)
Tacikî: тир → tg (tir)
Tagalogî: tunod → tl, palaso, pletsa
Tamîlî: அம்பு → ta (ampu)
Taosî: łúonemą
Tatî: ух
Tayî: ลูกศร, ศร (sɔ̌ɔn)
Telûgûyî: బాణము → te (bāṇamu), అమ్ము → te (ammu)
Teteriya krîmî: oq
Teterî: ук → tt (uq)
Tetûmî: hana
Tigrînî: መንትግ (mäntg), ኵናት (kʷənat), ፍላጻ (fəlaṣa)
Tirkî: ok → tr
Tirkmenî: ok, peýkam
Tîbetî: མདའ (mda')
Tlingitî: chooneit
Toxarî B: prere, tsain
Tuteloyî: mañkoi, mañksii
Tuvanî: согун (sogun)
Udmurtî: ньӧл (nʹöl)
Ugarîtî: 𐎈𐎑 (ḥẓ)
Urdûyî: تیر n (tīr)
Ûkraynî: стріла́ m (strilá)
Viyetnamî: mũi tên → vi, tên → vi
Volapûkî: sagit → vo
Walonî: fritche → wa m, fletche → wa m
Weylsî: saeth → cy m
Wolofî: fitt → wo, fett
Ximêrî: ព្រួញ → km (pruəñ), សរ → km (sɑɑ)
Xosayî: utolo
Yakutî: ох (ox), оноҕос (onoğos)
Yidîşî: פֿײַל m (fayl)
Yorubayî: o̩fà
Yupîkiya navendî: qeruq
Yûnanî: βέλος → el nt (vélos), σαΐτα → el m (saḯta)
Kevn: ἰός n (iós), τόξευμα nt (tóxeuma), ὀϊστός n (oïstós)
Zhuangî: naq, cienq, bwn
Zuluyî: umcibisholo sinif c3/c4
ǃXóõ: gǁqhàã

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhartoya gotara arrow a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Navdêr 2

tîr m

Erd û zeviyên teng û dirêj.
Tîra felankeso îsal beyar maye.

Etîmolojî

Etîmolojiya vê peyvê nehatiye nivîsîn. Eger tu bi rastî bizanî, kerem bike bişkoka "biguhêre" ya di ser van gotinan re bitikîne û etîmolojiya vê peyvê binivîse. Çavkaniyên ku te ew etîmolojî jê girtiye jî binivîse.

Werger

Rengdêr

tîr, t-ya nerm, r-ya nerm

şileya ne zelal, şileya bihêz, şileya xurt
şileya kêm av û zêde tiştek din tê de heye
- Xwîna ku jê dihat sorereş û tîr bû. — (Firat Cewerî, Girtî, Weşanên Nûdem, 1986)
- (...) carina jî bi hemû dengan ko hungiva tîr û xwîna ron tevî hev dikirin. — (Mehmed Uzun, Hawara Dîcleyê 1, Weşanên Nefel, 2003)
sift; tiştên req, hişk; dijberê ronatî
- (...) di devê deriyê odê de dûmaneke tîr û tûj li ruyê wî dikeve (...) — (Hesenê Metê, Labîrenta Cinan, Weşanên Welat, 1994)
xestî. Mirovên bi nexweşiya şekir ketine, xestiya glukozê di nav xwîna wan de bilind e, ji ber wê yekê xwîna wan piçek tîr e.
- Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]

Dijmane

ruhn

Bide ber

Jê

tîr bûn (lêker)
tîr kirin (lêker)
tîrahî
tîratî
tîrayî
tîrbûn (navdêr)
tîrbûyî (rengdêr)
tîrkirin (navdêr)
tîrkirî (rengdêr)
tîrtî
tîrî
tîrîtî

Etîmolojî

Ji proto-hindûewropî *tegus, hevreha peştûyî ټينګ (ṭing), ermenî թանձր (tencir), albanî thuk, îngilîzî thick, almanî dick, holendî dik...

Werger

Adîgeyî: ӏужъу (ʼwužʷu)
Almanî: dick → de
Azerî: qəliz, qatı
Başkîrî: ҡуйы (quyï)
Belarusî: густы́ → be (hustý)
Bulgarî: гъст → bg n (gǎst)
Burmayî: ပျစ် → my (pyac)
Çekî: hustý → cs n
Çînî:
Kantonî: 濃 / 浓 (nung⁴), 稠 (cau⁴), 滐 (git⁶)

Mandarînî: 濃 / 浓 → zh (nóng), 稠 → zh (chóu), 濃厚 / 浓厚 → zh (nónghòu)
Danmarkî: tyk → da
Endonezyayî: kental → id
Erebî: غَلِيظ (ḡalīẓ)
Ermenî: թանձր → hy (tʻanjr)
Farisî: غلیظ → fa (ğaliz), سفت → fa (seft), ستبر → fa (setabr), دفزک → fa (dafzak)
Fînî: sakea → fi, tiheä → fi
Fransî: épais → fr
Gaelîka skotî: tiugh
Galîsî: testo → gl n, espeso → gl n
Gurcî: სქელი (skeli)
Haîtî: pwès
Holendî: dik → nl, dikke → nl
Îngilîzî: thick → en (having viscous consistency), dense → en
Japonî: 濃い → ja (こい, koi)
Kabardî: ӏувы (ʼwuvə)
Katalanî: espès → ca
Koreyî: 짙다 → ko (jitda), 농후하다 → ko (nonghuhada)
Makedonî: густ n (gust)
Malezî: pekat → ms
Mançûyî: ᡨᡠᠮᡳᠨ
Mecarî: sűrű → hu
Normandî: êpais
Oksîtanî: espés → oc
Osmanî: قویو (koyu)
Peştûyî: ټينګ (ṭing)
Polonî: gęsty → pl
Portugalî: espesso → pt
Rusî: густо́й → ru (gustój)
Sirboxirwatî:
Kirîlî: гу̑ст

Latînî: gȗst → sh
Slovakî: hustý
Slovenî: góst → sl
Sorbî:
Sorbiya jêrîn: gusty
Spanî: espeso → es
Swêdî: tjock → sv
Tacikî: ғализ (ġaliz)
Tayî: ข้น → th (kôn)
Telûgûyî: చిక్కని → te (cikkani)
Tirkî: yoğun → tr
Ûkraynî: густи́й → uk (hustýj)
Viyetnamî: đặc → vi
Weylsî: tew → cy
Zhuangî: gwd, gwg, gud

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhartoya gotara thick a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.