nan

Kurmancî[biguherîne]

Bilêvkirin[biguherîne]

IPA^(kilîd): /nʌːn/
Kîtekirin: nan

Navdêr[biguherîne]

Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	nan	nan
Îzafe	nanê	nanên
Çemandî	nanî	nanan
Nîşandera çemandî	wî nanî	wan nanan
Bangkirin	nano	nanino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	nanek	nanin
Îzafe	nanekî	nanine
Çemandî	nanekî	naninan

Nan (Bismil) (1)

nanê tenûrê (1)

nan nêr

(xwarin) Xwarina ku ji ardî û avê hatiye çêkirin.
- Sala ko paîzxêr zû bikeve pê re nagîhin kuta bikin, guşiyên genim dixin xaniyan. Nanê wan gelekî tamdare. — (Ronahî (kovar), ZAD Û GENIM, 1942)
- Qet'a çu nebû ne xur ne xwabek
  Wan bîr nedihat-i nan û abek
  Ew hefte temam bûye gerdek — (Mem û Zîn ~1692, Ehmedê Xanî)
- Goya li nik wan şûm e, ewî nanê (ko) ibtida (destpêkê) dipêjin û ji tenûrê biderdikevitin ew naxwin. Goya herçî wî nanî bixutin jina wî dimiritin. — (Mele Mehmûdê Bayezîdî, Amadekar: Jan Dost Adat û Rusûmatnameê Ekradiye, Weşanxaneya Nûbihar, 2010, r. 105, ISBN 9789944360678)
xwarin, xwirak, xwaremenî, tişta/ê tê xwarin

Bi alfabeyên din[biguherîne]

Jêrnav[biguherîne]

berwesêl
berweste
destenan
kût
kûtêşa
nanê loş
nanê vêtîr an nanê fetîr
nanê bêhavên, nanê bêhêvên
nanê helîte
nanê hilhatî, nanê hilehtî
nanê mêzînê, nanê firneyê
nanê patîleyî, yan tenê patîle
nanê sêlê
nanê şikeva, galeta
nanê tenûrê, nanê tendûrê
nanê tirş
nanê toraqê
nanê tûj
nanê şilikî
nanê mişeliqê
nanê mîr, nanê xweşik
pate, patot
rikak
teptepe, nanê temayan jî dibêjin, nanê qulqulî
totiknan, totik (nan)
xerwal
nanê kakilê
nanê garis, nanê garisî
nanê pincarê
nanê rûs, nanê ûris
nanê etor
nanê pilûrkî
nanê cehî
nanê firinê
nanê genimî
nanê semon
nanê sewik
nanê sêlê
nanê tenûrê

Etîmolojî[biguherîne]

Hevreha soranî نان‎ (nan), kurdiya başûrî nan, lekî nan, hewramî nan, zazakî nan / non, farisî نان‎ (nan) (farisiya devkî نون‎‎ (nûn), tacikî нон (non), pehlewî 𐭭𐭠𐭭‎ (nan), belûçî نگن‎ (negen), partî n'g'n (neġn), peştûyî نغن‎ (neġen), ji îranî, bi îraniya kevn *nagna- (/negne-/).

Lubotsky peyva îranî bi peyva sanskrîtî नग्नहु (nagnahu: havên) ve girê dide û dibêje ku ew herdu ji proto-îranî ne. Lê mimkin e ku nan peyveke kevnar ya Rojhilata Navîn ya ji zimanekî ne-hindûewropî jî be, bidin ber sûmerî 𒃻 ([NINDA]). Di hîtîtî de jî peyv bi heman awayî hatiye qeydkirin lê nayê zanîn ka divê ew di hîtîtî de çawa were gotin/xwandin.

Peyva nan bi berfirehî di zimanên Hindistanê û Asyaya Navîn de jî heye lê ew ji zimanên îranî hatine wergirtin: ûrdûyî نان‎‎ (nan), hindî नान (nān), kirgîzî û qazaxî нан (nan), ozbekî non, oyxurî نان‎‎ (nan‎), çînî 饢 / 馕 (náng), nenetsî нянь (nyani)... Ji hindî peyv bi wateya cûreyek nanê rojhilatî bi awayê naan ketiye hemû zimanên ewropî jî.

Peyva nan dişibe hevreha xwe ya zimanên romî: latînî panis, spanî pan, fransî pain... lê ew û nan ne hevrehên hev in çunkî veguhastina N/P di peyvên din de peyda nabe.

Çavkanî:

Chyet, Michael L. (2003): Kurdish-English Dictionary, Ferhenga Kurmancî-Inglîzî, Yale University Press.
Horn, Paul. (1893): Grundriss der neupersischen Etymologie [Bingehê etîmolojiya farisî] (bi almanî). Strassburg
Lubotsky, Alexander. Indo-Aryan inherited lexicon . University of Leiden.
MacKenzie, David Neil, The dialect of Awroman (Hawraman-i Luhon) Grammatical sketch, texts, and vocabulary, Kommissionaer: Munksgaard (København), 1966
Mayrhofer, Manfred (1992–2001): Etymologisches Wörterbuch des Altindoarischen [Ferhenga etîmolojî ya hindûaryayiya kevn] (bi almanî), Heidelberg: Carl Winter Universitätsverlag.
Pokorny, Julius, Ferhenga etîmolojî ya hindûewropî ["Indogermanisches etymologisches Wörterbuch (bi almanî)"], Bern, 1959
Tsabolov, R. L., Ferhenga etîmolojî ya zimanê kurdî ["Цаболов, Р. Л.: Эмцмолоƨцческцц̆ словарь курδскоƨо языка"], Moskova, 2001-2010

Werger[biguherîne]

xwarina ku ji ardî û avê hatiye çêkirin (1)

Abaknonî: tinapay
Afrîkansî: brood → af
Ahtnayî: łiba’
Akadî: 𒃻 → akk (aklu, akalu)
Albanî: bukë → sq
Alêwîtî: xliimax̂
Altayiya başûrî: калаш (kalaš)
Alutîqî: gelipaq
Angevinî: arton
Azerî: çörək → az
Bambarayî: buuru
Baskî: ogi → eu
Başkîrî: икмәк (ikmäk)
Bayerî: Brod n
Bretonî: bara → br nêr
Bulgarî: хляб → bg (hljab) nêr
Çekî: chléb → cs nêr
Çuvaşî: çăкăр (çăkăr)
Danmarkî: brød → da nêtar
Dîdîngayî: oboni
Almanî: Brot → de nêtar
Erebî: خبز‎ → ar (xubz)
Ermenî: հաց → hy (hacʿ)
Esperantoyî: pano → eo
Estonî: leib → et
Farisî: نان‎ → fa (nan, nûn)
Ferî: breyð → fo
Fînî: leipä → fi
Fransî: pain → fr
Frîsî: bôle, brea
Gaelîka skotî: aran
Gagawzî: ekmek
Galoyî: ajetis
Gotî: 𐌷𐌻𐌰𐌹𐍆𐍃 (hláifs) nêr
Grîkoyî: psomì, sciomì, ssomì, tsomì nêtar
Gurcî: პური (ṗuri)
Haîtî: pen
Hîtîtî: 𒃻 → hit ([NINDA])
Hmongî: khaub cij
Holendî: brood → nl nêtar, mik → nl
Holîkaçukî: naghinadltthʼin
Îbranî: לחם‎ → he (lahm)
Îdoyî: pano → io
Indonezî: roti → id
Inglîzî: bread → en
Inglîziya kevn: bread → ang, hlaf
Înterlîngua: pan → ia
Înuîtî: ᕿᖂᔭᖅ (qiquujaq)
Îrlendî: arán → ga
Îtalî: pane → it
Îzlendî: brauð → is
Japonî: パン → ja (pan)
Karaçay-balkarî: ётмек
Katalanî: pa → ca
Kînyarwandayî: gati (umugati)
Kirgizî: нан → ky (nan)
Koreyî: 빵 → ko (ppang)
Korsîkayî: pane → co
Kotavayî: beg
Kumikî: экмек (ekmek)
Yakutî: килиэп (kiliep)
Latînî: panis → la
Latviyayî: maize → lv
Lîmbûrgî: wegk → li m
Lîtwanî: duona → lt mê
Luksembûrgî: Brout → lb n
Makedonî: леб (lɛb)
Malagasî: mofo → mg
Malezî: roti → ms
Mayayiya yukatekî: pam, pan, waah
Mecarî: kenyér → hu
Mîkmakî: pipnaqan
Misrî: TA
Mohawkî: kaná:taro, kanà:tarohk
Nganasanî: кириба
Nlûyî: presi
Nogayî: оьтпек (ötpek)
Normandî: pain
Norsiya kevn: brauð
Norweciya bokmålî: brød → no
Norweciya nînorskî: brød → no
Oksîtanî: pan → oc
Ozbekî: non → uz
Papyamentoyî: pan
Polonî: chleb → pl nêr
Portugalî: pão → pt nêr
Qazaxî: нан → kk (nan)
Romanyayî: pâine → ro mê
Romanî: manro
Rusî: хлеб → ru (khleb) nêr
Samiya bakurî: láibi
Sanskrîtî: पूपः → sa (pūpaḥ)
Şawî: aɣṛum
Şîngazîcayî: mkatre
Sirananî: brede
Sirboxirwatî: хлеб → sh m (hleb), хљеб m (hljeb), крух m (kruh), крув (kruv)
Slaviya kevn: хлѣбъ (xlěbŭ)
Slovakî: chlieb → sk nêr
Slovenî: kruh → sl nêr
Sonxayî: buuru
Spanî: pan → es nêr
Sûmerî: 𒃻 → sux ([NINDA])
Swahîlî: mkate → sw
Swêdî: bröd → sv
Tagalogî: tinápay
Tayî: ขนมปัง → th nêtar
Teterî: икмәк → tt (ikmäq)
Teteriya krîmî: ötmek
Tirkî: ekmek → tr
Tirkmenî: çörek → tk
Tofalarî: һіләәмэ
Torangî: torriau
Ûkraynî: хліб → uk (khlib) nêr
Ûrûmî: экмек
Viyetnamî: bánh mì → vi
Weylsî: bara → cy nêr
Wolofî: mburu m-
Xakasî: iпек (ipek), халас (xalas)
Sirboxirwatî: hleb → sh, hljeb → sh, kruh → sh, kruv
Yûnanî: ψωμί → el (psomí) nêtar, άρτος → el m (ártos)
Zuluyî: isinkwa

xwarin (2)

→ Binêre xwarin.

Lêker[biguherîne]

nan

niyan, danîn, bi cih kirin:
- pê lê nan (dewisandin, pê lê kirin)
- venan (bi cih kirin)
xwe kirin tiştek ku bi rastî wisa be, xwe şibandin, xwe bi awayekî halekî kirin, da ku xelkê bixapîne:
- Xwe li mirinî nan (bi hawîyî miriyan kirin)
- xwe li gêjî nan (bi hawîyî gêjan kirin)