nan

Kurmancî

Bilêvkirin

•  IPA^(kilîd): /nʌːn/
• Kîtekirin: nan

Navdêr

Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	nan	nan
Îzafe	nanê	nanên
Çemandî	nanî	nanan
Nîşandera çemandî	wî nanî	wan nanan
Bangkirin	nano	nanino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	nanek	nanin
Îzafe	nanekî	nanine
Çemandî	nanekî	naninan

Nan (Bismil) (1)

nanê tenûrê (1)

nan nêr

1. (xwarin) Xwarina ku ji ardî û avê hatiye çêkirin.
   
   • Sala ko paîzxêr zû bikeve pê re nagîhin kuta bikin, guşiyên genim dixin xaniyan. Nanê wan gelekî tamdare. — (Ronahî (kovar), ZAD Û GENIM, 1942)
   • Qet'a çu nebû ne xur ne xwabek
     Wan bîr nedihat-i nan û abek
     Ew hefte temam bûye gerdek — (Mem û Zîn ~1692, Ehmedê Xanî)
   • Goya li nik wan şûm e, ewî nanê (ko) ibtida (destpêkê) dipêjin û ji tenûrê biderdikevitin ew naxwin. Goya herçî wî nanî bixutin jina wî dimiritin. — (Mele Mehmûdê Bayezîdî, Amadekar: Jan Dost Adat û Rusûmatnameê Ekradiye, Weşanxaneya Nûbihar, 2010, r. 105, ISBN 9789944360678)
2. xwarin, xwirak, xwaremenî, tişta/ê tê xwarin

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: نان
• kurdî-krîlî: нан

Herwiha

• non
• nun
• nên
• nîn

Jornav

• xwarin

Jêrnav

• berwesêl
• berweste
• destenan
• kût
• kûtêşa
• nanê loş
• nanê vêtîr an nanê fetîr
• nanê bêhavên, nanê bêhêvên
• nanê helîte
• nanê hilhatî, nanê hilehtî
• nanê mêzînê, nanê firneyê
• nanê patîleyî, yan tenê patîle
• nanê sêlê
• nanê şikeva, galeta
• nanê tenûrê, nanê tendûrê
• nanê tirş
• nanê toraqê
• nanê tûj
• nanê şilikî
• nanê mişeliqê
• nanê mîr, nanê xweşik
• pate, patot
• rikak
• teptepe, nanê temayan jî dibêjin, nanê qulqulî
• totiknan, totik (nan)
• xerwal
• nanê kakilê
• nanê garis, nanê garisî
• nanê pincarê
• nanê rûs, nanê ûris
• nanê etor
• nanê pilûrkî
• nanê cehî
• nanê firinê
• nanê genimî
• nanê semon
• nanê sewik
• nanê sêlê
• nanê tenûrê

Têkilî

• ard, ar
• firin
• hevîr
• kuçk
• sêl
• tenûr
• tîrok
• xwank
• nûrî: destekê nanî

Jê

• (Lêker) nan patin
• (Lêker) nan pehtin
• nan pêjan
• nan pêjandin
• nan pêjîn
• (Navdêr) nanpatin
• (Navdêr) nanpehtin
• (Navdêr) nanpêjan
• nanpêjandin
• nanpêjîn
• bênanûxwê
• nanek
• nanik
• nankor
• nankorî
• nanpêj
• nanpêjî
• nanxwer

Etîmolojî

Hevreha soranî نان‎ (nan), kurdiya başûrî nan, lekî nan, hewramî nan, zazakî nan / non, farisî نان‎ (nan) (farisiya devkî نون‎‎ (nûn), tacikî нон (non), pehlewî 𐭭𐭠𐭭‎ (nan), belûçî نگن‎ (negen), partî n'g'n (neġn), peştûyî نغن‎ (neġen), ji îranî, bi îraniya kevn *nagna- (/negne-/).

Lubotsky peyva îranî bi peyva sanskrîtî नग्नहु (nagnahu: havên) ve girê dide û dibêje ku ew herdu ji proto-îranî ne. Lê mimkin e ku nan peyveke kevnar ya Rojhilata Navîn ya ji zimanekî ne-hindûewropî jî be, bidin ber sûmerî 𒃻 ([NINDA]). Di hîtîtî de jî peyv bi heman awayî hatiye qeydkirin lê nayê zanîn ka divê ew di hîtîtî de çawa were gotin/xwandin.

Peyva nan bi berfirehî di zimanên Hindistanê û Asyaya Navîn de jî heye lê ew ji zimanên îranî hatine wergirtin: ûrdûyî نان‎‎ (nan), hindî नान (nān), kirgîzî û qazaxî нан (nan), ozbekî non, oyxurî نان‎‎ (nan‎), çînî 饢 / 馕 (náng), nenetsî нянь (nyani)... Ji hindî peyv bi wateya cûreyek nanê rojhilatî bi awayê naan ketiye hemû zimanên ewropî jî.

Peyva nan dişibe hevreha xwe ya zimanên romî: latînî panis, spanî pan, fransî pain... lê ew û nan ne hevrehên hev in çunkî veguhastina N/P di peyvên din de peyda nabe.

Çavkanî:

• Chyet, Michael L. (2003): Kurdish-English Dictionary, Ferhenga Kurmancî-Inglîzî, Yale University Press.
• Horn, Paul. (1893): Grundriss der neupersischen Etymologie [Bingehê etîmolojiya farisî] (bi almanî). Strassburg
• Lubotsky, Alexander. Indo-Aryan inherited lexicon . University of Leiden.
• MacKenzie, David Neil, The dialect of Awroman (Hawraman-i Luhon) Grammatical sketch, texts, and vocabulary, Kommissionaer: Munksgaard (København), 1966
• Mayrhofer, Manfred (1992–2001): Etymologisches Wörterbuch des Altindoarischen [Ferhenga etîmolojî ya hindûaryayiya kevn] (bi almanî), Heidelberg: Carl Winter Universitätsverlag.
• Pokorny, Julius, Ferhenga etîmolojî ya hindûewropî ["Indogermanisches etymologisches Wörterbuch (bi almanî)"], Bern, 1959
• Tsabolov, R. L., Ferhenga etîmolojî ya zimanê kurdî ["Цаболов, Р. Л.: Эмцмолоƨцческцц̆ словарь курδскоƨо языка"], Moskova, 2001-2010

Werger

xwarina ku ji ardî û avê hatiye çêkirin (1)

• Abaknonî: tinapay
• Afrîkansî: brood → af
• Ahtnayî: łiba’
• Akadî: 𒃻 → akk (aklu, akalu)
• Albanî: bukë → sq
• Alêwîtî: xliimax̂
• Altayiya başûrî: калаш (kalaš)
• Alutîqî: gelipaq
• Angevinî: arton
• Azerî: çörək → az
• Bambarayî: buuru
• Baskî: ogi → eu
• Başkîrî: икмәк (ikmäk)
• Bayerî: Brod n
• Bretonî: bara → br nêr
• Bulgarî: хляб → bg (hljab) nêr
• Çekî: chléb → cs nêr
• Çuvaşî: çăкăр (çăkăr)
• Danmarkî: brød → da nêtar
• Dîdîngayî: oboni
• Almanî: Brot → de nêtar
• Erebî: خبز‎ → ar (xubz)
• Ermenî: հաց → hy (hacʿ)
• Esperantoyî: pano → eo
• Estonî: leib → et
• Farisî: نان‎ → fa (nan, nûn)
• Ferî: breyð → fo
• Fînî: leipä → fi
• Fransî: pain → fr
• Frîsî: bôle, brea
• Gaelîka skotî: aran
• Gagawzî: ekmek
• Galoyî: ajetis
• Gotî: 𐌷𐌻𐌰𐌹𐍆𐍃 (hláifs) nêr
• Grîkoyî: psomì, sciomì, ssomì, tsomì nêtar
• Gurcî: პური (ṗuri)
• Haîtî: pen
• Hîtîtî: 𒃻 → hit ([NINDA])
• Hmongî: khaub cij
• Holendî: brood → nl nêtar, mik → nl
• Holîkaçukî: naghinadltthʼin
• Îbranî: לחם‎ → he (lahm)
• Îdoyî: pano → io
• Indonezî: roti → id
• Inglîzî: bread → en
• Inglîziya kevn: bread → ang, hlaf
• Înterlîngua: pan → ia
• Înuîtî: ᕿᖂᔭᖅ (qiquujaq)
• Îrlendî: arán → ga
• Îtalî: pane → it
• Îzlendî: brauð → is
• Japonî: パン → ja (pan)
• Karaçay-balkarî: ётмек
• Katalanî: pa → ca
• Kînyarwandayî: gati (umugati)
• Kirgizî: нан → ky (nan)
• Koreyî: 빵 → ko (ppang)
• Korsîkayî: pane → co
• Kotavayî: beg
• Kumikî: экмек (ekmek)
• Yakutî: килиэп (kiliep)
• Latînî: panis → la
• Latviyayî: maize → lv
• Lîmbûrgî: wegk → li m
• Lîtwanî: duona → lt mê
• Luksembûrgî: Brout → lb n
• Makedonî: леб (lɛb)
• Malagasî: mofo → mg
• Malezî: roti → ms
• Mayayiya yukatekî: pam, pan, waah
• Mecarî: kenyér → hu
• Mîkmakî: pipnaqan
• Misrî: TA
• Mohawkî: kaná:taro, kanà:tarohk
• Nganasanî: кириба
• Nlûyî: presi
• Nogayî: оьтпек (ötpek)
• Normandî: pain
• Norsiya kevn: brauð
• Norweciya bokmålî: brød → no
• Norweciya nînorskî: brød → no
• Oksîtanî: pan → oc
• Ozbekî: non → uz
• Papyamentoyî: pan
• Polonî: chleb → pl nêr
• Portugalî: pão → pt nêr
• Qazaxî: нан → kk (nan)
• Romanyayî: pâine → ro mê
• Romanî: manro
• Rusî: хлеб → ru (khleb) nêr
• Samiya bakurî: láibi
• Sanskrîtî: पूपः → sa (pūpaḥ)
• Şawî: aɣṛum
• Şîngazîcayî: mkatre
• Sirananî: brede
• Sirboxirwatî: хлеб → sh m (hleb), хљеб m (hljeb), крух m (kruh), крув (kruv)
• Slaviya kevn: хлѣбъ (xlěbŭ)
• Slovakî: chlieb → sk nêr
• Slovenî: kruh → sl nêr
• Sonxayî: buuru
• Spanî: pan → es nêr
• Sûmerî: 𒃻 → sux ([NINDA])
• Swahîlî: mkate → sw
• Swêdî: bröd → sv
• Tagalogî: tinápay
• Tayî: ขนมปัง → th nêtar
• Teterî: икмәк → tt (ikmäq)
• Teteriya krîmî: ötmek
• Tirkî: ekmek → tr
• Tirkmenî: çörek → tk
• Tofalarî: һіләәмэ
• Torangî: torriau
• Ûkraynî: хліб → uk (khlib) nêr
• Ûrûmî: экмек
• Viyetnamî: bánh mì → vi
• Weylsî: bara → cy nêr
• Wolofî: mburu m-
• Xakasî: iпек (ipek), халас (xalas)
• Sirboxirwatî: hleb → sh, hljeb → sh, kruh → sh, kruv
• Yûnanî: ψωμί → el (psomí) nêtar, άρτος → el m (ártos)
• Zuluyî: isinkwa

xwarin (2)

→ Binêre xwarin.

Lêker

nan

1. niyan, danîn, bi cih kirin:

   pê lê nan (dewisandin, pê lê kirin)

   venan (bi cih kirin)

2. xwe kirin tiştek ku bi rastî wisa be, xwe şibandin, xwe bi awayekî halekî kirin, da ku xelkê bixapîne:

   Xwe li mirinî nan (bi hawîyî miriyan kirin)

   xwe li gêjî nan (bi hawîyî gêjan kirin)

Agadarî

Bo agahiyên berfirehtir binêrin: niyan.

Soranî

Navdêr

nan

1. nan
2. xwarin

Lêker

nan

1. nan, niyan, danîn

Zazakî

Navdêr

nan nêr

1. nan

Jê

• nan dayene
• nan ra birîyayene
• nan û awe
• nan û sole
• nan vetene
• nana binê adirî (m)
• nanê belxulî (n)
• nanê belxurî (n)
• nanê rûnî (m)
• nanê sacî (n)
• nanê socî (n)
• nanê şolmazî (n)
• nanê taweyî (n)
• nanê tewqe (n)
• nanê tîr (n)
• nanê tîre (n)
• nanê tîrî (n)
• nanê veyveyî (n)
• nanê veyvî (n)
• nanê xo vetene
• nanê . . . vetene
• nano anculî (n)
• nano eşkeba (n)
• nano eşkeva (n)
• nano fetir (n)
• nano fitîl (n)
• nano fitîr (n)
• nano huşk (n)
• nano îştekerde (n)
• nano kartî (n)
• nano labaşe (n)
• nano lawaş (n)
• nano levaş (n)
• nano lewaş (n)
• nano mîrazkerde (n)
• nano mîşte (n)
• nano mîştekerde (n)
• nano onculî (n)
• nano patîle (n)
• nano patîre (n)
• nano wişk (n)
• nano yewxe (n)
• nano yowxe (n)
• nano ziwa (n)
• nano zuwa (n)
• nan-awe
• nan-sole
• nandar, -e
• nane-I (m)

Fransî

Hoker

nan

1. (devkî) na, ne, nexêr

Inglîzî

Navdêr

nan

1. pîrê, dapîr
2. dayen, çavdêra zarokan
3. (kevnbûyî) xidam, carî
4. (kevnbûyî) serejin, mêrê jinane
5. Guhartoyeke nan.

Inglîziya kevn

Hoker

nān

1. ne, na

Cînav

nān

1. ne ti kes, ne çu kes

Katalanî

Navdêr

nan nêr

1. bejnbost