mar

Kurmancî[biguhêre]

Bilêvkirin[biguhêre]

(Navdêr 1): IPA^(kilîd): /mˁɑ:ɾ/
(Navdêr 1):
Deng (Bidlîs)
(Navdêr 2): IPA^(kilîd): /mɑ:ɾ/
(Navdêr 2):
Deng (Bidlîs)
Kîtekirin: mar

Navdêr 1[biguhêre]

Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	mar	mar
Îzafe	marê	marên
Çemandî	marî	maran
Nîşandera çemandî	wî marî	wan maran
Bangkirin	maro	marino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	marek	marin
Îzafe	marekî	marine
Çemandî	marekî	marinan

mar nêr

heywanekî xwijok yê bêdest û bêpê ye (zîlika gelek ji wan jehrawî ye)
marê reş

marê gewr

Eger mar bi mirovî vede, dibe ku mirov bimire.
- Raziqê bêdestûpa û mar û mûr / 'Alimê sirra negotî der sudûr — (Mela Hisênê Bateyî: Mewlûd)
- (...) di jîyîna rojane de mar çawa em zanin wek rawirekî zêdetir bi kûvîtiya xwe, zordestî û êrîşkariya xwe ve tê nasîn. — (Rohat Alakom, Folklor û jinên kurd, Weşanxaneya Nefel, 2002)
- "(...) ew debançeya mîna marekî reş ji ber xwe kişand û berê wê da min û te." — (Enwer Karahan: Şapînoz, roman 2010)
- Di zaroktiya me de eger yekî xwarin bixwara, ye din digotê: Eger tu hinekî nedî min wê marê min bi şêv bê te. — (Mele Mehmûdê Bayezîdî, Amadekar: Jan Dost Adat û Rusûmatnameê Ekradiye, Weşanxaneya Nûbihar, 2010, r. 112, ISBN 9789944360678)

Bi alfabeyên din[biguhêre]

Bide ber[biguhêre]

Gotinên pêşiyan[biguhêre]

mişk û mar nabin yar.
mar û mişk bûne xwişk
mar kuna/qula xwe nas dike

Bi zaravayên din[biguhêre]

Kurmancî: mar, me'r... (bo hemû varyantan li jortin binêrin)
Soranî: mar
Kurdiya başûrî: mar
Goranî/hewramî: mar
Zazakî: mar

Etîmolojî[biguhêre]

Hevreha soranî مار‎ (mar), goranî/hewramî mar, zazakî mar, belûçî مار‎ (mar), farisî مار‎ (mar), pehlewî 𐭬𐭠𐭥 (mar). Ji van pê ve bi esehî nayê zanîn.

Di avestayî de "mar" 𐬀𐬲𐬌‎ (aži, /ejî/) bû ku peyveke ji proto-hindûewropî ye û hevreha sanskrîtî अहि (áhi), ermenî իժ (iž), almanî Egel (zêrû) û yûnaniya kevn ὄφῐς (óphis) e. Heman peyv bi awayê ec di pehlewî de jî hatiye qeydkirin. Ew di zimanên niha yên îranî di peyva ejdeha de maye.

Bi nêrîna Tsabolov mar peyveke xwemalî ya ji îranî ye û ji peyva *mer- (mirin) hatiye çêkirin wek çawa ku peyva osetî marg (jehr) jî ji peyva merg, mirin hatiye çêkirin.

Lê bi ihtimaleke mezintir mar ji zimanekî kevn yê ne-hindûewropî yê Rojhilata Navîn hatiye wergirtin lê ne ji zimanekî samî. Bo nimûne belkî ew ji sûmerî [Peyv?] hatibe wergirtin ji ber ku di sûmerî de "mar" bi peyvên mir, mirša dihat nasîn.

Çavkanî:

Chyet, Michael L. (2003): Kurdish-English Dictionary, Ferhenga Kurmancî-Inglîzî, Yale University Press.
Tsabolov, R. L., Ferhenga etîmolojî ya zimanê kurdî ["Цаболов, Р. Л.: Эмцмолоƨцческцц̆ словарь курδскоƨо языка"], Moskova, 2001-2010
The Pennsylvania Sumerian Dictionary (Ferhenga sûmerî ya Pennsylvaniayê) [1]
The Tower of Babel - An Etymological Database Project [Birca Babilê - Projeyeke Danegeha Etîmolojî] (bi inglîzî û rûsî): http://starling.rinet.ru/

Werger[biguhêre]

Aasayî: osók
Abaknonî: sawa
Penobskotî: skog
Afrîkansî: slang → af
Albanî: gjarpër → sq nêr
Almanî: Schlange → de mê
Altayiya başûrî: јылан (ǰïlan)
Inglîzî: snake → en, serpent → en
Inglîziya kevn: næddre, nædre, wyrm
Ermenî: օձ → hy (ōj)
Astûrî: culiebra → ast
Atîkamekwî: kinepikw
Azerî: ilan → az
Babariya başûr-rojhilat: ˈle
Başkîrî: йылан (yïlan)
Baskî: suge → eu
Bayerî: Schlong m
Bretonî: naer → br
Bulgarî: змия → bg (zmija)
Katalanî: serp → ca, serpent → ca
Çerokî: ᎢᎾᏛ (inadv)
Çeyenî: šéˀšenovȯṣe
Çînî: 蛇 → zh (shé)
Şorî: чылан
Komançî: kwasinabooʔ
Koreyî: 뱀 → ko (baem)
Kornî: nader
Korsîkayî: sarpe m
Haîtî: koulèv
Sirboxirwatî: zmija → sh
Damariya rojhilat: tʰuwaˈnin
Danmarkî: slange → da
Erebî: ثعبان‎ → ar n (θu'ban)
Farisî: مار‎ → fa (mar)
Îbranî: נחש‎ → he (nakhaš)
Farisî: serpent → fr n
Spanî: serpiente → es
Esperantoyî: serpento → eo
Estonî: madu → et, uss → et
Ferî: slanga, ormur
Fînî: käärme → fi
Gaelîka skotî: nathair
Gagawzî: yılan
Weylsî: neidr → cy
Qauyî: ŋkau⁴⁴
Gurcî: გველი (gveli)
Gotî: 𐍅𐌰𐌿𐍂𐌼𐍃 (waúrms) nêr
Yûnanî: φίδι → el (fídi) nêtar
Grîkoyî: ofìdi
Îbranî: עכן‎ (ʻeken)
Mecarî: kígyó → hu
Yakutî: моҕой (moğoy), эриэн кыыл (erien kııl), эриэн үөн (erien üön)
Îdoyî: serpento → io
Indonezî: ular → id
Îzlendî: ormur → is
Îtalî: serpente → it nêr
Japonî: 蛇 → ja (hebi), ヘビ → ja (hebi)
Karaçay-balkarî: джылан
Qazaxî: жылан → kk (jılan)
Xakasî: чылан (çılan)
Kînyarwandayî: inzoka
Kirgizî: жылан → ky (cılan)
Kumikî: йылан (yılan)
Lakotayî: zuzéča
Latînî: anguis → la, serpens → la
Latviyayî: čūska → lv
Lingalayî: nioka
Lîtwanî: gyvatė → lt
Lojbanî: since
Lombardî: bissa
Maltayî: serp
Maorî: nākahi
Mayayiya yukatekî: kaan
Mongolî: могой → mn (mogoj)
Nahwatliya klasîk: coatl
Holendî: slang → nl mê, serpent → nl
Nhandayî: thayidi
Nogayî: йылан (yılan)
Normandî: sèrpent
Norwecî: orm → no
Nlûyî: ǀâaqsi
Oksîtanî: sèrp → oc mê
Farisî: مار‎ → fa (mâr)
Pîrahayî: paóhoahai
Polonî: wąż → pl mê
Portugalî: cobra → pt, serpente → pt
Romanî: sap
Romanyayî: șarpe → ro m
Rusî: змея → ru (zmeia)
Samiya bakurî: gearpmaš
Sanskrîtî: अहि → sa (ahi) mê , सर्प → sa (sarpa)
Sicîlî: serpenti → scn
Slovakî: had → sk
Indonezî: ular → id
Inglîzî: snake → en, serpent → en
Îtalî: serpente → it m
Japonî: 蛇 → ja (へび, hébi)
Katalanî: serp → ca m, serpent → ca m
Koreyî: 뱀 → ko (baem) (bæm)
Sirboxirwatî: zmija → sh m
Lakotayî: zuzeca → lkt
Latînî: serpens → la n +, vipera → la m
Lîtwanî: gyvatė → lt m
Nahwatlî: coatl → nah
Norwecî: slange → no, orm → no
Polonî: wąż → pl m
Portugalî: serpente → pt m
Romanyayî: şarpe → ro m
Rusî: змея → ru (zmeja) (zmejá), змеи → ru (zmei) (zméi) pirjimar
Sirboxirwatî: змеја → sh (zmeja)
Slovakî: had → sk m
Slovenî: kača → sl m
Spanî: serpiente → es m
Swahîlî: nyoka → sw yekjimar/pirjimar (klas 9/10)
Swêdî: orm → sv g
Tayî: งู → th (nguu) (nguu)
Tirkî: yılan → tr
Tokpisinî: snek → tpi
Ûkraynî: змія → uk (zmija) (zmijá)
Yûnanî: φίδι → el (fídi) (phídi), όφις → el (ófis) (óphis), φείδι → el (feídi) (pheídi)
Yûnaniya kevn: ὄφις (óphis), ἑρπετόν (herpetón)

Navdêr 2[biguhêre]

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	mar	mar
Îzafe	mara	marên
Çemandî	marê	maran
Nîşandera çemandî	wê marê	wan maran
Bangkirin	marê	marino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	marek	marin
Îzafe	mareke	marine
Çemandî	marekê	marinan