hesp

Kurmancî

Bilêvkirin

• IPA: /hɛsp/, هه‌سپ

Navdêr

Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	hesp	hesp
Îzafe	hespê	hespên
Çemandî	hespî	hespan
Nîşandera çemandî	wî hespî	wan hespan
Bangkirin	hespo	hespino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	hespek	hespin
Îzafe	hespekî	hespine
Çemandî	hespekî	hespinan

Hespek spî

hesp bi gelemperî zayendnêr

1. Dewarek e ku dişibe keran lê mezintir e û bi taybetî bo lêsiwarbûnê tê bikaranîn.
   • Heger hespê padişahê Osmanî yan jî şahê Ecem bihatana ber deriyê wî rawestiyana, wî bi xwe jî, dê mirin bigirata çavên xwe û hesp li xwediyan venegerandana.— (Çiyayê Agirî, Yaşar Kemal, Weşanxana Çanda Kurdî)
   • Dil maye li pencer û şibakan
     Hespê xwe dida l' ciyê peyakan
     Mîr bir ji Memê temamî şeş dest— (Mem û Zîn ~1692, Ehmedê Xanî)

Etîmolojî

Ji îraniya kevn *Háćwah (“hesp”), ji hindûîraniya kevn *Háćwas (“hesp”), ji hindûewropiya kevn *h₁éḱwos (“hespê nêr; hesp”).

Hevreha avestayî 𐬀𐬯𐬞𐬀‎ (espe) (“hesp”), farisiya kevn 𐎠𐎿 (ese) / 𐎠𐎿𐎱 (espe) (“hesp”), peştûyî اسپه (espe) (“mehîn”) / اس (es) / آس‎ (as) (“hesp”), baxterî ασπο (esp) (“hesp”), belûçî اسپ (esp) / اپس (eps) (“hesp”), soranî ئەسپ‎ (esp) (“hesp”), feylî ئەسپ‎ (esp) (“hesp”), lekî ئەسپ‎ (esp) (“hesp”), hewramî ئەسپ‎ (esp) (“hesp”), gîlekî اسپ (esp) / اسب (esb) (“hesp”), farisî اسب (esb) (“hesp”), osetî ефс (efs) (“hesp”).

Herwiha lêzimî estor / istor ("ker") ya zazakî էշ û Êstir ya Soranî, (êş "ker") ya ermenî ku belkî serekaniya eşek ("ker") ya tirkî ye.

Herwiha

• astor
• esp
• hasp
• hêşa
• espar
• siwar

Hevwate

• bergîl

Hespên mê

• mahîn
• mehîn

Cûnên hespan

• balad, balade = hespê ku bilez dibeze
• bare, baregî = hespê barhilgir
• berzîn = hespê 3-salî
• boze = hespê nêle
• cerde = hespê dureg
• çerme = hespê spî
• dêze = hespê reş
• exte = hespê xesandî
• semed = hespê zer
• tosin = hespê serkêş
• xakisterî
• xing = hespê boz
• kûmêt = hespê sor
• şiyê = hespê ?
• Heşînbor = hespê Heşînbor
• qedene = hespê girs

Çavkanî: Mela Xelîl Mişextî: Ferhenga Merg û Jî, Aras, Hewlêr 2006

Binere herwiha

• hêstir
• ker
• qantirr
• Stier
• torre
• Steer

Pêdiviyên hespan

• hefsar
• kurtan
• nal
• rikêb
• sercil
• zîn
• perzîn
• berzîn
• dizgîn
• qamût
• dox
• rext
• zengî
• cihor

Bikaranîn

• li hespî siwar bûn
• ji hespî peya bûn
• li pişta hespî kirin
• li hespî bar kirin

Navê zanistî

• Equus caballus

Bi zaravayên kurdî

• Kurmancî: hesp
• Soranî: esp

Werger

• Baskî: zaldi ^→ eu
• Belarusî: конь kon'
• Bosnî: konj ^→ bs nêr
• Bretonî: marc’h ^→ br
• Bulgarî: кон ^→ bg nêr
• Çekî: kůň ^→ cs
• Çerokî: ᏐᏈᎵ (soquili)
• Çînî: 馬 ^→ zh, 马 (mǎ)
• Danmarkî: hest ^→ da
• Albanî: kali ^→ sq
• Elmanî: Pferd ^→ de nêtar, ^?Hengst ^→ de nêr, ^?Ross ^→ de m
• Erebî: حصان ^→ ar
• Esperantoyî: ĉevalo ^→ eo
• Estonî: hobu ^→ et, hobune ^→ et
• Farisî: اسب (asb), اسب ^→ fa, ^?مرکب ^→ fa
• Ferî: hestur ^→ fo, ross ^→ fo
• Fînî: hevonen ^→ fi
• Frensî: cheval ^→ fr nêr
• Friyolî: cjaval ^→ fur
• Frîsî: hynder ^→ fy
• Galîsî: cabalo ^→ gl
• Guwaranî: kavaju ^→ gn
• Holendî: paard ^→ nl nêtar
• Mecarî: ló ^→ hu
• Îbranî: סוס (Sous)
• Inglîzî: horse ^→ en, hippo- ^→ en, stallion ^→ en, steed ^→ en, ^?equine ^→ en, ^?goer ^→ en, ^?mare ^→ en, ^?nobble ^→ en
• Inglîziya kevn: hors ^→ ang nêtar, eoh ^→ ang nêtar
• Interlingua: cavallo ^→ ia nêr
• Îrî: capall ^→ ga, each#Irish ^→ ga
• Îtalî: cavallo ^→ it nêr
• Îzlendî: hestur (hross)
• Japonî: 馬 (うま, ウマ ^→ ja, uma) ^→ ja
• Katalanî: cavall ^→ ca
• Koreyî: 말 (mal)
• Xirwatî: konj ^→ hr
• Ladînî: ciaval ^→ lld
• Latînî: equus ^→ la nêr, caballus
• Latviyayî: zirgs ^→ lv
• Lîtwanî: arklys ^→ lt
• Makedonî: коњ (konj)
• Maltayî: żiemel ^→ mt
• Mançûyî: morin ^→ mnc
• Norwecî: hest ^→ no
• Oksîtanî: caval ^→ oc
• Polonî: koń ^→ pl nêr
• Portugalî: cavalo ^→ pt
• Romî: grast ^→ rom, harmasari grasni
• Romanî: cal ^→ ro
• Rusî: лошадь ^→ ru mê, конь (lošad', kon') ^→ ru
• Samiya bakurî: heasta ^→ se
• Sardînî: cubaddu ^→ sc, acchettu ^→ sc, coallu ^→ sc
• Sebwanoyî: kabayo ^→ ceb
• Sirbî: коњ (konj)
• Sorbiya jorîn: kóń ^→ hsb
• Skotî: each ^→ sco
• Slovakî: kôň m noun (kone pl); konský -á -é adj
• Slovenî: konj ^→ sl nêr
• Sorbiya jêrîn: koń ^→ dsb
• Spanî: caballo ^→ es nêr, caballa ^→ es mê
• Swêdî: häst ^→ sv c
• Tagalogî: kabayo ^→ tl
• Tîbetî: རྟ་ (rta)
• Tirkî: at ^→ tr, beygir ^→ tr
• Ukraynî: кінь (kin')
• Urdûyî: گهوڑا ^→ ur
• Weylsî: ceffyl ^→ cy
• Viyetnamî: ngựa ^→ vi
• Xosayî: ihashe Şablon:kl5
• Yewnanî: άλογο ^→ el (alogo)