çêlek
Xuyakirin
Bilêvkirin
[biguhêre]Navdêr 1
[biguhêre]Tewandina çêlek | ||
---|---|---|
Zayenda mê ya binavkirî | ||
Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
Navkî | çêlek | çêlek |
Îzafe | çêleka | çêlekên |
Çemandî | çêlekê | çêlekan |
Nîşandera çemandî | wê çêlekê | wan çêlekan |
Bangkirin | çêlekê | çêlekino |
Zayenda mê ya nebinavkirî | ||
Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
Navkî | çêlekek | çêlekin |
Îzafe | çêlekeke | çêlekine |
Çemandî | çêlekekê | çêlekinan |
çêlek m
- (ajal, guhandar) Sewalek mezin e mirov xwedî dikin daku şîrî bide, dema dizê golikan dide; nêrên wan ga ne.
- Hemû heywanên mê yên girs û guhandar.
- (heqaret) Jinên qelew yan xwere.
Bi alfabeyên din
[biguhêre]Herwiha
[biguhêre]Têkildar
[biguhêre]Etîmolojî
[biguhêre]Ji proto-hindûewropî *kʷel- (binere çerîn) ku herwiha serekaniya çêl (manga) ya kurdî ye jî. K-ya proto-hindûewropî di zimanên îranî de dibe "ç/s/z", "l" dibe "r".
Ihtimalen têkilî çêrîn anku çerînê: "çêlek = ya ku diçêre/diçere" wek "wêrek = yê ku diwêre". L/R bi hev diguherin. Yan jî ji çê-l-(ek) ji proto-hindûewropî, hevreha ga, bide ber go-l-ik. L/R paşpirtikeke çêkirina navên heywanan e: çêl, dêl, mel, gol-ik / gwêr / gwêreke / gûr, ker, şêr, mir- (miravî, mirîşk), nuwer (nehgon, nogin), derr (berazên mê),
Ev heywan bi kurmancî li hin deveran "çêlek" e, li hinan jî tenê "çêl" (li hin cihan jî navekî din heye, bo nimûne "manga" anku "gayên mê"). Bi soranî jî "çêl" heye lê "manga" zêdetir li kar e.
Bi zaravayên din
[biguhêre]Werger
[biguhêre]- Abxazî: ажә (āž°)
- Açehî: leumo
- Adîgeyî: чэмы (čɛmə), чэм (čɛm)
- Afarî: saga
- Afrîkansî: koei → af
- Aghwanî: 𐕖𐕒𐕡𐕙 (čur)
- Ahomî: 𑜆𑜥 (pū), 𑜑𑜥 (hū)
- Akadî: 𒀖 (arhu)
- Akanî: nantwi
- Albanî: lopë → sq m
- Almanî: Kuh → de m
- Altayiya başûrî: уй (uy)
- Ambonezî-malezî: sapi
- Amharî: ላም (lam)
- Apaçî:
- Apaçiya rojava: bágashi
- Aragonî: vaca m, baca m
- Aramî:
- Arçî: хьӏон (x̣on)
- Aromanî: vacã m
- Asamî: গাইগৰু (gaigoru), গৰু (goru)
- Astûrî: vaca → ast m
- Axvaxî: жиᵸво (žı̇̃vo)
- Aymarayî: waka → ay
- Azerî: inək → az
- Bambarayî: misi
- Banjarî: sapi
- Baskî: behi → eu m
- Başkîrî: һыйыр (hïyïr)
- Batsbî: ჲეთˁ (yetˁ)
- Belarusî: каро́ва → be m (karóva)
- Belûçî: گوک (gúk, gok)
- Bembayî: nañ-ñombe
- Bengalî: গাই (gai), গরু → bn (gôru)
- Bîkoliya naverast: baka
- Bretonî: buoc'h → br m
- Bulgarî: кра́ва → bg m (kráva)
- Burmayî: နွားမ → my (nwa:ma.)
- Buryatî: үнеэн (ünjeen)
- Çamicuroyî: waka
- Çamoroyî: guaka
- Çeçenî: етт (jett)
- Çekî: kráva → cs m
- Çerokî: ᏩᎧ (waka), ᏩᎦ → chr (waga)
- Çinook jargonî: musmus
- Çîçewayî: ng'ombe
- Çîkasawî: waaka'
- Çînî:
- Çuvaşî: ӗне (ĕne)
- Dalmatî: baca m, busca m
- Danmarkî: ko → da g
- Daurî: unie
- Divehî: ގެރި (geri)
- Elfdalî: tjyr m
- Endonezyayî: sapi → id
- Erebî: بَقَرَة → ar m (baqara)
- Ermenî: կով → hy (kov)
- Erzayî: скал (skal)
- Esperantoyî: bovino → eo
- Estonî: lehm → et m
- Evenî: хөкэн (hökən)
- Evenkî: мачалэ (maçalə)
- Farefareyî: naafɔ, na-yã'aŋa
- Farisî: مادهگاو (mâde-gâv), گاو → fa (gâv), گو → fa (gow), گا → fa
- Ferî: kúgv → fo m
- Fînî: lehmä → fi
- Fransî: vache → fr m
- Friyolî: vacje m, vačhe m
- Frîsiya bakur: kü m, Kü g
- Frîsiya saterlandî: Ku m
- Frîsî: ko g
- Fulahî: nagge
- Gaelîka skotî: bò m, mart n
- Galîsî: vaca → gl m
- Gondiyî: మూర (mūra)
- Gujaratî: ગાય → gu (gāya)
- Gurcî: ძროხა (ʒroxa)
- Haîtî: vach
- Hawayî: pipi wahine
- Hawsayî: saniya
- Hindî: गाय → hi m (gāy), गो → hi n (go), गऊ → hi m (gaū), बकर → hi n (bakar)
- Hîlîgaynonî: baka
- Hmongî: nyuj
- Holendî: koe → nl m
- Iştihardî: گاوَ m (gâva)
- Îbranî: פָּרָה → he m (pará)
- Îdoyî: bovino → io
- Îngilîziya kevn: cū m
- Îngilîzî: cow → en
- Îngriyî: lehmä
- Înterlîngua: vacca
- Îrlendiya kevn: bó m
- Îrlendî: bó → ga m
- Îstro-romanyayî: våcĕ m
- Îtalî: vacca → it m, mucca → it m
- Îzlendî: kýr → is m, belja → is m
- Japonî: 雌牛 → ja (めうし, meushi), 牛 → ja (うし, ushi)
- Javayî: ꦊꦩ꧀ꦧꦸ → jv (lembu)
- Jejuyî: 암쉐 (amswe)
- Kabardî: жэм (žɛm)
- Kabîlî: tafunast m
- Kalalîsûtî: nersussuaq
- Kalmîkî: үкр (ükr)
- Kannadayî: ಹಸು → kn (hasu)
- Kanuriyî: fê
- Karaçay-balkarî: ийнек (iynek)
- Karakalpakî: sıyır
- Karaxanîdî: اِنْكَكْ (ingek)
- Karelî: lehmä
- Kaşûbî: karwa m
- Katalanî: vaca → ca m
- Keçwayî: waka
- Khasiyî: masi
- Kirgizî: уй → ky (uy)
- Kîkongoyî: ngombe
- Kîngalî: දෙන (dena)
- Kînyarwandayî: inka
- Komî-zîriyî: мӧс (mös)
- Konkanî: गाय m yan nt (gāy)
- Koreyî: 암소 → ko (amso)
- Kornî: bugh m
- Korsîkayî: vacca → co m
- Kumikî: сыйыр (sıyır), инек (inek)
- Ladînî: vacia m
- Ladînoyî: vaka m
- Latgalî: gūvs m
- Latînî: vacca → la m, bōs → la m
- Latviyayî: govs → lv m
- Lawsî: ງົວ → lo (ngūa)
- Lazî: ფუჯი (puci), puci, ფუჯი (puci)
- Lazî: puci
- Lingalayî: ngombe, ngɔ́mbɛ́
- Livvî: lehmy
- Lîmbûrgî: ków m
- Lîtwanî: kárvė → lt
- Lîvonî: nī'em
- Lueyî: ᦷᦣ (ho), ᦷᦇ (ngo)
- Luksembûrgî: Kou → lb m
- Luoyî: dhiang'
- Mòçenoyî: kua m
- Makedonî: крава m (krava)
- Makhuwayî: enyompé
- Malagasî: omby → mg
- Malayalamî: പശു → ml (paśu)
- Malezî: lembu → ms
- Maltayî: baqra m
- Mançûyî: ᡳᡥᠠᠨ, ᡠᠨᡳᠶᡝᠨ
- Manksî: booa n
- Maorî: kau → mi
- Mapuçî: waka
- Maranaoyî: sapi'
- Maratî: गाय → mr m (gāy)
- Marî:
- Mayayiya yukatekî: wakax
- Mazenderanî: گو (gu)
- Mecarî: tehén → hu
- Mînangkabawî: jawi
- Mokşayî: тракс (traks)
- Mongolî:
- Monî: ဂၠဴၝောံ
- Moreyî: naafo, nag-yãanga
- Mwanî: ng'ombe
- Nahwatlî: vaca → nah
- Nanayî: ихан (ihan)
- Nedersaksî: Koh m, Koo m, Stark m
- Nepalî: गाई → ne (gāī)
- Nîvxî: эӻа (eꜧ̇a)
- Nogayî: сыйыр (sıyır)
- Normandî: vaque m
- Norsiya kevn: kýr m
- Norwecî:
- Nottoway-meherrînî: toskerung
- O'odhamî: haiwani, haiwañ
- Ojibweyî: ikwe-bizhiki
- Okînawanî: うし (ushi)
- Oksîtanî: vaca → oc m
- Oromoyî: sa'a, saawwa
- Ossetian:
- Osmanî: انك (inek)
- Oygurî: ئىنەك → ug (inek), كالا → ug (kala), سېغىن كالا (sëghin kala)
- Ozbekî: sigir → uz
- Palî: gāvī m
- Peştûyî: غوا → ps m (ġwā)
- Plodîşî: Koo m
- Polabî: korvo m
- Polonî: krowa → pl m
- Portugalî: vaca → pt m
- Prusiya kevn: klente m
- Qazaxî: сиыр (siyr)
- Rohingyayî: gai
- Romagnolî: munghèna m
- Romancî: vatga, vacha m
- Romanî: gurumni m
- Romanyayî: vacă → ro m
- Rusî: коро́ва → ru m (koróva)
- Sahoyî: saga
- Samiya bakurî: gussa
- Samiya başûr: govse
- Samiya înarî: kussâ
- Samiya kildînî: лӣхемь (līxʹemʹ)
- Samiya skoltî: kuss
- Samoayî: povi
- Sanskrîtî: धेनु → sa (dhenu), गो → sa (go), अघ्न्या → sa m (aghnyā)
- Santalî: ᱜᱟᱤ (gai)
- Sardînî: bacca m
- Sebwanoyî: baka
- Sicîlî: vacca → scn m
- Sidamoyî: sa'a
- Sierra mîwokiya navendî: lé·čy-
- Sindhî: گانءِ (gānʾi)
- Sirananî: kaw
- Sirboxirwatî:
- Sîlhetî: ꠉꠞꠥ (goru)
- Skotî: coo, kye
- Slaviya rojavayî ya kevn: корова m (korova)
- Slovakî: krava → sk m
- Slovenî: krava → sl m
- Slovînsî: krʉ̀ɵ̯vă m
- Somalî: sac → so n
- Sorbî:
- Sotoyiya bakur: kgômogadi
- Spanî: vaca → es m
- Sûmerî: 𒀖
- Svanî: ფუ̈რ (pür)
- Swahîlî: ng'ombe → sw
- Swazî: ín-khomâti
- Swêdî: ko → sv g, kossa → sv g
- Şanî: ငူဝ်း (ngó), ဝူဝ်း (wó)
- Şonayî: mhóu
- Şorî: нек (nek)
- Tabasaranî: хюни (χjuni)
- Tacikî: гов → tg (gov), модагов (modagov)
- Tagalogî: baka → tl
- Tamîlî: பசு → ta (pacu)
- Taosî: kòsi’ína
- Taşelhitî: ⵜⴰⴼⵓⵏⴰⵙⵜ m (tafunast), ⵜⴰⵎⵓⴳⴰⵢⵜ m (tamugayt)
- Tausugî: baka
- Tayiya bakurî: ᨦᩫ᩠ᩅ
- Tayî: วัว → th (wuua), โค → th (koo)
- Tedim çinî: bawng
- Telûgûyî: ఆవు → te (āvu), గోవు → te (gōvu)
- Temazîxtiya atlasa navendî: ⵜⴰⴼⵓⵏⴰⵙⵜ m (tafunast)
- Teteriya krîmî: sığır, tuvar, sıyır
- Teterî: сыер → tt (sıyer)
- Tigrînî: ላም (lam)
- Tirkiya kevn: 𐰃𐰤𐰏𐰛 (/ingek/)
- Tirkî: inek → tr, sığır → tr
- Tirkmenî: sygyr
- Tîbetî: བ་ཕྱུགས (ba phyugs)
- Tokpisinî: bulmakau meri
- Tongî: pulu fefine
- Toxarî A: ko
- Toxarî B: keu
- Tumbukayî: ng'ombe
- Udî: чур (čur)
- Udmurtî: скал (skal)
- Ugarîtî: 𐎓𐎗𐎃 (ʿrḫ)
- Urdûyî: گای m (gāy), گو m (go), گئو m (gaū), بقر n (baqar)
- Ûkraynî: коро́ва → uk m (koróva)
- Venîsî: vaca → vec m
- Vepsî: lehm
- Viyetnamî: bò cái
- Volapûkî: kun → vo, jibub → vo
- Voroyî: lehm
- Votî: lehme
- Walonî: vatche → wa m
- Weylsî: buwch → cy m
- Wolofî: nag wi → wo, nag → wo
- Xakasî: інек (ínek)
- Ximêrî: មេគោ (mee koo)
- Xosayî: inkomo sinif c9/c10
- Yagnobî: ғов (ġov)
- Yakutî: ынах (ınax)
- Yidîşî: קו m (ku)
- Yiyiya siçuwayî: ꑍꃀ (nyip mop)
- Yorubayî: abo màluu
- Yûnanî: αγελάδα → el m (ageláda)
- Zhuangî: vaizmeh, cwzvaiz
- Zouyî: bong
- Zuluyî: inkomazi sinif c9/c10, imazi sinif c9/c10
- Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhartoya gotara cow a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.
Formeke navdêrê
[biguhêre]çêlek
Kategorî:
- Kurmancî
- Bilêvkirina IPAyê bi kurmancî
- Dengên kurmancî ji Amedê
- Deng bi kurmancî
- Lema bi kurmancî
- Navdêr bi kurmancî
- Navdêrên mê bi kurmancî
- Ajal bi kurmancî
- Guhandar bi kurmancî
- Koda skrîptê ya zarûrî û manûel bi kurmancî
- Peyvên kurmancî ji proto-hindûewropî
- Transliterasyona zarûrî û manûel bi aramiya nû ya asûrî
- Transliterasyona nepêwîst bi gondiyî
- Lînkên bi parametreyên hedefê yên nehewce bi sindhî
- Transliterasyona zarûrî û manûel bi urdûyî
- Skrîpta nestandard bi voroyî
- Nelema bi kurmancî
- Formên navdêran bi kurmancî