zava

Kurdî

Bilêvkirin

•  IPA: /ˈzˤɑːvɑː/
• Kîtekirin: za·va

Navdêr

Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	zava	zava
Îzafe	zavayê	zavayên
Çemandî	zavayî	zavayan
Nîşandera çemandî	wî zavayî	wan zavayan
Bangkirin	zavayo	zavayino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	zavayek	zavayin
Îzafe	zavayekî	zavayine
Çemandî	zavayekî	zavayinan

bûk û zava (1)

zava nêr

1. mêrê ku daweta wî ye,
   zelamê ku dîlana wî tê kirin,
   zilamê ku zemawenda wî ye
   • Bûk û zava rabûn dawetê.
   • Zava bi edeb ku çû ji der dan— (Mem û Zîn ~1692, Ehmedê Xanî)
2. mêrê keça kesekî/ê yan mêrê xwişka kesekî/ê
   • Rizgar zavayê Elî ye. (Keça Elî jina Rizgarî ye.)

Herwiha

• zave

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: زاڤا
• kurdî-krîlî: зава

Tewandî

• (kurmanciya rojhilatî) zavayî
• (kurmanciya navendî û rojavayî) zavê

Dijmane

• bûk

Têkilî

• bûra
• diş
• hevling, hevzava
• jinbira
• jintî
• tî
• xesû
• xezûr

Gotinên pêşiyan

• bûk bi dilê zavê ye, çi pitepita pîrê ye
• bûk bi dilê zavê ye, çi kul bi dilê xelkê ye
• bûk bi dilê zavê ye, çi pilepila melê ye
• bûk bi dilê zavê ye, çi hêlehêla melê ye

Etîmolojî

Hevreha soranî زاوا‎ (zawa), kurdiya başûrî zawa, zazakî zama, hewramî zema, mazenderanî û talîşî زاما‎‎ (zama), belûçî زامات‎‎ (zamat), pertî 𐫉𐫀𐫖𐫀𐫅‎ (zʾmʾd /zāmād/), farisî داماد‎‎ (damad), tacikî домод (domod), pehlewî 𐫅𐫀𐫖𐫀𐫅‎ (damat), hexamenişî *𐎭𐎠𐎶𐎠𐎫𐎼 (damater), sogdî 𐫉𐫀𐫖𐫤𐫀𐫏‎ / ܢܐܩܬܐܝ‎ (zʾmtʾy), avestayî 𐬰𐬁𐬨𐬁𐬙𐬀𐬭‎ (zāmāter), sanskrîtî जामातृ (jā́mātṛ), hindî जँवाई (jãvāī) / जमाई (jamāī), yûnaniya kevn û nû γαμβρός (gambrós: zava) û γάμος (gámos: dawet, zemawend, zewac), latînî gener, îtalî genero, portugalî genro, fransî û katalanî gendre, spanî yerno albanî dhëndër... hemû ji proto-hindûewropî *ǵem- ("zewicîn, jin anîn").

Peyva îranî bi şiklê xwe yê farisî wek داماد‎ (damad) ketibû tirkiya osmanî û di tirkiya niha de bûye damat û cih li peyva tirkî ya xwemalî güvey teng kiriye.

Peyva yûnanî γάμος (gámos: zewac) ya ji eynî rehê peyva zava di gotinên wek monogamî (yekjinîtî, yekzewacî) û polîgamî (pirjinîtî, pirzewacî) de li piraniya zimanan belav bûye û ketiye kurdî jî.

Hêjayî gotinê ye ku zava ne hevreha peyva zewac / zewicîn e. Zewac û zewicîn ji erebî ketine kurdî lê ew bi xwe jî ji זוגא (zewga) ya aramî ne ku ji ζεῦγος (zeûgos) ya yûnaniya kevn e ku ji *yug-ta- û *yeug- (bi hev re meşîn/bezîn) yên proto-hindûewropî ne ku herwiha serekaniya yuxte- ya avestayî, cuxte- ya farisiya kevn, جفت (cuft) ya farisî û cot ya kurdî ye. çift (cot) ya tirkî ji farisî ye.

Çavkanî: Çabolov, Chyet r. 683, Horn r. 117, Watkins r. 26, MacKenzie r. 114, Etymonline

Jê

• birazava
• birazavatî
• zavatî

Bi zaravayên kurdî

• Kurmancî: zava
  • Reşî: zave
• Soranî: zawa
• Kurdiya başûrî: zawa
• Lekî: zuma
• Hewramî: zema (--> zemawend)
• Zazakî: zama

Werger

mêrê ku dizewice yan nû zewiciye (1)

• Afrîkansî: bruidegom ^→ af
• Albanî: dhëndër ^→ sq n
• Alvîrî-vîdarî: دماد ^→ avd (domād)
• Erebî: عريس ^→ ar n ('erîs)
• Ermenî: փեսա ^→ hy, փեսացու ^→ hy,
• Azerî: bəy ^→ az
• Belarusî: жані́х ^→ be n
• Bengalî: বর ^→ bn
• Bulgarî: жени́х ^→ bg n, младоженец ^→ bg n
• Burmayî: သတို့သား ^→ my, သတိုးသား ^→ my
• Katalanî: nuvi ^→ ca n
• Çînî:

  kantonî: 新郎 ^→ yue (san1 long4, san1 long4-2), 新郎哥 ^→ yue (san1 long4 go1)

  hakayî: 新娘公 ^→ hak (sîn-ngiòng-kûng), 新郎 ^→ hak (sîn-lòng)

  mandarînî: 新郎 ^→ cmn (xīnláng)

  minanî: 新郎 ^→ nan (sin-lông)

• Çekî: ženich ^→ cs n
• Danmarkî: brudgom ^→ da c
• Holendî: bruidegom ^→ nl n
• Esperantoyî: edziĝanto ^→ eo
• Estonî: peigmees ^→ et, peig ^→ et
• Fînî: sulhanen ^→ fi
• Fransî: jeune marié ^→ fr n, futur marié ^→ fr n, marié ^→ fr n, futur époux ^→ fr n, époux ^→ fr n
• Fransî: spôs ^→ fur n
• Galîsî: noivo ^→ gl n
• Gurcî: ნეფე ^→ ka, საქმრო ^→ ka
• Almanî: Bräutigam ^→ de n
• Inglîzî: bridegroom ^→ en, groom ^→ en
• Yûnanî: γαμπρός ^→ el n, μελλόνυμφος ^→ el n, νεόνυμφος ^→ el n

  yûnaniya kevn: νυμφίος ^→ grc n

• Îbranî: חָתָן ^→ he m (khatán)
• Hindî: दूल्हा ^→ hi m, वर ^→ hi m
• Mecarî: vőlegény ^→ hu
• Îzlendî: brúðgumi ^→ is n
• Îdoyî: fiancito ^→ io, fiancitulo ^→ io, fiancitino ^→ io
• Îrlendî: grúm ^→ ga n, buachaill óg ^→ ga n
• Îtalî: sposo ^→ it n
• Japonî: 新郎 ^→ ja (shinrō), 花婿 ^→ ja (hanamuko), 婿 ^→ ja (muko)
• Qazaxî: күйеу ^→ kk
• Ximêrî: កូនកំលោះ ^→ km (koon kɑmlɑh)
• Koreyî: 신랑 ^→ ko
• Kirgizî: куйоо ^→ ky
• Lawsî: ເຈົ້າບ່າວ ^→ lo
• Latviyayî: līgavainis ^→ lv n
• Lîtwanî: jaunikis ^→ lt n, jaunasis ^→ lt n
• Nedersaksî: Brödigam ^→ nds n, Brögam ^→ nds n, Brüdigam ^→ nds n, Brügam ^→ nds n
• Luksembûrgî: Bräitchemann ^→ lb n
• Makedonî: младо́женец ^→ mk n
• Malezî: pengantin lelaki ^→ ms
• Maltayî: għarus ^→ mt n
• Manksî: dooinney-poosee ^→ gv n
• Maorî: tāne mārena ^→ mi
• Mongolî: шинэ хүргэн ^→ mn, хүргэн ^→ mn
• Normandî: mathié ^→ nrf n
• Norwecî: brudgom ^→ no n
• Holendiya kevn: brūdigomo ^→ odt n
• Ansus: brȳdguma ^→ ang n
• Frîsiya kevn: brēdgoma ^→ ofs n, breidgoma ^→ ofs n
• Almaniya bilind a kevn: brūtigomo ^→ goh n
• Norsiya kevn: brúðgumi ^→ non n
• Saksoniya kevn: brūdigomo ^→ osx n
• Farisî: داماد ^→ fa (dâmâd), دوماد ^→ fa (dumâd), دوما ^→ fa (dumâ)
• Plodîşî: Briegaum ^→ pdt n
• Polonî: pan młody ^→ pl n, nowożeniec ^→ pl n
• Portugalî: noivo ^→ pt n
• Romanyayî: mire ^→ ro n
• Rusî: жени́х ^→ ru n, новобра́чный ^→ ru n
• Gaelîka skotî: fear na bainnse ^→ gd n, fear nuadh-pòsda ^→ gd n
• Sirboxirwatî: младожења ^→ sh m, женик ^→ sh m / mladoženja ^→ sh n, ženik ^→ sh n
• Sindhî: ُگھوٽ ^→ sd m
• Slovakî: ženích ^→ sk n
• Slovenî: ženin ^→ sl n
• Spanî: novio ^→ es n
• Swahîlî: bwana harusi ^→ sw, bwana arusi ^→ sw
• Swêdî: brudgum ^→ sv c
• Tagalogî: nobyo ^→ tl
• Tacikî: домод ^→ tg
• Telûgûyî: వరుడు ^→ te, పెళ్ళి కొడుకు ^→ te
• Tayî: เจ้าบ่าว ^→ th, บ่าว ^→ th
• Tirkî: damat ^→ tr
• Tirkmenî: adagly ^→ tk
• Udmurtî: эмеспи ^→ udm
• Ûkraynî: жени́х ^→ uk n
• Oygurî: يىگىت ^→ ug
• Ozbekî: kuyov ^→ uz
• Venîsî: spóxo ^→ vec n
• Viyetnamî: rể ^→ vi, chú rể ^→ vi
• Weylsî: priodfab ^→ cy n, priodfeibion ^→ cy pj
• Yidîşî: חתן ^→ yi (khosn), כאָסן ^→ yi n

mêrê keça (yan xwişka) kesekî/ê (2)

• Afrîkansî: skoonseun
• Almanî: Eidam ^→ de, Schwiegersohn ^→ de
• Erebî: صهر ^→ ar (ṣihr), زوج الابنة ^→ ar (zewc el-ibne)
• Inglîzî: son-in-law ^→ en
• Başkîrî: кейәү
• Baskî: suhi
• Bretonî: deuñv ^→ br, mab-kaer ^→ br m
• Katalanî: gendre
• Kornî: duf
• Korsîkayî: ghjènaru
• Danmarkî: svigersøn ^→ da
• Spanî: yerno ^→ es
• Esperantoyî: bofilo
• Farisî: داماد‎ ^→ fa (damad)
• Ferî: dótturmaður
• Fînî: vävy ^→ fi
• Fransî: gendre ^→ fr
• Frîsî: skoansoan
• Weylsî: daw
• Îbranî: חתן ^→ he m (khatane)
• Îbranî: חתן mê
• Hindî: दामाद ^→ hi mê
• Yakutî: күтүөт
• Îdoyî: bofiliulo ^→ io
• Indonezî: menantu ^→ id
• Înuîtî: ᓂᖓᐅᒃ (ningauk)
• Îzlendî: tengdasonur ^→ is
• Îtalî: genero ^→ it
• Karaçay-balkarî: кюеу, киеу (balkar)
• Qazaxî: күйеу бала (küyew bala)
• Xakasî: кізӧ
• Kirgizî: күйөө
• Kumikî: гиев
• Koyukonî: -ʉghdonaanh
• Latînî: gener ^→ la m
• Komorî: ɓamuhe (bamuhe)
• Holendî: schoonzoon ^→ nl
• Nogayî: киев
• Norwecî: svigersønn ^→ no
• Oksîtanî: gendre ^→ oc
• Polonî: zięć ^→ pl m
• Portugalî: genro ^→ pt
• Romanî: ʒamutro
• Romanyayî: ginere ^→ ro
• Samiya bakurî: vivva
• Slovenî: zet ^→ sl m
• Swêdî: måg ^→ sv, svärson ^→ sv
• Teteriya krîmî: kiyev
• Teterî: кияү ^→ tt
• Çekî: zeť ^→ cs
• Çuvaşî: кĕрӳ
• Tirkî: damat ^→ tr
• Tirkmenî: giýew