hirç

Kurmancî[biguhêre]

Bilêvkirin[biguhêre]

(kurmanciya rojhilatî) IPA^(kilîd): /hɪɾt͡ʃ/, هرچ
(kurmanciya navendî) IPA^(kilîd): /ħɘɾt͡ʃ/ حرچ

Navdêr[biguhêre]

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	hirç	hirç
Îzafe	hirça	hirçên
Çemandî	hirçê	hirçan
Nîşandera çemandî	wê hirçê	wan hirçan
Bangkirin	hirçê	hirçino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	hirçek	hirçin
Îzafe	hirçeke	hirçine
Çemandî	hirçekê	hirçinan

Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	hirç	hirç
Îzafe	hirçê	hirçên
Çemandî	hirçî	hirçan
Nîşandera çemandî	wî hirçî	wan hirçan
Bangkirin	hirço	hirçino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	hirçek	hirçin
Îzafe	hirçekî	hirçine
Çemandî	hirçekî	hirçinan

Di Wîkîpediyaya kurmancî de gotarek li ser hirç heye.

hirç bi gelemperî mê

(guhandar) Heywanek kûvî ya mezin û têr-pûrt ya guhandar e.
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
Hirçok, pêlîstoka ji dirûvê hirçan.
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
(mecazî) Mirova/ê tirsnak (bi taybetî kesa/ê ku porê/pirça wî/wê qijavij e û riyên xwe netiraşîne).
- Ez xweş mirov im
  Ne hirç û hov im
  Lê çi b'kim bê şer
  Dijmin naçî der — (Cegerxwîn)

Bi alfabeyên din[biguhêre]

kurdî-erebî: هرچ‎
kurdî-krîlî: һьрч

Hin cûnên hirçan[biguhêre]

hirçên belek / hirçên panda (Ailuropoda melanoleuca)
hirçên gewr (Ursus arctos horribilis)
hirçên kever (Tremarctos ornatus)
hirçên kodyakî (Ursus arctos middendorffi)
hirçên qehweyî (Ursus arctos)
hirçên reş

hirçên reş yên amerîkî (Ursus americanus)
hirçên reş yên asyayî (Ursus thibetanus)

hirçên spî / hirçên qutbî (Ursus maritimus / Thalarctos maritimus)
hirçên tavê (Helarctos malayanus)
hirçên tiral (Melursus ursinus)

Etîmolojî[biguhêre]

Hevreha soranî ورچ‎ (wirç), kurdiya başûrî hirç / hirs, lekî xirs, hewramî heşe, zazakî heş, belûçî ہرس‎ (ہرس‎) (hirs), mazenderanî ارش (erş) û اش (eş), farisî خرس‎‎ (xers), pehlewî xirs, osetî арс (ars), avestayî 𐬀𐬭𐬴𐬀‎ (arṣ̌a), sanskrîtî ऋक्ष (ṛ́kṣa), ermenî արջ (arǰ), albanî ari, lîtwanî irštvà (kunca hirçê), bretonî arzh, latînî ursus, romanî urs, îtalî orso, fransî ours, spanî oso, yûnanî άρκτος (árktos), hîtîtî 𒄯𒁖𒂵𒀸 (ḫartaggaš)... hemû ji proto-hindûewropî *h₂ŕ̥tḱos ("hirç").

Hêjayî gotinê ye ku ev peyv di zimanên germenî de (wek almanî, îngilîzî, holendî û swêdî) û di zimanên slavî (wek rusî, polonî û sirbî) de nemaye. Di zimanên germenî de li cihê wan peyveke ji navê rengê qehweyî hatiye çêkirin, bo nimûne îngilîzî bear, almanî Bär û swêdî björn. Zimanên slavî peyveke bi maneya "hingiv xwer" li wê kiriye, bo nimûne rusî медве́дь (medvédʹ), polonî niedźwiedź û sirbî мѐдвед (mèdved). Sebebê nemana vê peyvê di şaxên germenî û slavî yê zimanên hindûewropî de ihtimalen tabû be: ji ber sehm an tirsa vê heywanê, navê wê yê rastîn lê nehatiye kirin û bi bernavekî behsa wê hatiye kirin heta ku taliyê navê wê yê eslî bi temamî ji zimanên germenî û slavî winda bûye.

Çavkanî: Horn p.105, Watkins p.6, MacKenzie P.117, Etymonline

Jê[biguhêre]

Navê zanistî[biguhêre]

Ursus

Bi zaravayên din[biguhêre]

Kurmancî: hirç
- Badînî: hirç
- Reşwî: hirç (hw herç, erç)
Soranî: ورچ‎ (wirç), وورچ‎ (wurç)
Kurdiya başûrî: hirç, hirs, hirz, xirs
Lekî: xirs
Hewramî: heşe, heşşe
Zazakî: heş

Werger[biguhêre]

Abazayî: мшвы́ (mš°ə́)
Abenakî: awasos
Abûngî: gemul
Abxazî: амшә (āmš°)
Açehî: cagèë
Adîgeyî: мышъэ (məŝă)
Afrîkansî: beer → af
Akadî: 𒊍 (asu)
Alabamayî: nita
Albanî: ari → sq n, ariu → sq
Algonquinî: makwa, mosq
Almanî: Bär → de n, Bärin → de m
Altayiya başûrî: айу (ayu)
Amharî: ድብ (dəb)
Andî: сей
Aohengî: bohang
Apaçî:
Apaçiya rojava: tsét'soyé, shash
Aragonî: onso n
Aramî:
Îbranî: דבא‎ g (debā, debo)

Siryanî: ܕܒܐ‎ g (debā, debo)
Arapaho: wox
Arçî: ххамс
Aromanî: ursã m
Asamî: ভালুক g (bhaluk)
Astûrî: osu → ast n
Atayalî: ngarux
Avarî: ци (ci)
Aymarayî: jukumari → ay
Aynuyî: カムィ (kamuy), イソ (iso), エペㇾ (eper)
Azerî: ayı → az
Baekceyî: 金馬 (*kəma/*kuma)
Bahnarî: chơgơu
Bajwayiya kendava rojava: jurub
Baskî: hartz → eu
Başkîrî: айыу (ayïw)
Batakiya simalungun: gipul
Bataktobayî: gompul
Batekî: kemol, klabas/tlabas (Batek Deq, Jedek)
Batsbî: ჩა (ča)
Bau bidayuh: buang
Belarusî: мядзве́дзь n (mjadzvjédzʹ)
Belûçî: مم‎ (mamm)
Bengalî: ভালুক → bn (bhaluk)
Bextiyarî: خرس‎ (xers)
Bezhtayî: сиᵸ
Bidayuh:
Bau bidayuh: buank, buang

Bukar-sadung bidayuhî: buhang

Biatah bidayuhî: buwaang
Biloxî: ǫti
Bîkoliya naverast: oso
Bretonî: arzh → br n
Bruneyî: baruang
Bulgarî: мечо́к n (mečók), ме́чка m (méčka)
Burmayî: ဝက်ဝံ → my (wak-wam)
Buryatî: баабгай (baabgaj)
Cingphoyî: tsap
Comoxî: mɛχaɬ
Conxayî: དོམ (dom)
Çamiya rojhilatî: ꨌꨈꨭꨥ (chagơw)
Çeçenî: ча (ča)
Çekî: medvěd → cs n
Çepangî: योम् (yom)
Çerokî: ᏲᏅ (yonv), ᏲᎾ (yona)
Çewongî: labas, sĕlabas
Çeyenî: náhkohe
Çîkasawî: nita'
Çînî:
Kantonî: 熊 (hung⁴), 熊人 (hung⁴ jan^4-2)

Dunganî: щүн (xün)

Hakkayî: 熊 (yùng)

Mandarînî: 熊 → zh (xióng), 魋 → zh (tuí)

Min dongî: 熊 (hṳ̀ng)

Minnanî: 熊 → zh-min-nan (hîm)

Wuyî: 熊
Çîpewî: sas
Çoktawî: nita
Çukçî: кэйӈын (kejŋən), умӄы (umqə)
Çuvaşî: упа (upa)
Danmarkî: bjørn → da g
Dargwayî: синка (sinka)
Dolganî: эбэкээ (ebekee)
Drungî: sheui
Dusun deyahî: bibang
Dusun wituyî: biakng
Dusuniya navendî: bohuang
Elfdalî: byönn
Elmanîşî: Bar
Elwîrî-wîderî: پورسوغ‎ (pursuğ)
Emilî: aurs n
Endonezyayî: beruang → id
Erebî: دُبّ‎ n (dubb), دُبَّة‎ m (dubba)
Erebiya misrî: دبَّة‎ m (debba) (loosely male or female), دبّ‎ n (debb)

Erebiya fasî: دب‎ n (dubb)
Ermenî: արջ → hy (arǰ)
Erzayî: овто (ovto)
Esperantoyî: urso → eo
Estonî: karu → et
Etiyopiya klasîk: ድብ (dəb)
Evenkî: амака (amaka), хомоты (homoti)
Farisî: خرس‎ → fa (xers)
Ferî: bjørn m
Fînî: karhu → fi, kontio → fi, otso → fi, mesikämmen → fi
Foksî: mahkwa
Frankoprovansî: ors n, ourse n
Fransî: ours → fr n, ourse → fr m
Frisian:
Frîsiya bakur: koarn

Frîsiya saterlandî: Boar

Frîsî: bear → fy g
Friyolî: ors n
Frîsiya bakur: baar, beer, Beer
Frîsiya saterlandî: Boar n
Frîsî: bear → fy g
Gaelîka skotî: mathan n
Gagawzî: ayı
Galîsî: oso → gl n
Ganayî: bowang
Gayoyî: telkah
Godoberî: сиᵸгьи (sĩhi)
Gotî: *𐌱𐌰𐌹𐍂𐌰 n (*baira)
Gujaratî: રીંછ → gu (rī̃ch)
Gurcî: დათვი → ka (datvi)
Haîtî: lous
Hawayî: pea
Hindî: भालो n (bhālo), भालू → hi n (bhālū), रीछ → hi (rīch)
Hinukhî: зе
Hîtîtî: 𒄯𒁖𒂵𒀸 g (ḫartakkaš)
Hmongî: dais
Holendî: beer → nl n, berin → nl m
Hopîyî: jhoonaw
Hovonganî: bohang
Hunsrikî: Bäer n, Bärin m
Ida'anî: patut
Îbanî: jugam, akup, makup, beruang
Îbranî: דֹּב/דּוֹב‎ → he n (dov)
Îdoyî: urso → io
Înesenyoyî: xus
Îngilîziya kevn: bera n
Îngilîzî: bear → en
Îngûşî: ча (ča)
Înterlîngua: urso
Înuîtî: ᐊᑎᖅᐳᖅ
Înupîakî: akjaq, iggabri, iyyabriq, nanuq
Îrlendî: béar n, mathúin n
Îrlendiya kevn: art n

Îrlendiya navîn: mathgamain n
Îtalî: orso → it n
Îtelmenî: массу (massu)
Îu mienî: jiepv
Îzlendî: björn → is n
Jangkangî: buakng
Japonî: 熊 → ja (くま, kuma), クマ → ja (kuma)
Javayî: bruwang → jv, barong
Jehaiyî: kawip
Kabardî: мыщэ (məŝă)
Kalalîsûtî: nanoq → kl
Kalmîkî: аю (ayu)
Kamiya başûrî: meel
Kannadayî: ಕರಡಿ → kn (karaḍi)
Kansayî: míⁿcho, wasábe
Karaçay-balkarî: айю, айыу (ayıw)
Karaîmî: ajuv
Karakalpakî: ayıw
Karaxanîdî: اَذِغْ‎ (aδïɣ)
Karelî: kondii, leveiočču, mötti
Karokî: vírusur
Kaşûbî: miedzwiédz n
Katalanî: ós → ca n
Kavalanî: tumay
Keçwayî: ukumari
Kenaboî: kahúñ
Kendayanî: nompok, egoh
Samî:
Samiya başûr: bïerne

Samiya bakurî: guovža, bierdna

Samiya înarî: kuobžâ

Samiya skoltî: kuõbǯǯ

Samiya kildînî: та̄лл (tāll)
Kensiuyî: kawap
Kerehoyî: bohang
Keşmîrî: ہاپُتھ‎ → ks n (hāputh), ہاپٕژ‎ → ks m (hāpụċ)
Ketî: ӄой (qòj)
Kirgizî: аюу → ky (ayuu)
Kîmaragangî: boowang
Kîngalî: වලසා (walasā)
Kîputî: bĕlufiĕ
Komî-permyakî: ош (oš)
Komî-zîriyî: ош (oš)
Koreyî: 곰 → ko (gom)
Koreyiya navîn: 곰〯
Kornî: arth n, ors → kw
Korsîkayî: orsu → co n
Koryakî: умӄа (umqa), кайӈын (kajŋən)
Kreyoliya belizeyî: byaa
Krî:
Kriya rojhilat ya bakurî: ᒋᔖᔮᒄ (cishaayaakw), ᐅᓵᐅᔅᒄ (osaaoskw)

Krî: ᒪᔉᐗ (maskwa)

Kriya rojhilat ya başûrî: ᑳᑰᔥ (kaakoosh), ᒪᔅᒄ (maskw)
Kuapawî: wasá
Kubuyî: bur'uwong
Kumikî: аюв (ayuw)
Ladînî: lors n
Ladînoyî: lonso n
Lakî: цуша (cuša)
Lakotayî: matȟó
Latgalî: luocs
Latînî: ursus → la n, ursa m
Latviyayî: lācis → lv n
Lawsî: ໝີ → lo (mī), ຫມີ (mī)
Lazî: მთუთი (mtuti)
Lenape:
Munsî: maxkw

Unamî: màxkw
Lezgînî: сев (sev)
Lîgûrî: orso n
Lîmbûrgî: baer → li n, beer → li n
Lîtwanî: lokys → lt n, meška m
Lîvonî: okš, karū
Lolopoyî: hhe
Lombardî: ors, órs, urs
Lueyî: ᦖᦲ (ṁii)
Luksembûrgî: Bier → lb n
Mòçenoyî: per n
Makedonî: мечка m (mečka)
Malagasî: orsa → mg
Malayalamî: കരടി → ml (karaṭi)
Malayiya berau: belwiang
Malezî: beruang → ms
Maltayî: ors n, debb
Mançûyî: ᠯᡝᡶᡠ (lefu)
Manksî: maghouin n
Manyawayî: bayuang, wayuang
Maorî: pea → mi
Mapoyoyî: máeni
Maranaoyî: barowang
Maratî: अस्वल (asval)
Marî:
Mariya rojhilatî: маска

Mariya rojavayî: мӧскӓ (möskä)
Marîkopayî: maxwet
Massaçusettî: mosq
Mazenderanî: اش‎ (as), ارش‎ (arš)
Meänkiyelî: karhuu
Mecarî: medve → hu
Megrelî: თუნთი (tunti)
Melanauyiya navendî: buweang
Minriqî: kawip
Mîkmakî: mui'n anim
Mînangkabawî: biruang, baribeh, bibeh
Mîrandî: urso n
Modangî: wahagung
Mohegan-pequotî: awáhsohs
Mokşayî: офта (ofta)
Mongolî: баавгай → mn (baavgaj)
Montagnaîsî: mashkᵘ
Muongî: củ
Nahuatl:
Nahwatliya navendî: tlacamayeh

Klasîk: tlacamayeh tecuani

Nahwatliya temascaltepec: uxu
Nanayî: мапа, нанги (nangi)
Nanticokeyî: winquipim
Napolîtanî: urzo n
Narragansettî: paukúnawaw
Navajoyî: shash
Naxî: ggvq
Nedersaksî: Boor n
Nenetsiya tundra: вӑрк
Nepalî: भालु → ne (bhālu)
Nganasanî: ӈарка (ngarka)
Nîvxî: ӄʼотр̌ (qʼotř), чхыф (ț’xəf)
Nogayî: аюв (ayuv)
Norsiya kevn: bjǫrn n
Norwecî:
Norweciya bokmålî: bjørn → no n

Norweciya nînorskî: bjørn → nn n
O'odhamî: judumi
Ojibweyî: ᒪᒃᐗ (makwa)
Oksîtanî: ors → oc n
Oriyayî: ଭାଲୁ → or (bhalu)
Orokî: бојо
Oroqenî: ɲoɲoɣo
Osetî: арс (ars)
Osmanî: آیی‎ (ayı)
Ottawayî: mko
Oygurî: ئېيىق‎ → ug (ëyiq)
Ozbekî: ayiq → uz
Pacohî: apơng
Paîwanî: cumay
Paluanî: bauang
Papyamentoyî: ber
Pelayî: vɛ̃⁵⁵
Peştûyî: خرس‎ → ps n (xers), بالو‎ n (bālǔ)
Piedmontîsî: ors n
Pîkardî: ors n
Plodîşî: Boa n
Polonî: niedźwiedź → pl n, niedźwiedzica → pl m, miś → pl n
Portugalî: urso → pt n, ursa → pt m
Potawatomî: mko
Punan merapî: buwe, buwie, buwaye
Puncabî: ਰਿਛ n (rich)
Qazaxî: аю → kk (aü)
Rara bakati': igoh
Rejangî: bu'ang
Ribunî: buakng
Romagnolî: órs n
Romancî: urs, urs n, uors n, ursa m, uorsa m
Romanî: rish n, rishni m, hirč
Romanyayî: urs → ro n, ursoaică → ro m, moș Martin → ro n
Rukaiyî: cumay
Rusî: медве́дь n (medvédʹ), медве́дица m (medvédica), медвежо́нок n (medvežónok), ми́шка n (míška)
Rusînî: медве́дз n (medvédz)
Sakizayayî: tumay
Saksoniya kevn: bero
Sanskrîtî: ऋक्ष → sa n (ṛkṣa), भल्लूक → sa (bhallūka)
Sardînî: ursu, ùssulu
Sebwanoyî: oso
Semaî: samiiw, kawip, berwòk, bah òòs, bah woow
Semaq beriyî: mol
Semnamî: kaweep
Sicîlî: ursu → scn n
Silesî: niedźwiydź
Sindhî: کڻندو‎
Sirboxirwatî: medo → sh n
Kirîlî: мѐдвјед n, мѐдвед n, мѐдвједица m, мѐдведица m

Latînî: mèdvjed → sh n, mèdved → sh n, mèdvjedica → sh m, mèdvedica m
Slaviya kevn:
Kirîlî: медвѣдь n (medvědĭ)
Slaviya rojavayî ya kevn: медвѣдь n (medvědĭ)
Slovakî: medveď → sk n
Slovenî: medved → sl n, medvedka → sl m
Somalî: oorso → so
Sorbî:
Sorbiya jêrîn: mjadwjeź n

Sorbiya jorîn: mjedwjedź → hsb n
Sotoyiya bakur: bêrê
Spanî: oso → es n
Sundanî: biruang, ontohod → su
Svanî: და̈შდვ (däšdv)
Swahîlî: dubu 5 an 6
Swêdî: björn → sv g
Şanî: မီ (mǐi)
Şawî: abubaz
Şerpayî: དོམ
Şorî: апшақ (apşaq), азығ (azığ), аба (aba)
Şuswapî: kenkéknem
Tabasaranî: швеъ (š°eʾ)
Tacikî: хирс → tg (xirs)
Tagalogî: oso → tl
Talişî: خرس‎ (xərs)
Tamîlî: கரடி → ta (karaṭi)
Taosî: kə́ona
Tarantinoyî: orse n
Tawoyanî: biang
Tayî: หมี → th
Telûgûyî: ఎలుగుబంటి → te (elugubaṇṭi), ఎలుగ్గొడ్డు → te (eluggoḍḍu), ఎలుగు → te (elugu)
Temiarî: kaweeb
Temoqî: kĕtebong
Teteriya krîmî: ayuv
Teterî: аю → tt (ayu)
Tigrînî: ድቢ (dəbi)
Tindî: сӣᵸ (sī̃)
Tirkiya kevn: 𐰑𐰍‎ (d¹ǧ /adïɣ/)
Tirkî: ayı → tr
Tirkmenî: aýy → tk
Tîbetî: དོམ (dom)
Tlingitî: xóots, s'eek
Tobilungî: bawang, boluot
Tofalarî: иресаӈ (iresañ), ирезаӈ (irezañ)
Tsezî: зе
Tundra enetsî: богля (boglya)
Tuskarorayî: ujihre
Tuvanî: адыг (adıg)
Udiheyî: мафа (mafa)
Udmurtî: гондыр (gondyr)
Ugarîtî: 𐎄𐎁 (db)
Urdûyî: بھالو‎ n (bhālū)
Ûkraynî: ведмі́дь n (vedmídʹ)
Venîsî: bero n, ors n, orso → vec n
Vepsî: mezikämen, kondi
Viyetnamî: gấu → vi
Volapûkî: ber → vo
Voroyî: kahr
Votî: karu
Walonî: oûsse → wa n
Warayî: oso
Weylsî: arth → cy n an m
Wîlamowî: baor n
Xakasî: аба (aba)
Xantî: мойпар (mojpar)
Ximêrî: ខ្លាឃ្មុំ → km (khlaakmum)
Xîkarîyayî: shash
Xosayî: ibhere
Yagnobî: хирс
Yakutî: эһэ (ehe)
Yidîşî: בער‎ n (ber)
Yiyiya siçuwayî: ꊈ
Yukaghiriya bakurî: хайчиэтэгэ (qajțietege)
Yupîkiya navendî: carayak
Yurokî: chyer'ery', neekwech
Yûnanî: αρκούδα → el m (arkoúda), άρκτος → el m (árktos)
Kevn: ἄρκτος m (árktos), ἄρκος m (árkos)

Yûnaniya pontî: άρκον (árkon)
Zhuangî: mui