hirç
Bilêvkirin
[biguhêre]- (kurmanciya rojhilatî) IPA(kilîd): /hɪɾt͡ʃ/, هرچ
- (kurmanciya navendî) IPA(kilîd): /ħɘɾt͡ʃ/ حرچ
Navdêr
[biguhêre]Tewandina hirç | ||
---|---|---|
Zayenda mê ya binavkirî | ||
Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
Navkî | hirç | hirç |
Îzafe | hirça | hirçên |
Çemandî | hirçê | hirçan |
Nîşandera çemandî | wê hirçê | wan hirçan |
Bangkirin | hirçê | hirçino |
Zayenda mê ya nebinavkirî | ||
Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
Navkî | hirçek | hirçin |
Îzafe | hirçeke | hirçine |
Çemandî | hirçekê | hirçinan |
Tewandina hirç | ||
---|---|---|
Zayenda nêr a binavkirî | ||
Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
Navkî | hirç | hirç |
Îzafe | hirçê | hirçên |
Çemandî | hirçî | hirçan |
Nîşandera çemandî | wî hirçî | wan hirçan |
Bangkirin | hirço | hirçino |
Zayenda nêr a nebinavkirî | ||
Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
Navkî | hirçek | hirçin |
Îzafe | hirçekî | hirçine |
Çemandî | hirçekî | hirçinan |

hirç axlebî mê
- (guhandar) Heywanek kovî ya mezin û têr-pûrt ya guhandar e.
- Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]
- Hirçok, pêlîstoka ji dirûvê hirçan.
- Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]
- (mecazî) Mirova/ê tirsnak (bi taybetî kesa/ê ku porê/pirça wî/wê qijavij e û riyên xwe netiraşîne).
- Ez xweş mirov im
Ne hirç û hov im
Lê çi b'kim bê şer
Dijmin naçî der — (Cegerxwîn)
- Ez xweş mirov im
Bi alfabeyên din
[biguhêre]Herwiha
[biguhêre]Jê
[biguhêre]Navê zanistî
[biguhêre]Hin cûnên hirçan
[biguhêre]- hirçên belek / hirçên panda (Ailuropoda melanoleuca)
- hirçên gewr (Ursus arctos horribilis)
- hirçên kever (Tremarctos ornatus)
- hirçên kodyakî (Ursus arctos middendorffi)
- hirçên qehweyî (Ursus arctos)
- hirçên reş
- hirçên reş yên amerîkî (Ursus americanus)
- hirçên reş yên asyayî (Ursus thibetanus)
- hirçên spî / hirçên qutbî (Ursus maritimus / Thalarctos maritimus)
- hirçên tavê (Helarctos malayanus)
- hirçên tiral (Melursus ursinus)
Etîmolojî
[biguhêre]Mîrasmayî ji proto-îranî *Hŕ̥šah (“hirç”), ji proto-hindûîranî *Hŕ̥ćšas (“hirç”), ji proto-hindûewropî *h₂ŕ̥tḱos (“hirç”).
Hevreha soranî ورچ (wirç), kurdiya başûrî hirç / hirs, lekî xirs, hewramî heşe, zazakî heş, belûçî ہرس (hirs), mazenderanî ارش (erş) û اش (eş), farisî خرس (xers), pehlewî xirs, osetî арс (ars), avestayî 𐬀𐬭𐬴𐬀 (arṣ̌a), sanskrîtî ऋक्ष (ṛ́kṣa), ermenî արջ (arǰ), albanî ari, lîtwanî irštvà (kunca hirçê), bretonî arzh, latînî ursus, romanî urs, îtalî orso, fransî ours, spanî oso, yûnanî άρκτος (árktos), hîtîtî 𒄯𒁖𒂵𒀸 (ḫartaggaš)..
Hêjayî gotinê ye ku ev peyv di zimanên germenî de (wek almanî, îngilîzî, holendî û swêdî) û di zimanên slavî (wek rusî, polonî û sirbî) de nemaye. Di zimanên germenî de li cihê wan peyveke ji navê rengê qehweyî hatiye çêkirin, bo nimûne îngilîzî bear, almanî Bär û swêdî björn. Zimanên slavî peyveke bi maneya "hingivxwer" li wê kiriye, bo nimûne rusî медве́дь (medvédʹ), polonî niedźwiedź û sirbî мѐдвед (mèdved). Sebebê nemana vê peyvê di şaxên germenî û slavî yê zimanên hindûewropî de ihtimalen tabû be: ji ber sehm an tirsa vê heywanê, navê wê yê rastîn lê nehatiye kirin û bi bernavekî behsa wê hatiye kirin heta ku taliyê navê wê yê eslî bi temamî ji zimanên germenî û slavî winda bûye.
- Çavkanî: Horn p.105, Watkins p.6, MacKenzie P.117, Etymonline
Bi zaravayên din
[biguhêre]- Soranî: ورچ (wirç), وورچ (wurç)
- Kurdiya başûrî: hirç, hirs, hirz, xirs
- Lekî: xirs
- Hewramî: heşe, heşşe
- Zazakî: heş
Werger
[biguhêre]- Abazayî: мшвы́ (mš°ə́)
- Abenakî: awasos
- Abûngî: gemul
- Abxazî: амшә (āmš°)
- Açehî: cagèë
- Adîgeyî: мышъэ (məŝɛ)
- Afrîkansî: beer → af
- Akadî: 𒊍 (asu)
- Alabamayî: nita
- Albanî: ari → sq n, ariu → sq
- Algonquinî: makwa, mosq
- Almanî: Bär → de n, Bärin → de m
- Altayiya başûrî: айу (ayu)
- Amharî: ድብ (dəb)
- Andî: сей (sej)
- Aohengî: bohang
- Apaçî:
- Aragonî: onso n
- Aramî:
- Arapaho: wox
- Arçî: ххамс (xxams)
- Aromanî: ursã m
- Asamî: ভালুক g (bhaluk)
- Astûrî: osu → ast n
- Atayalî: ngarux
- Avarî: ци (ci)
- Aymarayî: jukumari → ay
- Aynuyî: カムィ (kamuy), イソ (iso), エペㇾ (eper)
- Azerî: ayı → az
- Baekceyî: 金馬 (*kəma/*kuma)
- Bahnarî: chơgơu
- Bajwayiya kendava rojava: jurub
- Baskî: hartz → eu
- Başkîrî: айыу (ayïw)
- Batakiya simalungun: gipul
- Bataktobayî: gompul
- Batekî: kemol, klabas/tlabas (Batek Deq, Jedek)
- Batsbî: ჩა (ča)
- Bau bidayuh: buang
- Belarusî: мядзве́дзь n (mjadzvjédzʹ)
- Belûçî: مم (mamm)
- Bengalî: ভালুক → bn (bhaluk)
- Bextiyarî: خرس (xers)
- Bezhtayî: сиᵸ (sı̇̃)
- Bidayuh:
- Biloxî: ǫti
- Bîkoliya naverast: oso
- Bretonî: arzh → br n
- Bruneyî: baruang
- Bulgarî: мечо́к n (mečók), ме́чка m (méčka)
- Burmayî: ဝက်ဝံ → my (wak-wam)
- Buryatî: баабгай (baabgaj)
- Cingphoyî: tsap
- Comoxî: mɛχaɬ
- Conxayî: དོམ (dom)
- Çamiya rojhilatî: ꨌꨈꨭꨥ (chagơw)
- Çeçenî: ча (ča)
- Çekî: medvěd → cs n
- Çepangî: योम् (yom)
- Çerokî: ᏲᏅ (yonv), ᏲᎾ (yona)
- Çewongî: labas, sĕlabas
- Çeyenî: náhkohe
- Çîkasawî: nita'
- Çînî:
- Çîpewî: sas
- Çoktawî: nita
- Çukçî: кэйӈын (kejŋən), умӄы (umqə)
- Çuvaşî: упа (upa)
- Danmarkî: bjørn → da g
- Dargwayî: синка (sinka)
- Dolganî: эбэкээ (ebekee)
- Drungî: sheui
- Dusun deyahî: bibang
- Dusun wituyî: biakng
- Dusuniya navendî: bohuang
- Elfdalî: byönn
- Elmanîşî: Bar
- Elwîrî-wîderî: پورسوغ (pursuğ)
- Emilî: aurs n
- Endonezyayî: beruang → id
- Erebî: دُبّ n (dubb), دُبَّة m (dubba)
- Ermenî: արջ → hy (arǰ)
- Erzayî: овто (ovto)
- Esperantoyî: urso → eo
- Estonî: karu → et
- Etiyopiya klasîk: ድብ (dəb)
- Evenkî: амака (amaka), хомоты (homoti)
- Farisî: خرس → fa (xers)
- Ferî: bjørn m
- Fînî: karhu → fi, kontio → fi, otso → fi, mesikämmen → fi
- Foksî: mahkwa
- Frankoprovansî: ors n, ourse n
- Fransî: ours → fr n, ourse → fr m
- Frisian:
- Friyolî: ors n
- Frîsiya bakur: baar, beer, Beer
- Frîsiya saterlandî: Boar n
- Frîsî: bear → fy g
- Gaelîka skotî: mathan n
- Gagawzî: ayı
- Galîsî: oso → gl n
- Ganayî: bowang
- Gayoyî: telkah
- Godoberî: сиᵸгьи (sĩhi)
- Gotî: *𐌱𐌰𐌹𐍂𐌰 n (*baira)
- Gujaratî: રીંછ → gu (rī̃ch)
- Gurcî: დათვი → ka (datvi)
- Haîtî: lous
- Hawayî: pea
- Hindî: भालो n (bhālo), भालू → hi n (bhālū), रीछ → hi (rīch)
- Hinukhî: зе (ze)
- Hîtîtî: 𒄯𒁖𒂵𒀸 g (ḫartakkaš)
- Hmongî: dais
- Holendî: beer → nl n, berin → nl m
- Hopîyî: jhoonaw
- Hovonganî: bohang
- Hunsrikî: Bäer n, Bärin m
- Ida'anî: patut
- Îbanî: jugam, akup, makup, beruang
- Îbranî: דֹּב/דּוֹב → he n (dov)
- Îdoyî: urso → io
- Înesenyoyî: xus
- Îngilîziya kevn: bera n
- Îngilîzî: bear → en
- Îngûşî: ча (ča)
- Înterlîngua: urso
- Înuîtî: ᐊᑎᖅᐳᖅ (atiqpoq)
- Înupîakî: akjaq, iggabri, iyyabriq, nanuq
- Îrlendî: béar n, mathúin n
- Îrlendiya kevn: art n
- Îrlendiya navîn: mathgamain n
- Îtalî: orso → it n
- Îtelmenî: массу (massu)
- Îu mienî: jiepv
- Îzlendî: björn → is n
- Jangkangî: buakng
- Japonî: 熊 → ja (くま, kuma), クマ → ja (kuma)
- Javayî: bruwang → jv, barong
- Jehaiyî: kawip
- Kabardî: мыщэ (məśɛ)
- Kalalîsûtî: nanoq → kl
- Kalmîkî: аю (ayu)
- Kamiya başûrî: meel
- Kannadayî: ಕರಡಿ → kn (karaḍi)
- Kansayî: míⁿcho, wasábe
- Karaçay-balkarî: айю (ayü), айыу (ayıw)
- Karaîmî: ajuv
- Karakalpakî: ayıw
- Karaxanîdî: اَذِغْ (aδïɣ)
- Karelî: kondii, leveiočču, mötti
- Karokî: vírusur
- Kaşûbî: miedzwiédz n
- Katalanî: ós → ca n
- Kavalanî: tumay
- Keçwayî: ukumari
- Kenaboî: kahúñ
- Kendayanî: nompok, egoh
- Samî:
- Kensiuyî: kawap
- Kerehoyî: bohang
- Keşmîrî: ہاپُتھ → ks n (hāputh), ہاپٕژ → ks m (hāpụċ)
- Ketî: ӄой (qòj)
- Kirgizî: аюу → ky (ayuu)
- Kîmaragangî: boowang
- Kîngalî: වලසා (walasā)
- Kîputî: bĕlufiĕ
- Komî-permyakî: ош (oš)
- Komî-zîriyî: ош (oš)
- Koreyî: 곰 → ko (gom)
- Koreyiya navîn: 곰〯 (kwǒm)
- Kornî: arth n, ors → kw
- Korsîkayî: orsu → co n
- Koryakî: умӄа (umqa), кайӈын (kajŋən)
- Kreyoliya belizeyî: byaa
- Krî:
- Kuapawî: wasá
- Kubuyî: bur'uwong
- Kumikî: аюв (ayuw)
- Ladînî: lors n
- Ladînoyî: lonso n
- Lakî: цуша (cuša)
- Lakotayî: matȟó
- Latgalî: luocs
- Latînî: ursus → la n, ursa m
- Latviyayî: lācis → lv n
- Lawsî: ໝີ → lo (mī), ຫມີ (mī)
- Lazî: მთუთი (mtuti)
- Lenape:
- Lezgînî: сев (sev)
- Lîgûrî: orso n
- Lîmbûrgî: baer → li n, beer → li n
- Lîtwanî: lokys → lt n, meška m
- Lîvonî: okš, karū
- Lolopoyî: hhe
- Lombardî: ors, órs, urs
- Lueyî: ᦖᦲ (ṁii)
- Luksembûrgî: Bier → lb n
- Mòçenoyî: per n
- Makedonî: мечка m (mečka)
- Malagasî: orsa → mg
- Malayalamî: കരടി → ml (karaṭi)
- Malayiya berau: belwiang
- Malezî: beruang → ms
- Maltayî: ors n, debb
- Mançûyî: ᠯᡝᡶᡠ
- Manksî: maghouin n
- Manyawayî: bayuang, wayuang
- Maorî: pea → mi
- Mapoyoyî: máeni
- Maranaoyî: barowang
- Maratî: अस्वल (asval)
- Marî:
- Marîkopayî: maxwet
- Massaçusettî: mosq
- Mazenderanî: اش (as), ارش (arš)
- Meänkiyelî: karhuu
- Mecarî: medve → hu
- Megrelî: თუნთი (tunti)
- Melanauyiya navendî: buweang
- Minriqî: kawip
- Mîkmakî: mui'n zindî
- Mînangkabawî: biruang, baribeh, bibeh
- Mîrandî: urso n
- Modangî: wahagung
- Mohegan-pequotî: awáhsohs
- Mokşayî: офта (ofta)
- Mongolî: баавгай → mn (baavgaj)
- Montagnaîsî: mashkᵘ
- Muongî: củ
- Nahuatl:
- Nahwatliya navendî: tlacamayeh
- Klasîk: tlacamayeh tecuani
- Nahwatliya temascaltepec: uxu
- Nanayî: мапа (mapa), нанги (nangi)
- Nanticokeyî: winquipim
- Napolîtanî: urzo n
- Narragansettî: paukúnawaw
- Navajoyî: shash
- Naxî: ggvq
- Nedersaksî: Boor n
- Nenetsiya tundra: вӑрк (wărk°)
- Nepalî: भालु → ne (bhālu)
- Nganasanî: ӈарка (ngarka)
- Nîvxî: ӄʼотр̌ (qʼotř), чхыф (ț’xəf)
- Nogayî: аюв (ayuv)
- Norsiya kevn: bjǫrn n
- Norwecî:
- O'odhamî: judumi
- Ojibweyî: ᒪᒃᐗ (makwa)
- Oksîtanî: ors → oc n
- Oriyayî: ଭାଲୁ → or (bhalu)
- Orokî: бојо
- Oroqenî: ɲoɲoɣo
- Osetî: арс (ars)
- Osmanî: آیی (ayı)
- Ottawayî: mko
- Oygurî: ئېيىق → ug (ëyiq)
- Ozbekî: ayiq → uz
- Pacohî: apơng
- Paîwanî: cumay
- Paluanî: bauang
- Papyamentoyî: ber
- Pelayî: vɛ̃⁵⁵
- Peştûyî: خرس → ps n (xers), بالو n (bālǔ)
- Piedmontîsî: ors n
- Pîkardî: ors n
- Plodîşî: Boa n
- Polonî: niedźwiedź → pl n, niedźwiedzica → pl m, miś → pl n
- Portugalî: urso → pt n, ursa → pt m
- Potawatomî: mko
- Punan merapî: buwe, buwie, buwaye
- Puncabî: ਰਿਛ n (rich)
- Qazaxî: аю → kk (aü)
- Rara bakati': igoh
- Rejangî: bu'ang
- Ribunî: buakng
- Romagnolî: órs n
- Romancî: urs, urs n, uors n, ursa m, uorsa m
- Romanî: rish n, rishni m, hirč
- Romanyayî: urs → ro n, ursoaică → ro m, moș Martin → ro n
- Rukaiyî: cumay
- Rusî: медве́дь n (medvédʹ), медве́дица m (medvédica), медвежо́нок n (medvežónok), ми́шка n (míška)
- Rusînî: медве́дз n (medvédz)
- Sakizayayî: tumay
- Saksoniya kevn: bero
- Sanskrîtî: ऋक्ष → sa n (ṛkṣa), भल्लूक → sa (bhallūka)
- Sardînî: ursu, ùssulu
- Sebwanoyî: oso
- Semaî: samiiw, kawip, berwòk, bah òòs, bah woow
- Semaq beriyî: mol
- Semnamî: kaweep
- Sicîlî: ursu → scn n
- Silesî: niedźwiydź
- Sindhî: کڻندو
- Sirboxirwatî: medo → sh n
- Slaviya kevn:
- Kirîlî: медвѣдь n (medvědĭ)
- Slaviya rojavayî ya kevn: медвѣдь n (medvědĭ)
- Slovakî: medveď → sk n
- Slovenî: medved → sl n, medvedka → sl m
- Somalî: oorso → so
- Sorbî:
- Sotoyiya bakur: bêrê
- Spanî: oso → es n
- Sundanî: biruang, ontohod → su
- Svanî: და̈შდვ (däšdv)
- Swahîlî: dubu sinif c5/c6
- Swêdî: björn → sv g
- Şanî: မီ (mǐi)
- Şawî: abubaz
- Şerpayî: དོམ (dom)
- Şorî: апшақ (apşaq), азығ (azığ), аба (aba)
- Şuswapî: kenkéknem
- Tabasaranî: швеъ (š°eʾ)
- Tacikî: хирс → tg (xirs)
- Tagalogî: oso → tl
- Talişî: خرس (xərs)
- Tamîlî: கரடி → ta (karaṭi)
- Taosî: kə́ona
- Tarantinoyî: orse n
- Tawoyanî: biang
- Tayî: หมี → th
- Telûgûyî: ఎలుగుబంటి → te (elugubaṇṭi), ఎలుగ్గొడ్డు → te (eluggoḍḍu), ఎలుగు → te (elugu)
- Temiarî: kaweeb
- Temoqî: kĕtebong
- Teteriya krîmî: ayuv
- Teterî: аю → tt (ayu)
- Tigrînî: ድቢ (dəbi)
- Tindî: сӣᵸ (sī̃)
- Tirkiya kevn: 𐰑𐰍 (d¹ǧ /adïɣ/)
- Tirkî: ayı → tr
- Tirkmenî: aýy → tk
- Tîbetî: དོམ (dom)
- Tlingitî: xóots, s'eek
- Tobilungî: bawang, boluot
- Tofalarî: иресаӈ (iresañ), ирезаӈ (irezañ)
- Tsezî: зе (ze)
- Tundra enetsî: богля (boglya)
- Tuskarorayî: ujihre
- Tuvanî: адыг (adıg)
- Udiheyî: мафа (mafa)
- Udmurtî: гондыр (gondyr)
- Ugarîtî: 𐎄𐎁 (db)
- Urdûyî: بھالو n (bhālū)
- Ûkraynî: ведмі́дь n (vedmídʹ)
- Venîsî: bero n, ors n, orso → vec n
- Vepsî: mezikämen, kondi
- Viyetnamî: gấu → vi
- Volapûkî: ber → vo
- Voroyî: kahr
- Votî: karu
- Walonî: oûsse → wa n
- Warayî: oso
- Weylsî: arth → cy n yan m
- Wîlamowî: baor n
- Xakasî: аба (aba)
- Xantî: мойпар (mojpar)
- Ximêrî: ខ្លាឃ្មុំ → km (khlaakmum)
- Xîkarîyayî: shash
- Xosayî: ibhere
- Yagnobî: хирс (xirs)
- Yakutî: эһэ (ehe)
- Yidîşî: בער n (ber)
- Yiyiya siçuwayî: ꊈ (wo)
- Yukaghiriya bakurî: хайчиэтэгэ (qajțietege)
- Yupîkiya navendî: carayak
- Yurokî: chyer'ery', neekwech
- Yûnanî: αρκούδα → el m (arkoúda), άρκτος → el m (árktos)
- Zhuangî: mui
(guhandar)
- Kurmancî
- Bilêvkirina IPAyê bi kurmancî
- Lema bi kurmancî
- Navdêr bi kurmancî
- Navdêrên axlebî mê bi kurmancî
- Guhandar bi kurmancî
- Maneyên mecazî bi kurmancî
- Jêgirtin bi kurmancî
- Koda skrîptê ya nehewce bi kurmancî
- Peyvên kurmancî ji proto-hindûîranî
- Peyvên kurmancî ji proto-hindûewropî
- Peyvên kurmancî yên mîrasmayî ji proto-hindûîranî
- Peyvên kurmancî yên mîrasmayî ji proto-îranî
- Peyvên kurmancî ji proto-îranî
- Peyvên kurmancî yên mîrasmayî ji proto-hindûewropî
- Peyvên kurmancî yên bi dara etîmolojiyê
- Peyvên kurmancî yên bi metna etîmolojiyê
- Skrîpta nestandard bi başkîrî
- Skrîpta nestandard bi ganayî
- Skrîpta nestandard bi hovonganî
- Skrîpta nestandard bi jangkangî
- Skrîpta nestandard bi jehaiyî
- Transliterasyona zarûrî û manûel bi karaçay-balkarî
- Skrîpta nestandard bi kenaboî
- Skrîpta nestandard bi kensiuyî
- Transliterasyona nepêwîst bi koryakî
- Transliterasyona zarûrî û manûel bi koryakî
- Skrîpta nestandard bi kubuyî
- Skrîpta nestandard bi manyawayî
- Skrîpta nestandard bi minriqî
- Skrîpta nestandard bi modangî
- Transliterasyona zarûrî û manûel bi nanayî
- Transliterasyona zarûrî û manûel bi nganasanî
- Skrîpta nestandard bi punan merapî
- Skrîpta nestandard bi rara bakati'
- Skrîpta nestandard bi rejangî
- Skrîpta nestandard bi semaq beriyî
- Skrîpta nestandard bi semnamî
- Skrîpta nestandard bi tawoyanî
- Skrîpta nestandard bi temoqî
- Transliterasyona zarûrî û manûel bi urdûyî