hirç

Kurdî

Bilêvkirin

• (kurmanciya rojhilatî) IPA^(kilîd): /hɪɾt͡ʃ/, هرچ
• (kurmanciya navendî)  IPA^(kilîd): /ħɘɾt͡ʃ/ حرچ

Navdêr

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	hirç	hirç
Îzafe	hirça	hirçên
Çemandî	hirçê	hirçan
Nîşandera çemandî	wê hirçê	wan hirçan
Bangkirin	hirçê	hirçino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	hirçek	hirçin
Îzafe	hirçeke	hirçine
Çemandî	hirçekê	hirçinan

Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	hirç	hirç
Îzafe	hirçê	hirçên
Çemandî	hirçî	hirçan
Nîşandera çemandî	wî hirçî	wan hirçan
Bangkirin	hirço	hirçino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	hirçek	hirçin
Îzafe	hirçekî	hirçine
Çemandî	hirçekî	hirçinan

hirçek

hirç bi gelemperî mê

1. (guhandar) heywanek kûvî ya mezin û têr-pûrt ya guhandar e.
2. hirçok, pêlîstoka ji dirûvê hirçan.
3. (mecazî) Mirova/ê tirsnak (bi taybetî kesa/ê ku porê/pirça wî/wê qijavij e û riyên xwe netiraşîne).
   • Ez xweş mirov im
     Ne hirç û hov im
     Lê çi b'kim bê şer
     Dijmin naçî der — (Cegerxwîn)

Herwiha

• hurç

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: هرچ
• kurdî-krîlî: һьрч

Hin cûnên hirçan

• hirçên belek / hirçên panda (Ailuropoda melanoleuca)
• hirçên gewr (Ursus arctos horribilis)
• hirçên kever (Tremarctos ornatus)
• hirçên kodyakî (Ursus arctos middendorffi)
• hirçên qehweyî (Ursus arctos)
• hirçên reş

• hirçên reş yên amerîkî (Ursus americanus)
• hirçên reş yên asyayî (Ursus thibetanus)

• hirçên spî / hirçên qutbî (Ursus maritimus / Thalarctos maritimus)
• hirçên tavê (Helarctos malayanus)
• hirçên tiral (Melursus ursinus)

Etîmolojî

Hevreha soranî ورچ‎ (wirç), kurdiya başûrî hirs, lekî xirs, hewramî heşe, zazakî heş, belûçî ہرس‎ (ہرس‎) (hirs), mazenderanî ارش (erş) û اش (eş), farisî خرس‎‎ (xers), pehlewî xirs, osetî арс (ars), avestayî 𐬀𐬭𐬴𐬀‎ (arṣ̌a), sanskrîtî ऋक्ष (ṛ́kṣa), ermenî արջ (arǰ), albanî ari, lîtwanî irštvà (kunca hirçê), bretonî arzh, latînî ursus, romanî urs, îtalî orso, fransî ours, spanî oso, yûnanî άρκτος (árktos)... hemû ji proto-hindûewropî *h₂ŕ̥tḱos ("hirç").

Hêjayî gotinê ye ku ev peyv di zimanên germenî de (wek almanî, inglîzî, holendî û swêdî) û di zimanên slavî (wek rûsî, polonî û sirbî) de nemaye. Di zimanên germenî de li cihê wan peyveke ji navê rengê qehweyî hatiye çêkirin, bo nimûne inglîzî bear, almanî Bär û swêdî björn. Zimanên slavî peyveke bi maneya "hingivxwer" li wê kiriye, bo nimûne rûsî медве́дь (medvédʹ), polonî niedźwiedź û sirbî мѐдвед (mèdved). Sebebê nemana vê peyvê di şaxên germenî û slavî yê zimanên hindûewropî de ihtimalen tabû be: ji ber sehm an tirsa vê heywanê, navê wê yê rastîn lê nehatiye kirin û bi bernavekî behsa wê hatiye kirin heta ku taliyê navê wê yê eslî bi temamî ji zimanên germenî û slavî winda bûye.

Çavkanî: Horn p.105, Watkins p.6, MacKenzie P.117, Etymonline

Jê

• henekên hirçê
• hirçane
• hirçistan
• hirçî
• hirçkuj
• hirçkujî
• hirçnas
• hirçnasî
• hirçok
• reqsa hirçê
• hirçvan
• hirçvanî
• hirçzan
• hirçzanî

Navê zanistî

• Ursus

Bi zaravayên din

• Kurmancî: hirç
  • Badînî: hirç
  • Reşwî: hirç (hw herç, erç)
• Soranî: ورچ‎ (wirç), وورچ‎ (wurç)
• Kurdiya başûrî: hirç, hirs, hirz, xirs
• Lekî: xirs
• Hewramî: heşe, heşşe
• Zazakî: heş

Werger

• Abazayî: мшвы́ (mš°ə́)
• Abenakî: awasos
• Abxazî: амшә (āmš°)
• Adîgeyî: мышъэ (məŝă)
• Afrîkansî: beer → af
• Ahtnayî: sos
• Akadî: 𒊍 (asu)
• Alabamayî: nita
• Albanî: ari → sq, ariu → sq
• Algonquinî: makwa, mosq
• Almanî: Bär → de
• Altayiya başûrî: айу (ayu)
• Alvîrî-vîdarî: پورسوغ‎‎ (pursuğ)
• Amharî: ድብ (dibi)
• Aragonî: onso
• Aramî: ܕܒܐ‎
• Arapaho: wox
• Arçî: ххамс (χːams)
• Arîkara: kuúnux
• Aromanî: ursâ
• Asamî: ভালুক (bhāluka)
• Astûrî: osu → ast
• Atayalî: ngarux
• Atîkamekwî: masko, maskwa
• Avarî: ци (ci)
• Aymarayî: jukumari → ay
• Aynuyî: カムィ (kamuy), イソ (iso), エペㇾ (eper)
• Azerî: ayı → az
• Baekceyî: 固麻 (koma)
• Bambarayî: wolo
• Baskî: hartz → eu
• Başkîrî: айыу (ayïw)
• Batsbî: ჩა (ča)
• Bau bidayuh: buang
• Bayerî: Bea m
• Belarusî: мядзьведзь → be (miadźviedź), мядзведзь (mjadzvjedzʹ)
• Belûçî: مم‎‎ (mamm)
• Bengalî: ভাল্লুক (bhālluka)
• Bextiyarî: خرس‎‎ (xers)
• Bezhtayî: сиᴴ (sĩ)
• Biloxî: ǫti
• Bretonî: arzh → br m, ourz m
• Bulgarî: мечок m (metchok), мечка → bg m (metchka)
• Burmayî: ဝံ → my (wam), ဝက်ဝံ → my (wak-wam)
• Buryatî: баабгай (baabgaj)
• Çekî: medvěd → cs
• Çînî: 魋 → zh (chuí), 熊 → zh (xióng)
• Çuvaşî: упа (upa)
• Danmarkî: bjørn → da
• Dogonî: narr (signifie aussi hanche)
• Elmanîşî: Bar
• Erebî: دب‎ → ar (dubb)
• Ermenî: արջ → hy (arǰ)
• Esperantoyî: urso → eo
• Estonî: karu → et
• Farisî: خرس‎ → fa (xers)
• Ferî: bjørn
• Fînî: karhu → fi
• Fransî: ours → fr
• Frîsî: bear → fy
• Gagawzî: ayı
• Galîsî: oso → gl
• Gotî: 𐌱𐌰𐌹𐍂𐌰 m (baíra)
• Gros ventre: wós
• Gurcî: დათვი (datvi)
• Holendî: beer → nl
• Indonezî: beruang → id
• Inglîzî: bear → en
• Inglîziya kevn: bera
• Îbranî: דוב‎ → he (dov)
• Îdoyî: urso → io
• Înuîtî: ᐊᑎᖅᐳᖅ (atiqpuq)
• Îtalî: orso → it
• Îzlendî: bjärndýr, björn → is
• Japonî: 熊 → ja (kuma), クマ → ja (kuma)
• Karaçay-balkarî: айю
• Katalanî: ós → ca
• Kirgizî: аюу → ky (ayuu)
• Koreyî: 곰 → ko (gom)
• Kornî: arth
• Korsîkayî: orsu → co m
• Kotavayî: rupol
• Kumikî: аюв (ayuw)
• Lakotayî: matȟó
• Latînî: ursus → la
• Latviyayî: lācis → lv
• Lîtwanî: lokys → lt
• Luksembûrgî: Bier → lb m
• Makedonî: мечка (metchka)
• Malezî: beruang
• Maltayî: ors
• Mecarî: medve → hu
• Mongolî: баавгай → mn (baavgaj)
• Nahuatliya navendî: tlacamayeh
• Nogayî: аюв (ayuv)
• Norsiya kevn: bjǫrn
• Norweciya bokmålî: bjørn → no
• Norweciya nînorskî: bjørn → no
• Ojibweyî: makwa
• Ojibweyiya rojavayî: makwa
• Ojibweyiya rojhilatî: mkwa
• Oksîtanî: ors → oc
• Bretoniya kevn: arth
• Ottawayî: mkwa
• Papyamentoyî: ber
• Polonî: niedźwiedź → pl m
• Portugalî: urso → pt
• Qazaxî: аю → kk (ayw)
• Romanî: rićh
• Romanyayî: urs → ro m
• Rusî: медведь → ru (miedvied)
• Samiya bakurî: guovža, bierdna
• Sebwanoyî: oso
• Tatariya sîberî: айыу
• Sirboxirwatî: medvjed, медвед → sh (medved)
• Slovakî: medveď → sk
• Slovenî: medved → sl
• Spanî: oso → es m
• Swahîlî: dubu
• Swêdî: björn → sv
• Şawî: abubaz m
• Şorî: апшақ
• Tagalogî: oso → tl
• Tamîlî: கரடி → ta (karaṭi)
• Tanakrosî: shos
• Tayî: หมี → th (mii)
• Teterî: аю → tt (ayu)
• Teteriya krîmî: ayuv
• Tirkî: ayı → tr
• Tirkmenî: aýy → tk
• Tofalarî: ирезаӈ
• Tuvanî: адыг (adıg)
• Ûkraynî: ведмідь → uk (vedmid’)
• Tananaya jorîn: sresr
• Viyetnamî: gấu → vi
• Weylsî: arth → cy
• Xakasî: аба (aba)
• Yakutî: эһэ (ehe)
• Yûnanî: αρκούδα → el (arkoúda)