hirç

Kurdî[biguherîne]

Bilêvkirin[biguherîne]

(kurmanciya rojhilatî) IPA^(kilîd): /hɪɾt͡ʃ/, هرچ
(kurmanciya navendî) IPA^(kilîd): /ħɘɾt͡ʃ/ حرچ

Navdêr[biguherîne]

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	hirç	hirç
Îzafe	hirça	hirçên
Çemandî	hirçê	hirçan
Nîşandera çemandî	wê hirçê	wan hirçan
Bangkirin	hirçê	hirçino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	hirçek	hirçin
Îzafe	hirçeke	hirçine
Çemandî	hirçekê	hirçinan

Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	hirç	hirç
Îzafe	hirçê	hirçên
Çemandî	hirçî	hirçan
Nîşandera çemandî	wî hirçî	wan hirçan
Bangkirin	hirço	hirçino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	hirçek	hirçin
Îzafe	hirçekî	hirçine
Çemandî	hirçekî	hirçinan

hirçek

Di Wîkîpediyaya kurdî de gotarek li ser hirç heye.

hirç bi gelemperî mê

(guhandar) heywanek kûvî ya mezin û têr-pûrt ya guhandar e.
hirçok, pêlîstoka ji dirûvê hirçan.
(mecazî) Mirova/ê tirsnak (bi taybetî kesa/ê ku porê/pirça wî/wê qijavij e û riyên xwe netiraşîne).
- Ez xweş mirov im
  Ne hirç û hov im
  Lê çi b'kim bê şer
  Dijmin naçî der— (Cegerxwîn)

Bi alfabeyên din[biguherîne]

Hin cûnên hirçan[biguherîne]

hirçên belek / hirçên panda (Ailuropoda melanoleuca)
hirçên gewr (Ursus arctos horribilis)
hirçên kever (Tremarctos ornatus)
hirçên kodyakî (Ursus arctos middendorffi)
hirçên qehweyî (Ursus arctos)
hirçên reş

hirçên reş yên amerîkî (Ursus americanus)
hirçên reş yên asyayî (Ursus thibetanus)

hirçên spî / hirçên qutbî (Ursus maritimus / Thalarctos maritimus)
hirçên tavê (Helarctos malayanus)
hirçên tiral (Melursus ursinus)

Etîmolojî[biguherîne]

Hevreha soranî ورچ‎ (wirç), kurdiya başûrî hirs, lekî xirs, hewramî heşe, zazakî heş, belûçî ہرس‎ (ہرس‎) (hirs), mazenderanî ارش (erş) û اش (eş), farisî خرس‎‎ (xers), pehlewî xirs, osetî арс (ars), avestayî 𐬀𐬭𐬴𐬀‎ (arṣ̌a), sanskrîtî ऋक्ष (ṛ́kṣa), ermenî արջ (arǰ), albanî ari, lîtwanî irštvà (kunca hirçê), bretonî arzh, latînî ursus, romanî urs, îtalî orso, fransî ours, spanî oso, yûnanî άρκτος (árktos)... hemû ji proto-hindûewropî *h₂ŕ̥tḱos ("hirç").

Hêjayî gotinê ye ku ev peyv di zimanên germenî de (wek almanî, inglîzî, holendî û swêdî) û di zimanên slavî (wek rûsî, polonî û sirbî) de nemaye. Di zimanên germenî de li cihê wan peyveke ji navê rengê qehweyî hatiye çêkirin, bo nimûne inglîzî bear, almanî Bär û swêdî björn. Zimanên slavî peyveke bi maneya "hingiv xwer" li wê kiriye, bo nimûne rûsî медве́дь (medvédʹ), polonî niedźwiedź û sirbî мѐдвед (mèdved). Sebebê nemana vê peyvê di şaxên germenî û slavî yê zimanên hindûewropî de ihtimalen tabû be: ji ber sehm an tirsa vê heywanê, navê wê yê rastîn lê nehatiye kirin û bi bernavekî behsa wê hatiye kirin heta ku taliyê navê wê yê eslî bi temamî ji zimanên germenî û slavî winda bûye.

Çavkanî: Horn p.105, Watkins p.6, MacKenzie P.117, Etymonline

Jê[biguherîne]

Navê zanistî[biguherîne]

Ursus

Bi zaravayên din[biguherîne]

Kurmancî: hirç
- Badînî: hirç
- Reşwî: hirç (hw herç, erç)
Soranî: ورچ‎ (wirç), وورچ‎ (wurç)
Kurdiya başûrî: hirç, hirs, hirz, xirs
Lekî: xirs
Hewramî: heşe, heşşe
Zazakî: heş

Werger[biguherîne]

Abazayî: мшвы́ (mš°ə́)
Abenakî: awasos
Abxazî: амшә (āmš°)
Adîgeyî: мышъэ (məŝă)
Afrîkansî: beer → af
Ahtnayî: sos
Akadî: 𒊍 (asu)
Alabamayî: nita
Albanî: ari → sq, ariu → sq
Algonquinî: makwa, mosq
Almanî: Bär → de
Altayiya başûrî: айу (ayu)
Alvîrî-vîdarî: پورسوغ‎‎ (pursuğ)
Amharî: ድብ (dibi)
Aragonî: onso
Aramî: ܕܒܐ‎
Arapaho: wox
Arçî: ххамс (χːams)
Arîkara: kuúnux
Aromanî: ursâ
Asamî: ভালুক (bhāluka)
Astûrî: osu → ast
Atayalî: ngarux
Atîkamekwî: masko, maskwa
Avarî: ци (ci)
Aymarayî: jukumari → ay
Aynuyî: カムィ (kamuy), イソ (iso), エペㇾ (eper)
Azerî: ayı → az
Baekceyî: 固麻 (koma)
Bambarayî: wolo
Baskî: hartz → eu
Başkîrî: айыу (ayïw)
Batsbî: ჩა (ča)
Bau bidayuh: buang
Bayerî: Bea m
Belarusî: мядзьведзь → be (miadźviedź), мядзведзь (mjadzvjedzʹ)
Belûçî: مم‎‎ (mamm)
Bengalî: ভাল্লুক (bhālluka)
Bextiyarî: خرس‎‎ (xers)
Bezhtayî: сиᴴ (sĩ)
Biloxî: ǫti
Bretonî: arzh → br m, ourz m
Bulgarî: мечок m (metchok), мечка → bg m (metchka)
Burmayî: ဝံ → my (wam), ဝက်ဝံ → my (wak-wam)
Buryatî: баабгай (baabgaj)
Çekî: medvěd → cs
Çînî: 魋 → zh (chuí), 熊 → zh (xióng)
Çuvaşî: упа (upa)
Danmarkî: bjørn → da
Dogonî: narr (signifie aussi hanche)
Elmanîşî: Bar
Erebî: دب‎ → ar (dubb)
Ermenî: արջ → hy (arǰ)
Esperantoyî: urso → eo
Estonî: karu → et
Farisî: خرس‎ → fa (xers)
Ferî: bjørn
Fînî: karhu → fi
Fransî: ours → fr
Frîsî: bear → fy
Gagawzî: ayı
Galîsî: oso → gl
Gotî: 𐌱𐌰𐌹𐍂𐌰 m (baíra)
Gros ventre: wós
Gurcî: დათვი (datvi)
Holendî: beer → nl
Indonezî: beruang → id
Inglîzî: bear → en
Inglîziya kevn: bera
Îbranî: דוב‎ → he (dov)
Îdoyî: urso → io
Înuîtî: ᐊᑎᖅᐳᖅ (atiqpuq)
Îtalî: orso → it
Îzlendî: bjärndýr, björn → is
Japonî: 熊 → ja (kuma), クマ → ja (kuma)
Karaçay-balkarî: айю
Katalanî: ós → ca
Kirgizî: аюу → ky (ayuu)
Koreyî: 곰 → ko (gom)
Kornî: arth
Korsîkayî: orsu → co m
Kotavayî: rupol
Kumikî: аюв (ayuw)
Lakotayî: matȟó
Latînî: ursus → la
Latviyayî: lācis → lv
Lîtwanî: lokys → lt
Luksembûrgî: Bier → lb m
Makedonî: мечка (metchka)
Malezî: beruang
Maltayî: ors
Mecarî: medve → hu
Mongolî: баавгай → mn (baavgaj)
Nahuatliya navendî: tlacamayeh
Nogayî: аюв (ayuv)
Norsiya kevn: bjǫrn
Norweciya bokmålî: bjørn → no
Norweciya nînorskî: bjørn → no
Ojibweyî: makwa
Ojibweyiya rojavayî: makwa
Ojibweyiya rojhilatî: mkwa
Oksîtanî: ors → oc
Bretoniya kevn: arth
Ottawayî: mkwa
Papyamentoyî: ber
Polonî: niedźwiedź → pl m
Portugalî: urso → pt
Qazaxî: аю → kk (ayw)
Romanî: rićh
Romanyayî: urs → ro m
Rusî: медведь → ru (miedvied)
Samiya bakurî: guovža, bierdna
Sebwanoyî: oso
Tatariya sîberî: айыу
Sirboxirwatî: medvjed, медвед → sh (medved)
Slovakî: medveď → sk
Slovenî: medved → sl
Spanî: oso → es m
Swahîlî: dubu
Swêdî: björn → sv
Şawî: abubaz m
Şorî: апшақ
Tagalogî: oso → tl
Tamîlî: கரடி → ta (karaṭi)
Tanakrosî: shos
Tayî: หมี → th (mii)
Teterî: аю → tt (ayu)
Teteriya krîmî: ayuv
Tirkî: ayı → tr
Tirkmenî: aýy → tk
Tofalarî: ирезаӈ
Tuvanî: адыг (adıg)
Ûkraynî: ведмідь → uk (vedmid’)
Tananaya jorîn: sresr
Viyetnamî: gấu → vi
Weylsî: arth → cy
Xakasî: аба (aba)
Yakutî: эһэ (ehe)
Yûnanî: αρκούδα → el (arkoúda)