tû

 Binêre herwiha: tu

Kurmancî

Bilêvkirin

• IPA^(kilîd): /tuː/
  • (rojhilatî)  IPA^(kilîd): /tʉː/
• Kîtekirin: tû

Navdêr 1

Tewandina tû
Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	tû	tû
Îzafe	tûya	tûyên
Çemandî	tûyê	tûyan
Nîşandera çemandî	wê tûyê	wan tûyan
Bangkirin	tûyê	tûyino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	tûyek	tûyin
Îzafe	tûyeke	tûyine
Çemandî	tûyekê	tûyinan

Tû bi darê ve.

Tûyên çinî di sênîkekê de.

tûspî

tû m, t-ya nerm

1. (dar) Dartû; darek e ku dirîkên nerm yên têrav û xwerbar dide.
   • Husên piçekî li dûrî wî, li binê dara tûyê bû, di destekî wî de, werîsê çêleka ku bi dû xwe ve dikişkişand, di destê din de jî şivterkek hebû, ku carinan li çêlekê dizivirî û li pişta çêlekê dadiweşand... — (Mîran Janbar, Qolyeya Cécileê, Weşanxaneya Lîs, 2012, çapa 1ê, r. 35, ISBN 9786054497010)
2. (fêkî) Dirîkên wê darê.
   • Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]

Herwiha

• twî
• tî (3)

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: توو
• kurdî-krîlî: ту

Bide ber

• dû
• tu
• ti

Navê zanistî

• Morus

Gotinên pêşiyan

• havînê tû xwar, zivistanê gû xwar (kesê ku malê xwe naparêze, zû xerc dike)
• dar bitû ye, lê xwedî tûle ye

Etîmolojî

Hevreha soranî توو (tû), farisî توت (tût) û دوت, erebî توت (tût)... hemû ji aramî ܬܘܬܐ (tuθa), hevreha îbrî תות (tûṭ) û akadî 𒄑𒌅𒌓𒌈 (/tuttu/).

Heman peyv ji Rojhilata Navîn derbazî gelek zimanên Kafkasyayê, Rojhilata Ewropayê û Navenda Asyayê jî bûye: tirkî dut, azerî tut, ermenî թութ (tʿutʿ), bosnî dud, serbokroatî dud / дуд, romanî dud / dudă, makedonî дудинка (dudinka), maltî tut / tuta, peştûyî توت (tût), urdûyî توت (tût), osetî тута (tuta), gurcî თუთა (t’ut’a), rûsî тут (tut), hindî तूत (tūt)...

Jê

• dartû
• tûreşk
• tûspî
• tûyî
• tûzerk
• tûsork
• tûşîn
• tûkesk
• tûfrengî
• tûşêmî
• tûkûvî
• tûqesp

Bi zaravayên din

• Soranî: توو (tû)
• Kurdiya başûrî: tîw, tuy
• Lekî: tivî
• Zazakî: tuy, tuw, (dartû:) tuwêr, tuyêr

Werger

dara tûyan (1)

• Akadî: 𒄑𒌅𒌓𒌈 (tuttu)
• Albanî: man → sq
• Almanî: Maulbeerbaum → de n
• Aramî: ܬܘܬܐ (tuθa)
• Azerî: tut ağacı
• Baskî: masustondo
• Belarusî: шаўко́віца m (šaŭkóvica)
• Bulgarî: черница → bg m (černica)
• Çekî: moruše → cs m
• Çerokî: ᎫᏩ (kuwa)
• Çînî: 桑樹 / 桑树 → zh, 桑树 → zh (sāngshù)
• Erebî: توت (tût) nêr, توتة (tûte) mê
• Ermenî: թթենի → hy (tʻtʻeni)
• Esperantoyî: moruso
• Farisî: توت → fa (tut)
• Ferî: morberjatræ nt
• Fînî: mulperipuu → fi, mulperi → fi
• Fransî: mûrier → fr
• Galîsî: moreira → gl m
• Gujaratî: શેતૂર (śetūr)
• Gurcî: თუთა → ka (tuta)
• Hindî: शहतूत → hi n (śahtūt), तूत → hi n (tūt)
• Holendî: moerbeiboom → nl n
• Hunsrikî: Maulbeerebaam n
• Îbranî: אוכמן m
• Îdoyî: morusiero → io
• Îngilîziya kevn: mōrbēam n
• Îngilîzî: mulberry tree
• Îtalî: moro → it n, gelso
• Îzlendî: mórberjatré nt
• Japonî: 桑 → ja (くわ, kuwa), クワ → ja (kuwa)
• Katalanî: morera → ca m
• Koreyî: 뽕나무 (ppongnamu)
• Latînî: mōrus → la m
• Makedonî: црница m (crnica), дуд n (dud)
• Mançûyî: ᠨᡳᠮᠠᠯᠠᠨ (nimalan)
• Maorî: māpere, maupere
• Mecarî: eperfa → hu
• Oksîtanî: amora → oc m, ase → oc n
• Ozbekî: maymujon
• Peştûyî: توت → ps (tut)
• Polonî: morwa → pl m
• Portugalî: amoreira → pt m
• Romanyayî: dud → ro n
• Rusî: шелкови́ца → ru m (šelkovíca), шелко́вица → ru m (šelkóvica), ту́та → ru m (túta), ту́товое де́рево → ru nt (tútovoje dérevo)
• Sirboxirwatî: ду̏д n, му̑рва m / dȕd → sh n, mȗrva → sh m
• Slovenî: murva → sl
• Spanî: moral → es n, moro → es
• Swahîlî: mforsadi
• Tacikî: марминьон (marmin'on)
• Tayî: หม่อน → th
• Tirkî: dut → tr
• Ûkraynî: шовкови́ця, шовко́виця m (šovkovýcja, šovkóvycja)
• Weylsî: morwydden m
• Yûnaniya kevn: μορέα m (moréa), συκάμινος (sukáminos)
• Yûnanî: μουριά → el m (mouriá)

berhemê xwerbar yê wê darê (2)

• Afrîkansî: moerbei → af
• Albanî: man → sq
• Almanî: Maulbeere → de m
• Azerî: tut → az
• Baskî: masusta → eu
• Belarusî: шаўко́віца m (šaŭkóvica)
• Çekî: moruše → cs m
• Çînî: 桑椹 → zh (sāngshèn)
• Danmarkî: morbær nt
• Endonezyayî: bebesaran → id, murbei → id
• Erebî: توت (tût)
• Ermenî: թութ → hy (tʻutʻ)
• Esperantoyî: moruso
• Farisî: توت → fa (tût), شاتوت (šâtut)
• Ferî: morber nt
• Fînî: mulperinmarja
• Fransî: mûre → fr m
• Galîsî: amora → gl m
• Greboyiya navendî: μόρον nt (móron), συκάμινον nt (sukáminon)
• Gurcî: თუთა → ka (tuta), ბჟოლა (bžola)
• Hindî: sikomò
• Hindî: शहतूत → hi (śahtūt), तूत → hi (tūt)
• Holendî: moerbei → nl m
• Hunsrikî: Maulbeer m
• Îbranî: תות → he (tut)
• Îdoyî: moruso → io
• Îngilîziya kevn: mōrberiġe m
• Îngilîzî: mulberry → en
• Îrlendî: maoildearg m
• Îtalî: mora → it m
• Îzlendî: mórber nt
• Japonî: クワの実 (kuwa no mi)
• Katalanî: móra → ca m
• Koreyî: 오디 → ko (odi)
• Latînî: mōrum → la nt
• Lawsî: ປໍສາ (pǭ sā)
• Malayalamî: црница m (crnica), дудинка m (dudinka)
• Malezî: mulberi
• Maltayî: tut n, tuta m
• Maorî: māpere, maupere
• Maratî: तुतीचे झाड m (tutīcē jhāḍa)
• Mecarî: faeper → hu, eper → hu
• Nedersaksî: Muulbeer m
• Norwecî: morbær nt
• Osetî: тута (tuta)
• Peştûyî: توت → ps (tût)
• Polonî: morwa → pl m
• Portugalî: amora → pt m
• Romancî: mura m
• Romanyayî: dudă → ro m
• Rusî: шелкови́ца → ru m (šelkovíca), шелко́вица → ru m (šelkóvica), тут → ru n (tut)
• Sirboxirwatî: ду̏д n, му̑рва m / dȕd → sh n, mȗrva → sh m
• Slovenî: murva → sl
• Spanî: mora → es m
• Swahîlî: forsadi, forosadi
• Swêdî: mullbär → sv nt
• Tacikî: тут → tg (tut)
• Tagalogî: moras
• Tayî: หม่อน → th
• Tirkî: dut → tr
• Tongî: fuamelie
• Urdûyî: شہتوت (śehtūt), توت (tūt)
• Ûkraynî: шовкови́ця, шовко́виця m (šovkovýcja, šovkóvycja)
• Venîsî: moraro → vec
• Viyetnamî: trái dâu
• Weylsî: mwyar Mair
• Yagnobî: тут (tut)
• Yûnanî: μούρο → el nt (moúro)

Navdêr 2

Tewandina tû
Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	tû	tû
Îzafe	tûyê	tûyên
Çemandî	tûyî	tûyan
Nîşandera çemandî	wî tûyî	wan tûyan
Bangkirin	tûyo	tûyino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	tûyek	tûyin
Îzafe	tûyekî	tûyine
Çemandî	tûyekî	tûyinan

tû n

tû (2)

1. çermikê ku ser mastê meyandî digire
   • Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]

Hevmane

• tûk
• to
• sertû
• sertûk
• qeymax
• krêm

Etîmolojî

Hevreha soranî توێژ (twêj) û توێژاڵ (twêjał), farisî تو (to), tatiya başûrî tûye... hemû ji zimanên îranî.

Jê

• sertû
• sertûk
• tûk

Werger

• Afrîkansî: room
• Albanî: ajkë → sq
• Almanî: Rahm → de, Sahne → de
• Altayiya başûrî: каймак (kaymak)
• Başkîrî: ҡаймаҡ (qaymaq)
• Bretonî: dienn → br mê
• Çekî: smetana → cs
• Çuvaşî: хăйма (hăjma)
• Danmarkî: fløde → da
• Erebiya misrî: قشطة (qišṭa)
• Erebî: قِشْطة (qişṭe), قِشْدة (qişde)
• Esperantoyî: kremo
• Estonî: kreem
• Farisî: کرم → fa (kêrêm)
• Ferî: rómi → fo
• Gaelîka skotî: uachdar
• Gagawzî: kaymak
• Galîsî: nata → gl
• Holendî: crème → nl, puikje, room → nl
• Îbranî: חֶמְאָה → he mê
• Îdoyî: kremo → io
• Îngilîzî: cream → en
• Îtalî: panna → it (1), crema → it
• Karaçay-balkarî: сют башы (süt başı)
• Katalanî: crema → ca, nata → ca
• Keçwayî: nata
• Kirgizî: каймак → ky (kaymak)
• Korsîkayî: crema
• Kumikî: къаймакъ (qaymaq)
• Mohawkî: kawistohserókwen
• Nogayî: каймак (kaymak)
• Norwecî: fløte
• Oksîtanî: crèma → oc
• Papyamentoyî: krem, krèm, krema
• Portugalî: creme → pt, nata → pt
• Qazaxî: қаймақ (qaymaq)
• Romanyayî: smântână → ro
• Samiya bakurî: lákca
• Slovakî: smotana → sk m
• Sonxayî: doonu
• Spanî: crema → es, nata → es, natilla
• Swêdî: grädde → sv, fläter → sv
• Teterî: каймак → tt (qaymaq)
• Tirkmenî: gaýmak
• Tofalarî: сүт үзү
• Yakutî: чөчөгөй (çöçögöy)
• Yûnanî: κρέμα → el (kréma)
• Zuluyî: ulaza → zu

Navdêr 2

tû cins hewce ye (c=m: mê, c=n: nêr, c=mn: mê û nêr, c=nt: nêtar)

1. (ava ji devî têt avêtin) Binêre tif.

Hewramî

Cînav

tû

1. tu
   • Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]

Lekî

Cînav

tû

1. tu
   • Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]