xwendin

Kurdî

Tewandina lêkera xwendin
RP. Niha
	–xwîn–
	ez	dixwînim
	tu	dixwînî
	ew	dixwîne
	em, hûn, ew	dixwînin
RP. Boriya sade
	–xwend–
	min	xwend
	te	xwend
	wê/wî	xwend
	me, we, wan	xwend
Ji bo hemû formên din: xwendin (Tewandin)

Du kes pirtûkekê dixwînin.

lêkera xwerû, gerguhêz
navdêr, mê

Wate

1. Herfên nivîsî bi deng yan di dilê xwe de gotin.
   • Ez vê pirtûkê dixwînim.
   • Keçikan ji hemalî re got: "Here tiştê ku li ser derî nivîsandiye, bixwîne.!"— (Çîroka Hezar û Şevekê, werger: Serdar Roşan, Weşanên Nûdem)
2. Xwe fêr kirin.
   • Wî frensî xwendiye.
   • Min Quran û heft çîrokên wê, pirtûkên gir yên zanayên mezin xwendine; min ilmê stêrkan xwendiye; min gotinên şaîran xwendine. Bi kurtî: Min wisa bi zanabûn û daxwaz ilim xwendiye ku ez bi rehetî dikarim bêjim, ez ji hevdemên xwe xwendetirim.— (Çîroka Hezar û Şevekê, werger: Serdar Roşan, Weşanên Nûdem)
3. Li fêrgehekê wek ders hebûn.
   • Em li dibistanê kurdî, dîrokê, matematîkê û biyolojiyê dixwînin.
4. Stirîn, stiran gotin.
   • Bilbil li ser sorgulan dixwînin.

Ji wêjeyê

• Bête xwendin ger li avê û vexwit
  Rehmî nazil cumleê 'îlet dibit — (w:Mela Hisênê Bateyî)

Ji wêjeya klasîk

• Herkesê Şêx lê bixwînê
  Nexweşê hal tê nemînê— (Feqiyê Teyran ~1620, Feqiyê Teyran)

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: خوه‌ندن / خواندن

Herwiha

• xwandin

Tewîn

Lêker:

-xwîn-

Bide ber

• nivîsîn

Ji

Ji proto-hindûewropî *swen- (deng dan, deng jê hatin; gazî kirin), proto-aryayî *hwen-, hevreha avestayî xven-. parsî, pehlewî û sogdî xw'n, farisî خواندن (x^vanden - rehê dema niha -xan-), belûçî -wan-, hewramî -wen-, zazakî wenden (rehê dema niha -wen-), soranî خوێندن (xwêndin - rehê dema niha -xwên-), sanskrîtî sveneti- (deng dan, deng jê hatin), latînî sonus (deng), almanî Schwan (qû - ji ber dengê xwe), inglîzî swan (qû)

• proto-hindûewropî: *swen-

• proto-aryayî: *hwen

avestayî: xven-

parsî: xw'n-

pehlewî: xw'n-

somalî: xw'n-

farisî: xsup>van-

osetî: xwinîn

belûçî: wan-

kurmancî: xwendin, xwandin /-xwîn-

soranî: xwêndin / -xwên-

hewramî: wanay / -wan-

zazakî: wendene / wan-

sanskrîtî: sveneti-

latînî: sonus, sound, sonic (deng)

elmanî: Schwan

inglîzî: swan

Çavkanî: Cheung p.144, Watkins p.88, Etymonline

Jê

• xwenda
• xwendatî
• xwende
• xwendetî
• xwendekar
• xwendekarî
• xwendevan
• xwendevanî
• xwendewar
• xwendewarî
• -xwîn
• xwîner
• xwînerî

Bi zaravayên kurdî

• Kurmancî: xwendin

  Reşwanî: xwandin

Werger

• Abxazî: аҧхьара ^→ ab
• Adîgeyî: еджэн ^→ ady
• Bosnî: čitati ^→ bs
• Çekî: číst ^→ cs
• Elmanî: lesen ^→ de, Bildung ^→ de m, Lesen ^→ de, studieren ^→ de, ablesen ^→ de, ^?nachlesen ^→ de
• Erebî: قرأ (qeree), ^?درس ^→ ar, ^?قراءة ^→ ar, ^?التلاوة ^→ ar, ^?الدراسة ^→ ar
• Ermenî: կարդալ ^→ hy
• Esperantoyî: legi ^→ eo
• Farisî: درس ^→ fa, قرائت ^→ fa, قرائت کردن ^→ fa, خواندن ^→ fa, تحصيل کردن ^→ fa
• Fînî: lukea ^→ fi
• Frensî: lire ^→ fr
• Gaelîka skotî: leugh ^→ gd
• Guwaranî: moñe'ẽ ^→ gn
• Holendî: lezen ^→ nl
• Mecarî: olvas ^→ hu
• Îdoyî: lektar ^→ io
• Îbranî: לקרוא ^→ he (laqarava)
• Indonezî: baca ^→ id, membaca ^→ id
• Inglîzî: to read ^→ en, the three r' ^→ en, the three r& ^→ en, the three R's ^→ en, study ^→ en, ^?academe ^→ en, ^?persual ^→ en, ^?peruse ^→ en, ^?tuition ^→ en, ^?edd ^→ en, ^?eod ^→ en, ^?lucubrate ^→ en, ^?perusing ^→ en, ^?prep ^→ en, ^?sit on ^→ en, ^?structural psychology ^→ en, ^?studying ^→ en, ^?talk over ^→ en
• Interlingua: leger ^→ ia
• Îrî: léigh ^→ ga
• Îtalî: leggere ^→ it
• Japonî: 読む ^→ ja (よむ, yomu)
• Kalalîsûtî: atuarneq ^→ kl
• Katalanî: llegir ^→ ca
• Kînyariwandayî: soma ^→ rw
• Koreyî: 읽다 ^→ ko, 독서하다 ^→ ko
• Xirwatî: čitati ^→ hr
• Latînî: legere ^→ la
• Oksîtanî: legir ^→ oc
• Polonî: czytać ^→ pl (1), przeczytać ^→ pl, odczytać ^→ pl
• Portugalî: ler ^→ pt
• Romanî: citi ^→ ro
• Rusî: читать ^→ ru (tchitat') imperf, прочитать ^→ ru (protchitat') perf
• Sirbî: читати ^→ sr (tchitati)
• Slovakî: čítať ^→ sk
• Spanî: leer ^→ es
• Swêdî: läsa ^→ sv
• Tagalogî: basa ^→ tl
• Tirkî: okumak ^→ tr, kıraat ^→ tr, kıraat etmek ^→ tr, mütaala etmek ^→ tr, öğrenim ^→ tr, mütaala ^→ tr, okuma ^→ tr, tahsil ^→ tr, mütalaa ^→ tr, okuyuş ^→ tr, ötme ^→ tr, ^?söylemek ^→ tr