xwendin

Kurmancî

Bilêvkirin

•  IPA^(kilîd): /xʷɜnˈdɘn/
• Jihevqetandin: xwen·din

Lêker

xwendin (lêkera gerguhêz)
Rehê dema niha: -xwîn-
RP. Niha
	ez	dixwînim
	tu	dixwînî
	ew	dixwîne
	em, hûn, ew	dixwînin
Fermanî	Yekjimar	bixwîne
	Pirjimar	bixwînin
Rehê dema borî: -xwend-
RP. Boriya sade
	min	xwend
	te	xwend
	wê/wî	xwend
	me, we, wan	xwend
Formên din: Tewandin:xwendin

Du kes pirtûkekê dixwînin.

xwendin lêkera xwerû, gerguhêz

1. Herfên nivîsî bi deng yan di dilê xwe de gotin.
   • Ez vê pirtûkê dixwînim.
   • Keçikan ji hemalî re got: "Here tiştê ku li ser derî nivîsandiye, bixwîne.!"— (Çîroka Hezar û Şevekê, werger: Serdar Roşan, Weşanên Nûdem)
2. Xwe fêr kirin.
   • Wî fransî xwendiye.
   • Min Quran û heft çîrokên wê, pirtûkên gir yên zanayên mezin xwendine; min ilmê stêrkan xwendiye; min gotinên şaîran xwendine. Bi kurtî: Min wisa bi zanabûn û daxwaz ilim xwendiye ku ez bi rehetî dikarim bêjim, ez ji hevdemên xwe xwendetirim.— (Çîroka Hezar û Şevekê, werger: Serdar Roşan, Weşanên Nûdem)
3. Li fêrgehekê wek ders hebûn.
   • Em li dibistanê kurdî, dîrokê, matematîkê û biyolojiyê dixwînin.
4. Stirîn, stiran gotin.
   • Bilbil li ser sorgulan dixwînin.
   • Dibe ku jî li vî gundî meleyek hebe, bi dengê xwe yê zîz li ser Ûsiv bixwîne. — (Dara Hinarê, Yaşar Kemal, Weşanên Nûdem)
5. wîçîn, wîtîn, fîtîn ji bo firende, teyr û tûran û kêzikan
   • Kevokê berkurka xwe dagirt, dest bi xwendinê kir û di hundurê odê de çû û hat.— (Firat Cewerî Girtî, Weşanên Nûdem, 1986)

Herwiha

• (Klasîk) خواندن / خوندن

Ji wêjeya klasîk

• Bête xwendin ger li avê û vexwit
  Rehmî nazil cumleê 'îlet dibit — (w:Mela Hisênê Bateyî)
• Herkesê Şêx lê bixwînê
  Nexweşê hal tê nemînê— (Feqiyê Teyran ~1620)

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: خوه‌ندن / خواندن

Tewîn

Lêker:

-xwîn-

Bide ber

• nivîsîn

Etîmolojî

Ji proto-hindûewropî *swen- (deng dan, deng jê hatin; gazî kirin), proto-îranî *hwen-, hevreha avestayî xven-. parsî, pehlewî û sogdî xw'n, farisî خواندن‎ (x^vanden - rehê dema niha -xan-), belûçî -wan-, hewramî -wen-, zazakî wenden (rehê dema niha -wen-), soranî خوێندن‎ (xwêndin) (xwêndin - rehê dema niha -xwên-), sanskrîtî sveneti- (deng dan, deng jê hatin), latînî sonus (deng), almanî Schwan (qû - ji ber dengê xwe), inglîzî swan (qû)

• proto-hindûewropî: *swen-

• proto-îranî: *hwen

avestayî: xven-

partî: xw'n-

pehlewî: xw'n-

somalî: xw'n-

farisî: xsup>van-

osetî: xwinîn

belûçî: wan-

kurmancî: xwendin /-xwîn-

soranî: xwêndin / -xwên-

hewramî: wanay / -wan-

zazakî: wendene / wan-

sanskrîtî: sveneti-

latînî: sonus, sound, sonic (deng)

almanî: Schwan

inglîzî: swan

Çavkanî: Cheung p.144, Watkins p.88, Etymonline

Jê

• xwenda
• xwendatî
• xwende
• xwendetî
• xwendekar
• xwendekarî
• xwendevan
• xwendevanî
• xwendewar
• xwendewarî
• -xwîn
• xwîner
• xwînerî

Bi zaravayên din

• Kurmancî: xwendin
• Soranî: xwêndin

Werger

• Abxazî: аҧхьара → ab (āpx̍ārā)
• Adîgeyî: еджэн → ady (eǯ̍ăn)
• Sirboxirwatî: čitati → sh
• Çekî: číst → cs
• Almanî: lesen → de, Bildung → de m, Lesen → de, studieren → de, ablesen → de, ^?nachlesen → de
• Erebî: قرأ (qeree), ^?درس‎ → ar, ^?قراءة‎ → ar, ^?التلاوة‎ → ar, ^?الدراسة‎ → ar
• Ermenî: կարդալ → hy (kardal)
• Esperantoyî: legi → eo
• Farisî: درس‎ → fa, قرائت‎ → fa, قرائت کردن‎ → fa, خواندن‎ → fa, تحصيل کردن‎ → fa
• Fînî: lukea → fi
• Fransî: lire → fr
• Gaelîka skotî: leugh → gd
• Guwaranî: moñe'ẽ → gn
• Holendî: lezen → nl
• Mecarî: olvas → hu
• Îdoyî: lektar → io
• Îbranî: לקרוא‎ → he (laqarava)
• Indonezî: baca → id, membaca → id
• Inglîzî: to read → en, study → en, ^?academe → en, ^?persual → en, ^?peruse → en, ^?tuition → en, ^?edd → en, ^?eod → en, ^?lucubrate → en, ^?perusing → en, ^?prep → en, ^?sit on → en, ^?structural psychology → en, ^?studying → en, ^?talk over → en
• Înterlîngua: leger → ia
• Îrlendî: léigh → ga
• Îtalî: leggere → it
• Japonî: 読む → ja (よむ, yomu)
• Kalalîsûtî: atuarneq → kl
• Katalanî: llegir → ca
• Kînyarwandayî: soma → rw
• Koreyî: 읽다 → ko (ikda), 독서하다 → ko (dokseohada)
• Sirboxirwatî: čitati → sh
• Latînî: legere → la
• Norweciya bokmålî: lese → no
• Oksîtanî: legir → oc
• Polonî: czytać → pl (1), przeczytać → pl, odczytać → pl
• Portugalî: ler → pt
• Romanyayî: citi → ro
• Rusî: читать → ru (čitatʹ) (tchitat') imperf, прочитать → ru (pročitatʹ) (protchitat') perf
• Sirboxirwatî: читати → sh (tchitati)
• Slovakî: čítať → sk
• Spanî: leer → es
• Swêdî: läsa → sv
• Tagalogî: basa → tl
• Tirkî: okumak → tr, kıraat → tr, kıraat etmek → tr, mütaala etmek → tr, öğrenim → tr, mütaala → tr, okuma → tr, tahsil → tr, mütalaa → tr, okuyuş → tr, ötme → tr, ^?söylemek → tr, ^?öğrenme güçlüğü → tr

Navdêr

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	xwendin	xwendin
Îzafe	xwendina	xwendinên
Çemandî	xwendinê	xwendinan
Nîşandera çemandî	wê xwendinê	wan xwendinan
Bangkirin	xwendinê	xwendinino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	xwendinek	xwendinin
Îzafe	xwendineke	xwendinine
Çemandî	xwendinekê	xwendininan

xwendin mê

1. Maneya vê peyvê hê nehatiye nivîsîn. Heke hûn maneya wê bizanin, kerem bikin binivîsin.
   • Mînakek bidin... (biguherîne)

Werger

• Fransî: lecture → fr m