xwê

 Binêre herwiha: -xwê

Kurdî

Bilêvkirin

•  IPA^(kilîd): /xʷeː/
• Kîtekirin: xwê

Navdêr 1

Xwê

xwê mê

1. maddeya sûrkirinê, maddeya xwarin pê tê sûr anku şor kirin
   • Min dî b' xewab ew mahitab da dil kulab cohtê xurab
     Dil şewwişand xwê lê reşand xweş herişand têk hûr-i bû — (— (Dîwana Melayê Cizirî ~1640, Melayê Cizîrî))

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: خوێ‎

Herwiha

 

• xiwê
• xiwêh
• xway
• xwey
• xwêh
• xwêy
• xê

Jê

 

• bixwê
• bixwêhî
• bixwêtî
• bixwêyî
• bêxwê
• bêxwêhî
• bêxwêtî
• bêxwêyî
• kêmxwê
• kêmxwêhî
• kêmxwêtî
• kêmxwêyî
• têrxwê
• têrxwêhî
• têrxwêtî
• têrxwêyî
• xwêdan
• xwêdank
• xwêyî

Binere herwiha

• şekir

Bide ber

• xuh
• xwe

Etîmolojî

Ji proto-hindûewropî *seh₂l- (“xwê”), hevrehên kurmancî sû (3), xuh (1), pehlewî xweyd, belûçî wad, zazakî sol, sanskrîtî सलिल (selile), yûnaniya kevn ἅλς (háls), rusî соль (soli), ermenî աղ (al), lîtwanî saldus, latînî sāl (> fransî sel), îngilîzî û swêdî salt, almanî Salz, holendî zout... Bo hin peyvên din, yên ku "s" ya proto-hindûewropî di kurdî de dibe "x", binerin: xwe, xwendin, xîz...

Bi zaravayên din

• Soranî: xwê
• Kelhûrî: xwa
• Zazakî: sol, şorr, şorre
• Hewramî: mekî

Werger

• Abazayî: джькӏа (ǯ’ḳā)
• Abxazî: аџьыка (āǯ̍əḳā)
• Açehî: sira
• Adîgeyî: щыгъу (š̍əġ°)
• Afarî: qasbó m
• Afrîkansî: sout
• Ahomî: 𑜀𑜢𑜤𑜈𑜫 (küw)
• Akadî: 𒁵 (ṭābtu)
• Akanî: nkyene
• Aklanon: asin
• Albanî: kripë
• Almanî: Salz nt, Kochsalz → de nt
• Altayiya başûrî: тус (tus)
• Amharî: ጨው n (č̣äw)
• Aramî:

  Îbranî: מלחא‎ m (milħā’)

  Siryanî: ܡܠܚܐ‎ m (milħā’)

• Aromanî: sari m, sare m
• Asamî: লোণ (lün), নিমখ (nimokh)
• Asî: asin
• Astûrî: sal n
• Avarî: цӏан (c̣an)
• Aymarayî: jayu
• Aynuyî: ルル (ruru), シッポ (sippo)
• Azerî: duz
• Bahnarî: 'boh
• Bajwayiya kendava rojava: timus
• Balînî: ᬳᬸᬬᬄ (uyah)
• Baskî: gatz
• Başkîrî: тоҙ (toð)
• Bayerî: Soiz
• Belarusî: соль n (solʹ)
• Belûçî: واد‎ (wád)
• Bengalî: নুন (nun), লবণ → bn (lôbôn)
• Bîslamayî: sol
• Bojpûrî: 𑂢𑂴𑂢 ()
• Boleyî: manda
• Bretonî: holen n
• Bruneyî: sira, garam
• Buduxî: кьел (qʼel)
• Bulgarî: сол m (sol)
• Burmayî: ဆား (hca:)
• Buryatî: дабһан (dabhan)
• Cahuillayî: íngill
• Cingphoyî: jum
• Conxayî: ཚྭ (tshwa)
• Çamicuroyî: mamola
• Çaxatayî: توز‎
• Cham:

  Çamiya rojhilatî: ꨦꨣꨩ (ssara’)

• Çeçenî: туьха (tüχa)
• Çekî: sůl m
• Çepangî: छेः (chhe')
• Çerokî: ᎠᎹ → chr (ama), ᎹᎹ (mama)
• Çîçewayî: mchere
• Çînî:

  Kantonî: 鹽 (jim⁴)

  Dunganî: ян (i͡an)

  Ganî: 鹽 (ien⁴)

  Hakkayî: 鹽 (yàm)

  Jinî: 鹹鹽 (xie¹ ie¹), 鹽 (ie¹)

  Mandarînî: 鹽 (yán), 食鹽 → zh, 鹽巴 → zh (yánbā)

  Min beî: 鹽 (îng)

  Min dongî: 鹽 (sièng/ièng)

  Minnanî: 鹽 → zh-min-nan (iâm)

  Wuyî: 鹽

  Xiangî: 鹽 (ienn²)

• Çukçî: чоԓ (čoḷ)
• Çuvaşî: тӑвар (tăvar)
• Danmarkî: salt nt
• Dargwayî: зе (ze)
• Daurî: kataa
• Divehî: ލޮނު‎ (lonu)
• Dogriyî: लून (lūn)
• Dolganî: туус (tuus)
• Dongşîangî: dansun
• Drungî: svla
• Elfdalî: solt nt
• Erebî: مِلْح‎ n (milḥ)

  Erebiya misrî: ملح‎ n (malḥ)

  Erebiya kendavî: ملح‎ n (milḥ)

• Ermenî: աղ (ał)
• Esperantoyî: salo
• Estonî: sool
• Evenî: так (tak)
• Evenkî: турукэ (turukə)
• Eweyî: dze nt
• Farisî: نَمَک‎ (namak)
• Fatalukuyî: asiru
• Ferî: salt nt
• Fîjî: masima
• Fînî: suola
• Frankoprovansî: sal m
• Fransî: sel n
• Friyolî: sâl n
• Frîsiya bakur: saalt nt
• Frîsiya kevn: salt
• Frîsî: sâlt
• Gaelîka skotî: salann n
• Gagawzî: tuz
• Galîsî: sal n
• Gotî: 𐍃𐌰𐌻𐍄 nt (salt)
• Gujaratî: મીઠું (mīṭhũ), લૂણ (lūṇ), લવણ → gu (lavaṇ)
• Gurcî: მარილი (marili)
• Haîtî: sèl
• Haryanvî: नूण (nūṇ)
• Hawayî: paʻakai
• Hawsayî: gishiri → ha
• Higaononî: asin
• Hindî: नमक → hi n (namak), लोन → hi (lon), लवण → hi n (lavaṇ)
• Hîlîgaynonî: asin
• Hmongî: ntsev
• Holendî: zout → nl nt, keukenzout → nl nt
• Hopîyî: öönga
• Huiçolî: ꞌúna
• Hunsrikî: Sals nt
• Hunzibî: цаъᵸ (cå̃)
• Indonezî: garam → id
• Isanî: หยิบ (hyib)
• Îbranî: מֶלַח‎ n (mélakh)
• Îdoyî: salo → io
• Îngilîziya kevn: sealt nt
• Îngilîziya navîn: salt
• Îngilîzî: salt → en
• Îngriyî: soola
• Îngûşî: тух (tuχ)
• Înuîtî: taratsut
• Îranunî: timus
• Îrlendî: salann → ga n

  Îrlendiya kevn: salann

• Îstriyotî: sal
• Îtalî: sale → it n
• Îu mienî: nzauv
• Îzlendî: salt nt
• Japonî: 塩 (しお, shio)
• Jarayî: hra
• Javayiya kevn: wuyah
• Javayî: ꦲꦸꦪꦃ
• Kalalîsûtî: taratsut pj
• Kalmîkî: давсн (davsn)
• Kannadayî: ಉಪ್ಪು → kn (uppu), ಲವಣ → kn (lavaṇa)
• Kapverdî: sal
• Kaqçikelî: atz’am
• Karaçay-balkarî: туз (tuz)
• Karakalpakî: duz
• Karelî: suola
• Kaşûbî: sòl
• Katalanî: sal → ca m
• Keçwayî: kachi → qu, kaci
• Khvarşiyî: цийоᵸ
• Kirgizî: туз → ky (tuz)
• Kîkûyûyî: cumbĩ 14
• Kîngalî: ලුණු (luṇu), ලවණ → si (lawaṇa)
• Komî-permyakî: сов (sov), сол (sol)
• Komî-zîriyî: сов (sov)
• Komoyî: bɨl
• Koreyî: 소금 → ko (sogeum), 염(鹽) (yeom)
• Kornî: holan
• Kumikî: туз (tuz)
• Lakî: цӏу (c̣u)
• Latînî: sāl n
• Latviyayî: sāls → lv m
• Lawa:

  Lawayiya rojhilatî: กิฮ (kih)

  Lawayiya rojavayî: กิฮ (kih), คิฮ (khih)

• Lawsî: ເກືອ → lo (kư̄a)
• Lazî: mcumu
• Lezgînî: кьел (q̇el)
• Lingalayî: móngwa
• Lîgûrî: sâ n
• Lîtwanî: druska → lt m
• Lombardî: sal, saa
• Luksembûrgî: Salz → lb nt
• Mòçenoyî: sòlz nt
• Magahî: 𑂢𑂴𑂢 (nūn), 𑂢𑂲𑂧𑂍 (nīmak)
• Maguindanaoyî: timus
• Maithilî: नून
• Makasaeyî: gasi
• Makedonî: сол m (sol), кујнска сол m (kujnska sol)
• Malagasî: sira → mg, fanasina → mg
• Malayalamî: ഉപ്പ് → ml (uppŭ)
• Malezî: garam → ms
• Maltayî: melħ n
• Mançûyî: ᡩᠠᠪᠰᡠᠨ (dabsun)
• Manksî: sollan
• Mansakayî: asin
• Maorî: tote → mi
• Maranaoyî: asin
• Maratî: मीठ → mr nt (mīṭh), लवण → mr nt (lavaṇ), लोण nt (loṇ)
• Mari

  Mariya rojhilatî: шинчал

• Marşalî: jo̧o̧ļ
• Mayoyî: oona
• Mbya guaraniyî: juky
• Mecarî: só → hu
• Megrelî: ჯიმუ (ǯimu)
• Misrî: (ḥmꜣt m)
• Mînangkabawî: garam
• Mongolî:

  Kirîlî: давс → mn (davs)

  Mongolî: ᠳᠠᠪᠤᠰᠤ (dabusu)

• Monî: ၜဵု (bɜ)
• Muongî: bỏi, vỏi
• Nafaanrayî: weŋge
• Nahwatlî: iztatl → nah
• Nanayî: даосон
• Napolîtanî: sale, sal, sool
• Navajoyî: áshįįh
• Nedersaksî:

  Almaniya jêrîn a almanî: Solt nt, Kaaksolt nt, Kooksolt nt

• Nepalî: नून (nūn), लवण (lavaṇ)
• Newarî: चि (ci), लवण (lavaṇa)
• Nganasanî: сыр
• Nîvxî: тафть (tafț)
• Nobiinî: امييد (imeed), اوميد (oumboud)
• Nogayî: туз (tuz)
• Normandî: saïl n, sé n
• Norwecî:

  Norweciya bokmålî: salt → no nt, bordsalt nt

  Norweciya nînorskî: salt → nn nt

• Oksîtanî: sal → oc m, sau → oc m
• Oriyayî: ଲୁଣ → or (luṇô)
• Oromoyî: soogidda
• Osetî: цӕхх (cæxx)
• Osmanî: طوز‎ (tuz), نمك‎ (nemek), ملح‎ (milh)
• Otomiya mezquital: ú
• Oygurî: تۇز‎ (tuz)
• Ozbekî: tuz → uz
• Pacohî: boi
• Palawî: sar
• Palî: loṇa nt
• Papyamentoyî: salu
• Pelayî: tʰa³⁵
• Peştûyî: مالګه‎ m (mālga)
• Piedmontîsî: sal n
• Plodîşî: Solt nt
• Polonî: sól → pl m, sól kuchenna m
• Portugalî: sal → pt n
• Puncabî: ਨਮਕ (namak), ਲੂਣ (lūṇ), ਲਵਣ (lavaṇ)
• Qazaxî: тұз → kk (tūz)
• Qiptî:

  Bohaîrî: ⲙⲉⲗϩ n (melh), ϩⲙⲟⲩ n (hmou)

  Sahîdî: ⲙⲗϩ n (mlh), ϩⲙⲟⲩ n (hmou)

• Rajasthanî: लूण (lūṇ)
• Rohingyayî: nun
• Romagnolî: sêl
• Romancî: sal n, sel n
• Romanî: lon n
• Romanyayî: sare → ro m
• Rusî: соль → ru m (solʹ), пова́ренная соль m (povárennaja solʹ)
• Rusînî: соль m (solʹ), сіль m (silʹ)
• Sahoyî: mulxu
• Samiya bakurî: sálti
• Samiya skoltî: säʹltt
• Samoayî: masima
• Sangoyî: îngö → sg
• Sanskrîtî: लवण → sa nt (lavaṇa)
• Sardînî: sabi, sai, sale, sali, sari, sàui
• Sebwanoyî: asin
• Sicîlî: sali → scn n
• Sindhî: لوُڻُ‎ n (luurnu)
• Sirananî: sowtu
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: со̑ m, со̑л m

  Latînî: sȏ → sh m, sȏl → sh m

• Slaviya kevn:

  Kirîlî: соль n (solĭ)

• Slaviya rojavayî ya kevn: соль n an m (solĭ)
• Slovakî: soľ m
• Slovenî: sol → sl m
• Somalî: milix, cusbo → so
• Sorbî:

  Sorbiya jêrîn: sol m

  Sorbiya jorîn: sól m

• Sotoyiya başûr: letswai
• Spanî: sal → es m
• Sundanî: ᮅᮚᮂ (uyah)
• Sûmerî: 𒁵 (mun)
• Svanî: ჯიმ (ǯim)
• Swahîlî: chumvi → sw 9 or 10
• Swêdî: salt → sv nt, koksalt → sv nt, bordssalt → sv nt
• Şanî: ၵိူဝ် (kǒe)
• Şîngazîcayî: shingo, mnyo
• Şorî: тус (tus)
• Tacikî: намак → tg (namak)
• Tagalogî: asin → tl
• Tajioyî: osing
• Tamîlî: உப்பு → ta (uppu), லவண (lavaṇa)
• Tausugî: asin
• Tay dam: ꪹꪀ
• Tayiya bakurî: ᨠᩖᩮᩥᩬᩋ
• Tayî: เกลือ → th (glʉʉa)
• Tbolî: kahì
• Tedim çinî: ci
• Telûgûyî: ఉప్పు → te (uppu)
• Temazîxtiya atlasa navendî: ⵜⵉⵙⵏⵜ m (tisnt)
• Tepehuaniya bakurî: ónai
• Tepehuaniya başûr-rojhilat: on
• Ternateyî: gasi
• Teteriya krîmî: tuz
• Teterî: тоз → tt (toz)
• Tetûmî: masin
• Tigrînî: ጨው → ti (č̣äw)
• Tirkî: tuz → tr
• Tirkmenî: duz
• Tîbetî: ཚྭ (tshwa)
• Tlingitî: éil'
• Tokpisinî: sol
• Tongî: māsima
• Tonkawayî: mummun
• Toxarî A: sāle
• Toxarî B: salyiye
• Tuvanî: дус (dus)
• Tzotzîlî: atsʼam
• Udî: ел (el)
• Udmurtî: сылал (sylal)
• Ugarîtî: 𐎎𐎍𐎈𐎚 (mlḥt)
• Ulçî: давсу
• Urdûyî: نَمَک‎ n (namak)
• Ûkraynî: сіль → uk m (silʹ)
• Venîsî: sàle, sałe, sal → vec
• Vepsî: sol
• Viyetnamî: muối → vi
• Volapûkî: sal → vo
• Votî: soolõ
• Walonî: sé → wa n
• Weylsî: halen → cy n
• Wîlamowî: zaołc nt
• Wolofî: xorom → wo
• Xakasî: тус (tus)
• Xantî: сӑӆӆә (săłłə)
• Ximêrî: អំបិល → km (ʼɑmbəl)
• Yakanî: asin
• Yakkhayî: युम
• Yakutî: туус (tuus)
• Yaquî: oóna
• Yidîşî: זאַלץ‎ m (zalts)
• Yiyiya siçuwayî: ꋂ
• Yukaghiriya bakurî: суоль (suoļ)
• Yupîkiya navendî: taryuq
• Yûnanî: αλάτι → el nt (aláti)

  Kevn: ἅλς nt (háls), ἅλας nt (hálas)

• Zarmayî: ciri
• Zêlandî: zout nt
• Zhuangî: gyu
• Zouyî: chi
• Zuluyî: itswayi 5, usawoti → zu 1a

Navdêr 2

xwê

1. (ava leşî) Baştir: xuh

Navdêr 3

xwê

1. (kesa/ê ku tiştek ya wî ye) Baştir: xwedî / xwey

Formeke lêkerê

xwê

1. (devokî) (tu dê) bixwî

   Tu ê vî nanî xwê? ― Tu dê vî nanî bixwî?

2. (devokî) (ew dê) bixwe

   Ew dê vê girarê xwê? ― Ew dê vê girarê bixwe?

Etîmolojî

Formek ji "xwarinê".