didan
Here nagîvasyonê
Here lêgerînê
Kurdî[biguhêre]
Bilêvkirin[biguhêre]
[biguhêre]
didan nêr
- (anatomî) hestiyên di devî de ku xwarin pê tê hêrandin
- parçeyên tûj yên devê amûrên birrek (bi taybetî mişaran) ku dişibin didanan:
- didanên mişarê
Bi alfabeyên din[biguhêre]
Herwiha[biguhêre]
Jê[biguhêre]
- bêdidan
- bêdidanî
- bêdidanîtî
- bêdidantî
- bididan
- didançêker
- didandar
- didandarî
- didanêş
- didanêşî
- didanketî, didankeftî
- didankirmî, didankurmî
- didannas
- didannasî
- didansaz
- didansazî
- didantûj
- didantûjî
- didanvan
- didanvanî
- didanê aqilî
- didanê asinî, didanê hesinî
- didanê şîrî
- didanê çêkirî, didanê destkirî
- didanê zêrî
- doktorê didanan
Etîmolojî[biguhêre]
Herwiha diran, dinan, dan, hevrehên soranî ددان (didan) û دان (dan), kurdiya başûrî digan û dinan, lekî diyan, hewramî diđan, zazakî didan û dindan, farisî دندان (dendan), pehlewî dad an dendan [1] , belûçî دنتان (dentan), avestayî 𐬛𐬀𐬥𐬙𐬀𐬥 (denten) û 𐬛𐬁𐬙𐬁 (dātā), osetî дӕндаг (dændag), sanskrîtî दन्त (dánta), lîtwanî dantìs, rusî десна́ (dêsná), çekî dáseň, yûnanî δόντι (dónti), latînî dens, fransî dent, îtalî/portugalî dente, romanî dinte, spanî diente, bretonî dant, danmarkî/holendî/swêdî tand, norwecî tann, almanî Zahn, îngilîzî tooth (pirhejmar: teeth)... hemû ji proto-hindûewropî *h₃dónts (rehê çemandî *h₃dn̥t-).
Cinsê peyvê di makezimanê proto-hindûewropî de nêr bû û di zimanên hindûewropî yên sîstema duzayendî (nêr û mêr) yan sêzayendî (nêr, mê û nêtar) parastî de bi piranî peyv nêr maye.
Di kurmancî de ji herdu formên didan û dinan ji forma *dindan peyda bûne. Forma diran ji didan yan dinan bi dîsîmîlasyona [[1]] anku jihevcudabûna dengî peyda bûye yanî yek ji herdu dengên wek hev yên D yan N bûye R.
Forma dan bi haplolojiyê anku bi xistina yek ji du kîteyên wek hev yan nêzîkî hev ji forma "didan" peyda bûye.
Çavkanî: Çabolov r. 306, Chyet r. 149, Horn r. 128, Rastorguyeva r. 329, Watkins r. 16, Etymonline, Wiktionary'ya îngilîzî [[2]]
Bi zaravayên din[biguhêre]
Werger[biguhêre]
- Abauyî: nays
- Abxazî: ахаԥыц (āxāpəc)
- Açehî: gigoe
- Afarî: boddiná
- Afrîkansî: tand → af
- Akanî: ɛse, ɔse
- Aklanon: ngipon
- Albanî: dhëmb → sq, dhâm (Gheg)
- Almaniya bilind a kevn: zan n, zand n, zant n
- Almaniya bilind a navîn: zan n, zant n
- Almaniya Pennsylvania: Zung m
- Almanî: Zahn → de n
- Altayiya başûrî: тиш (tiš)
- Amayî: i
- Amharî: ጥርስ (ṭərs)
- Apaçî:
- Apaçiya rojava: iwoo
- Aragonî: dient
- Aramî:
- Argobbayî: ስን (sǝn)
- Aromanî: dinti m, dinte m
- Arrernteyiya rojavayî: artitye
- Asamî: দাঁত (dãt)
- Astûrî: diente → ast n, dentamen n pj
- Atong (Hindistan): wa
- Avarî: ца (ca)
- Aynuyî: ニマキ (nimaki)
- Azerî: diş → az
- Bajwayiya kendava rojava: impon
- Balînî: gigi
- Baskî: hortz
- Başkîrî: теш (teš)
- Bau bidayuh: jupon
- Belarusî: зуб n (zub)
- Belûçî: دنتان (dantán), دتھاں
- Bengalî: দাঁত → bn (dãtô), দান্দান → bn (dandan), দন্ত (dônt), দশন → bn (dôśôn), রদ (rôd), দংষ্ট্র (dôṅśṭr)
- Bisayayiya bruneyî: nipon
- Bororoyî: o
- Bretonî: dant → br n, dent → br pj
- Bugî: isi
- Bulgarî: зъб → bg n (zǎb)
- Burjî: irka
- Burmayî: သွား → my (swa:)
- Buryatî: шүдэ (šüde) ; шүдэн (šüden)
- Çamicuroyî: ajsi
- Çeçenî: церг (cerg)
- Çekî: zub → cs n
- Çepangî: साय्क्
- Çerokî: ᎦᏅᏙᎬ (ganvdogv)
- Çîçewayî: dzino
- Çînî:
- Çuvaşî: шӑл (šăl)
- Çûkî: ngii
- Dalmatî: diant
- Danmarkî: tand → da g
- Dargwayî: цула (cula)
- Darkinjungî: dharra
- Divehî: ދައިޔ (daiy)
- Dolganî: тиис (tiis)
- Dongşîangî: shidun
- Drungî: sa
- Erebî: سِنّ → ar m (sinn)
- Ermenî: ատամ → hy (atam), ակռա → hy (akṙa)
- Erzayî: пей (pej)
- Esperantoyî: dento → eo
- Estonî: hammas → et
- Evenî: ӣт (īt)
- Evenkî: иктэ (iktə)
- Farisî: دندان → fa (dandân), دندون (dandun), گاز → fa (gâz)
- Fatalukuyî: vahinu
- Ferî: tonn → fo m
- Fîjî: bati
- Fînî: hammas → fi
- Fransî: dent → fr m
- Friyolî: dint n
- Frîsiya bakur: tus n, Ter g
- Frîsî: tosk
- Gaelîka skotî: fiacaill m
- Gagawzî: diş
- Galîsî: dente → gl n
- Gamîlaraayî: yira
- Garoyî: ওয়াগাম (wa-gam)
- Gîlekî: دندن (dëndan)
- Gotî: 𐍄𐌿𐌽𐌸𐌿𐍃 n (tunþus)
- Gujaratî: દાંત (dā̃t)
- Gurcî: კბილი → ka (ḳbili)
- Guwaranî: tãi
- Haîtî: dan
- Hawayî: niho
- Hawsayî: haƙori → ha
- Hindî: दाँत → hi n (dā̃t), दान्त → hi n (dānt)
- Hmongî: hniav
- Holendî: tand → nl n
- Hunsrikî: Zaan n
- Indonezî: gigi → id, danta → id
- Isanî: แข้ว (khaew)
- Îbranî: שֵׁן m (shen)
- Îdoyî: dento → io
- Îngilîziya kevn: tōþ n
- Îngilîziya navîn: tothe, toth
- Îngilîzî: tooth → en
- Îngriyî: hammas
- Îngûşî: царг (carg)
- Înterlîngua: dente
- Îranunî: nipen
- Îrlendî: fiacail → ga m
- Îtalî: dente → it n
- Îzlendî: tönn → is m
- Japonî: 歯 → ja (は, ha)
- Javayiya kevn: huntu
- Javayî: untu
- Kabîlî: tuɣmest m
- Kadazaniya beravî: nipon
- Kalalîsûtî: kigut
- Kalmîkî: шүдн (şüdn)
- Kambaatayî: inke
- Kanelayî: xwa
- Kannadayî: ಹಲ್ಲು → kn (hallu)
- Kanuriyî: timí
- Kapampanganî: ipan
- Karaçay-balkarî: тиш (tiş)
- Karakalpakî: tis
- Kaşûbî: ząb
- Katalanî: dent → ca m
- Kayingangî: jã
- Keçwayî: kiru → qu
- Keçwayî: kilu
- Khinalugî: цулоз (culoz)
- Khmuyî: ຫຣາງ
- Kirgizî: тиш → ky (tiş)
- Kîkûyûyî: igego 5
- Kîmaragangî: nipon
- Kîngalî: දත → si (data)
- Klamatî-modokî: dot
- Komî-permyakî: пинь (pinʹ)
- Koreyî: 이 → ko (i), 니 → ko (ni), 이빨 → ko (ippal), 치아 → ko (chia)
- Kornî: dans
- Koryakî: вʼаннылӈын (wannəlŋən)
- Krymçakî: чыш
- Kumikî: тиш (tiş)
- Ladakhiyî: སོ (so)
- Lakotayî: hi
- Latînî: dēns → la n
- Latviyayî: zobs → lv n
- Lawsî: ແຂ້ວ → lo (khǣu), ທັນຕາ (than tā), ທົນ (thon), ກາມ (kām)
- Lazî: ǩibri
- Lingalayî: lǐno
- Lîgûrî: dénte n
- Lîtwanî: dantis → lt
- Lombardî: dent n
- Lotudî: nipon
- Lugandayî: erinnyo
- Luhyayî: liliino
- Luoyî: lak
- Luşûtsîdî: dᶻədis
- Maguindanaoyî: ngipen
- Makasaeyî: wasi
- Makasarî: gigi
- Makedonî: заб n (zab)
- Malayalamî: പല്ല് → ml (pallŭ), ദന്തം → ml (dantaṃ)
- Malezî: gigi → ms, danta
- Maltayî: sinna m
- Mambayî: nifan
- Mançûyî: ᠸᡝᡳᡥᡝ (weihe)
- Mansakayî: onto
- Maorî: niho → mi
- Mapuçî: ülnga, voro
- Maranaoyî: ngipen
- Maratî: दात → mr n (dāt)
- Marî:
- Mariya rojhilatî: пӱй
- Mbabaramî: dirra
- Mecarî: fog → hu
- Megrelî: კიბირი (ḳibiri), კჷბირი (ḳəbiri)
- Melanauyiya navendî: nyipen
- Misrî:
(jbḥ)
- Mînangkabawî: gigih
- Mokşayî: пей (pej)
- Mongolî: шүд → mn (šüd)
- Mwanî: rino
- Nahwatlî: tlantli → nah
- Nanayî: хуктэ
- Napolîtanî: dente n
- Navajoyî: awooʼ
- Nedersaksî:
- Almaniya jêrîn a almanî: Tähn n
- Nepalî: दाँत → ne (dā̃t)
- Nogayî: тис (tis)
- Norsiya kevn: tǫnn m
- Norwecî:
- Nottoway-meherrînî: otosag
- Ohloniya başûr: sit
- Ojibweyî: niibid
- Okînawanî: 歯 (はー, hā)
- Oksîtanî: dent → oc m
- Oriyayî: ଦାନ୍ତ → or (dantô)
- Oromoyî: ilkaan
- Oroqenî: iktə
- Osetî: дӕндаг (dændag)
- Osmanî: دیش (diş)
- Oygurî: چىش → ug (chish)
- Ozbekî: tish → uz
- Papyamentoyî: djente
- Peştûyî: غاښ → ps n (γāx)
- Piedmontîsî: dent n
- Pîttcantcatcarayî: kaṯiṯi
- Plodîşî: Tän
- Polonî: ząb → pl n
- Portugalî: dente → pt n
- Puncabî: ਦੰਦ (dand), ਡੰਦ (ḍand)
- Qazaxî: тіс → kk (tıs)
- Rendilleyî: ilko
- Rohingyayî: dat
- Romagnolî: dént n
- Romanî: dand
- Romanyayî: dinte → ro n
- Rungusî: nipon
- Rusî: зуб → ru n (zub)
- Rusînî: зуб n (zub)
- Sabah bisayayî: nipon
- Sahoyî: iko
- Samî:
- Saksoniya kevn: tand n
- Samoayî: nifo → sm
- Sanskrîtî: दन्त → sa n (danta)
- Santalî: ᱰᱟᱴᱟ (ḍaṭa)
- Sardînî: dènte m
- Sebopî: jipen
- Sebwanoyî: ngipon
- Sicîlî: denti → scn n
- Sidamoyî: hinko
- Sirananî: tifi
- Sirboxirwatî:
- Sîlhetî: ꠖꠣꠔ (dat)
- Skotî: tuith
- Slaviya kevn:
- Kirîlî: зѫбъ n (zǫbŭ)
- Slaviya rojavayî ya kevn: зꙋбъ n (zubŭ)
- Slovakî: zub n
- Slovenî: zob → sl n
- Solonî: iitt
- Somalî: ilig
- Sorbî:
- Spanî: diente → es n
- Sundanî: huntu → su, waos → su
- Swahîlî: jino → sw yj, meno → sw pj
- Swêdî: tand → sv g
- Şerpayî: ས
- Şorî: тиш (tiş)
- Tabaruyî: 'ingiri
- Tabasaranî: силиб (silib)
- Tacikî: дандон → tg (dandon)
- Talysh:
- Talişî: داندون (dândun)
- Tagal murutî: ripon
- Tagalogî: ngipin → tl
- Tahîtî: niho
- Tambunan dusunî: nipon
- Tamîlî: பல் → ta (pal)
- Tarantinoyî: dìnde
- Tarifitî: tiɣmest m, aɣmuz n
- Tausugî: ipun
- Tayî: ฟัน → th (fan), ทันต์, กราม → th (graam)
- Telûgûyî: పన్ను → te (pannu)
- Ternateyî: ingi
- Teteriya krîmî: tiş
- Teterî: теш → tt (teş)
- Tetûmî: nehan
- Tigrînî: ስኒ → ti (səni)
- Timugon murutî: ripon
- Tirkî: diş → tr, t-
- Tirkmenî: diş
- Tîbetî: སོ (so)
- Tokpisinî: tis
- Tongî: nifo
- Torwalî: دان
- Toxarî B: keme
- Tupînambayî: ãîa
- Tuvanî: диш (diş)
- Udî: улух (uluχ)
- Udmurtî: пинь (pinʹ)
- Ugarîtî: 𐎌𐎐 (šn)
- Urdûyî: دانت n (dā̃t, dānt), دندان n (dandān)
- Ûkraynî: зуб → uk n (zub)
- Venîsî: dénte n
- Viyetnamî: răng → vi
- Volapûkî: tut → vo
- Votî: ammõz
- Walonî: dint → wa m
- Warayî: ta-ngo
- Warlpirî: kartirdi
- Weylsî: dant → cy
- Wîlamowî: con
- Wînnebagoyî: hiipe
- Wolofî: bëñ → wo
- Xakasî: тіс (tís)
- Ximêrî: ធ្មេញ → km (thmɨñ)
- Xosayî: izinyo 5 an 6
- Yagarayî: deea
- Yagnobî: диндак
- Yakutî: тиис (tiis)
- Yamanayî: tun
- Yamî: ngepen
- Yidîşî: צאָן n (tson)
- Yiyiya siçuwayî: ꎐ
- Yorubayî: ehín
- Yupîkiya navendî: keggun
- Yûnanî: δόντι → el nt (dónti)
- Kevn: ὀδούς n (odoús)
- Zêlandî: tand n
- Zhuangî: heuj
- Zouyî: ha
- Zuluyî: izinyo → zu 5 an 6
- ǃKungî: tsau
- ǃXóõ: ǁqhàã
Formeke lêkerê[biguhêre]
didan
Dijmane[biguhêre]
Yekhejmar[biguhêre]
Têkilî[biguhêre]
Etîmolojî[biguhêre]
- ↑ Bînêre: Ferhenga "A Concise Pahlavi Dictionary" ya D. N. Mackenzie. Rûpel: Pdf: 45 û 46. Pirtûk:23 û 24. Link: https://www.avetruthbooks.com/wp-content/uploads/2021/01/d.-n.-mackenzie.-a-concise-pahlavi-dictionary-1986.pdf