spêde
Navdêr
[biguhêre]| Zayenda mê ya binavkirî | ||
|---|---|---|
| Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
| Navkî | spêde | spêde |
| Îzafe | spêdeya spêda |
spêdeyên spêdên |
| Çemandî | spêdeyê spêdê |
spêdeyan spêdan |
| Nîşandera çemandî | wê spêdeyê wê spêdê |
wan spêdeyan wan spêdan |
| Bangkirin | spêdeyê spêdê |
spêdeyino spêdino |
| Zayenda mê ya nebinavkirî | ||
| Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
| Navkî | spêdeyek spêdek |
spêdeyin spêdin |
| Îzafe | spêdeyeke spêdeke |
spêdeyine spêdine |
| Çemandî | spêdeyekê spêdekê |
spêdeyinan spêdinan |
spêde mê
- destpêka rojê, dema roj hiltê, dema mirov ji xewê şiyar dibin
- Ji spêdeya zû ve me dest bi kar kiriye.
- Min spêdê zû têşt xwar.
- Hemû spêdeyan werzişê dikim.
- Demjimêr heftî spêdê ez diçim dibistanê
- Berê spêdeyê zû babê wê ji xew rabû, mehîn bire ser avê û anî (...) — (Sidqî Hirorî, Kurê Zinarê Serbilind, Weşanên Nûdem, Stokholm, 1996)
- Firaqê, şev bi axir çû
Spêde kifş-i bû dîsa
Merîxa nehsê ava bû — (Melayê Cizîrî, Dîwana Melayê Cizirî, ~1640)
Bi alfabeyên din
[biguhêre]Herwiha
[biguhêre]Hevmane
[biguhêre]Dijmane
[biguhêre]Etîmolojî
[biguhêre]Hevreha pehlewî spêtek, ji zimanên îranî, têkildarî spî ku bi pehlewî spêd û bi avestayî speête bû û bi farisî sepîd / sipîd / sefîd / sifîd e. Ji proto-hindûewropî *ḱweyt- (biriqîn, geş bûn) (*kw- ya proto-hindûewropî di zimanên arî dibe çv, dûv re sv û taliyê sp), proto-hindûaryanî *spêt-. Bo zêdetir agahiyan binere spî. Lê dikare ji zimanekî samî jî be, bo nimûne akadî ṣippar(r)ātu.
Bi zazakî: şodir(sodir/şewdir), siba, spêde, beyanî
Jê
[biguhêre]Werger
[biguhêre]- Almanî: Aurora → de m, Morgendämmerung → de m, Morgenrot → de n, Morgenröte → de m, Tagesanbruch → de m, Zwielicht → de n, Morgen → de n, Morgengrauen → de m, ?Früh → de m
- Çekî: ráno → cs
- Çînî: 晨 → zh
- Danmarkî: morgen → da
- Endonezyayî: pagi → id
- Erebî: صباح → ar, ?الإبكار, ?الإصباح, ?الأقرح, ?الصادع, ?الصبح, ?الصبحیة, ?الصبیحة, ?الصدیع, ?الصریم, ?العاطس, ?العصر, ?الغارض, ?الغد, ?الغداة, ?الفاضح, ?الفتق, ?الفجر, ?الفرقان, ?الكفة, ?اللیاح, ?بلجة, ?غدیة
- Esperantoyî: matenon → eo, mateno → eo, matene → eo
- Estonî: hommikust, hommikul
- Farisî: صبح → fa, شروع روز, سرصبح, بامداد → fa
- Fînî: aamu → fi, huomen → fi
- Fransî: matin → fr, matinée → fr
- Holendî: morgen → nl
- Îbranî: שחרית → he, שחר → he
- Îngilîzî: aurora → en, dawn → en, daybreak → en, morning → en, ?cockcrow → en, ?morn → en, ?dayspring → en, ?peep of day → en
- Îrlendî: maidin → ga
- Îtalî: mattina → it
- îzlendî: morgun
- Japonî: 朝 → ja
- Katalanî: matí → ca
- Koreyî: 아침 → ko (achim)
- Luksembûrgî: moien, moie
- Makedonî: utro (utro)
- Mecarî: reggel → hu
- Norwecî: morgen → no
- Polonî: ranek → pl
- Portugalî: manhã → pt, (li Brezîlyayê herwiha:) madrugada
- Romanyayî: dimineaþã
- Rusî: утро → ru (utro)
- Sirboxirwatî: jutro → sh
- Skotî: màireach
- slovenî: zjutraj, jutro, dopoldne
- Somalî: subaxnimo, subax, saaka
- Spanî: mañana → es
- Swêdî: morgon → sv
- tayî, taylendî: สิ่งที่ยีในอนาคต
- Talişî: maşte
- afrîkansî: môre
- Tirkî: beyan → tr, fecir → tr, ferda → tr, seher → tr, şafak → tr, sabah → tr, tan → tr, ?sabahın alacakaranlığı
- Tirkmenî: irden, ertir
- xirwatî: jutro
- Yûnanî: πρωί → el (proí)