gûz

 Binêre herwiha: güz

Kurdî

Bilêvkirin

• IPA^(kilîd): /ɡuːz/
  • (kurmanciya rojhilatî)  IPA^(kilîd): /gʉːz/
• Kîtekirin: gûz

Navdêr

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	gûz	gûz
Îzafe	gûza	gûzên
Çemandî	gûzê	gûzan
Nîşandera çemandî	wê gûzê	wan gûzan
Bangkirin	gûzê	gûzino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	gûzek	gûzin
Îzafe	gûzeke	gûzine
Çemandî	gûzekê	gûzinan

Komeke libên gûzan.

Dareke gûzê.

gûz mê

1. (dar) Dareke temendirêj û bihagiran e.
   • Hefteyekê berê Xusroyê Perîxanê, dara xwe ya gûzê firotibû bazirganekî Diyarbekirî û wî jî dara gûzê birrîbû, qet kiribû û kișandibû kêleka baxçeyan. — (Xurșîd Mîrzengî, Sînor, Nûbihar, Stockholm, 1995, ISBN 978-625-7383-24-0)
2. (fêkî) Berhemê wê darê ku dema kojik bin kesk in lê dema gihiştî bin zer yan gewr in û qalikên wan req in û nayên xwarin lê kakilên wan xweş xwerbar in.
   • Cotkar dibêjin, îsal bi sedema zêdebûna rêjeya barîna baranê, berhemê gûzê li Akrê zêde bûye. — (Nayif Remezan, Berhema gûzan li Akrê îsal du qat zêde dibe [arşîv], rudaw.net, 06.10.2019)
   • Xanim erd vekola. Çaleke piçûk çêkir. Bi qasî deh metreyan ji çalê bi dûr ket. Du gûz ji bêrîka xwe derxist. Yek ê da Mîralî a din ji bo xwe hişt. Awayê lîstikê jê re vegot:
     – Di piçûkatiya me de, di rojên îdan de, xortan ev lîstik dilîst. Ger ez karibim gûza xwe biavêjim çalê û gûz di çalê de bi cî bibe, ez ê bi ser bikevim. Ez ê gûza te ji te bistînim. Her wiha ji bo te jî heman şert heye. — (Cîhan Roj, Meşa Morîyan, Evrensel Basım Yayın, İstanbul, 2011, r. 21)

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: گووز‎
• kurdî-krîlî: гуз

Herwiha

 

• goz
• gwêz
• gwîz
• gîz

Jê

 

• dargûz
• gûzek
• gûzik
• gûzvan
• gûzêkeran
• gûzî

Navê zanistî

• Juglans

Etîmolojî

Hevreha soranî گوێز‎ (gwêz), zazakî goze, hewramî wezî, farisî گوز‎ (gûz), pehlewî 𐭢𐭥𐭦‎‎ (goz), mazenderanî اغوز‎‎ (eğoz), osetî ӕнгу́з (ængúz) û ӕнгозӕ (ængozæ), ihtimalen herwiha hevreha avestayî 𐬔𐬎𐬰𐬀𐬉𐬙𐬀‎‎ (guzaēta, “veşartin, niximandin, nixamtin - ji ber kakila wê ya di qalikê de parastî”), pertî nigewz- (veşartin, niximandin), hexamenişî 𐎠𐎱𐎥𐎢𐎭𐎹 (/epegewdeye/) sanskrîtî गूहति (gūhati) (gū́hati: veşartin, niximandin)... hemû ji proto-îranî *gʰawȷ́ʰ- (veşartin) belkî ji proto-hindûewropî *geug- (veşartin). Hevrehên ne-hindûîranî di zimanên din yên hindûewropî ne misoger in lê carinan gūžti (veşartin) ya lîtwanî wek yek ji nimûneyên wisa tê hesibandin.

Peyva "gûz" ji zimanên îranî ketiye piraniya zimanên Rojhilata Navîn û Kafkasyayê: aramî/siryanî ܓܘܙܐ / גוזא (gewza), îbranî אגוז (ĕğôz), azerî qoz, ermeniya navîn ղոյզ (ğoyz) û ermeniya niha ընկույզ (ənkuyz), gurcî ნიგოზი (nigozi), erebî جوز‎ (cewz), tirkî ceviz (bi rêya erebî)...

Çavkanî:

• Tsabolov, R. L., Ferhenga etîmolojî ya zimanê kurdî ["Цаболов, Р. Л.: Эмцмолоƨцческцц̆ словарь курδскоƨо языка"], Moskova, 2001-2010, r. 409–410
• Cheung, Johnny, Etymological Dictionary of the Iranian Verb, Leiden, 2007, r. 117
• Chyet, Michael L. (2003): Kurdish-English Dictionary, Ferhenga Kurmancî-Inglîzî, Yale University Press, r. 230.

Bi zaravayên din

• Soranî: گوێز‎ (gwêz)
• Zazakî: goze → diq, goz → diq
• Kurdiya başûrî: girdekan, girtekan
• Hewramî: wezî

Werger

dara gûzê

• Adîgeyî: дэ (dă)
• Afrîkansî: okkerneutboom
• Albanî: arrë → sq
• Almanî: Walnuss → de m, Walnussbaum → de n, Nussbaum → de n
• Aromanî: nuc n
• Astûrî: nozal → ast n an m
• Bretonî: kraoñenn → br m, gwezenn-graoñ m
• Bulgarî: орех → bg n (oreh)
• Çekî: ořešák → cs n
• Çerokî: ᏎᏗ (sedi)
• Çeyenî: otaesémenôtse
• Dalmatî: nochiera m
• Danmarkî: valnøddetræ nt, valnød → da g
• Ermenî: ընկուզենի → hy (ənkuzeni)
• Esperantoyî: juglandujo, juglandarbo
• Estonî: kreeka pähklipuu
• Fînî: pähkinäpuu → fi
• Foksî: mahkwipakâni
• Fransî: noyer → fr n
• Gaelîka skotî: crann ghall-chnò n
• Galîsî: nogueira → gl m, concheiro → gl n
• Gîlekî: آغوز دار‎
• Gurcî: კაკალი (ḳaḳali)
• Holendî: walnotenboom → nl n
• Îbranî: אֱגוֹז‎ n (egóz)
• Îdoyî: nuco → io
• Îngilîzî: walnut → en
• Îrlendî: crann gallchnó n
• Îtalî: noce → it n
• Japonî: クルミの木 (kurumi no ki)
• Katalanî: noguera → ca m, noguer → ca n
• Keçwayî: tuqti
• Koreyî: 호두나무 → ko (hodunamu)
• Lakotayî: cansapa
• Latînî: iūglāns m
• Lombardî: nos m
• Makedonî: орев n (orev)
• Malezî: walnat, pokok walnat
• Manksî: billey galchro
• Mazenderanî: آغوز دار‎
• Mecarî: diófa → hu
• Mohegan-pequotî: wusqat
• Nedersaksî: Wallnööt, Wallnöötboom
• Normandî: nouoyi n
• Norwecî:

  Norweciya bokmålî: valnøtt n an m, valnøttre nt, valnøtt-tre nt

  Norweciya nînorskî: valnøtt m, valnòttre nt, valnøttre nt, valnøtt-tre nt

• Oksîtanî: noguièr → oc
• Oriyayî: ଅଖରୋଟ (ôkhôroṭô)
• Polonî: orzech → pl n
• Portugalî: nogueira → pt m
• Romanî: akhorin
• Romanyayî: nuc → ro n
• Rusî: оре́х n (oréx)
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: орах n

  Latînî: òrah → sh n

• Slovenî: oreh → sl n
• Spanî: nogal → es n, noguera → es m
• Swahîlî: mjozi
• Swêdî: valnötsträd → sv nt, valnöt → sv g
• Tagalogî: nogales
• Teteriya krîmî: ceviz
• Tirkî: ceviz → tr
• Unamî: tùkwimënshi
• Ûkraynî: воло́ський горі́х n (volósʹkyj horíx), гре́цький горі́х n (hrécʹkyj horíx), горі́х n (horíx)
• Venîsî: nósa
• Viyetnamî: óc chó → vi
• Walonî: djaeyî → wa n, gaeyî → wa n
• Weylsî: collen Ffrengig m
• Yûnanî: καρυδιά → el m (karydiá)

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

berhemê xwerba yê wê darê

• Abenakî: pagimen
• Adîgeyî: дэ (dă)
• Albanî: arrë → sq
• Almanî: Walnuss → de m
• Amazîxiya fasî: ⴷⴷⵓⵊ n (dduj)
• Aromanî: nucã m
• Astûrî: nuez → ast m
• Baskî: intxaur → eu
• Bengalî: আখরোট (akhroṭ)
• Bulgarî: орех → bg n (oreh)
• Çekî: vlašský ořech n
• Çînî:

  Kantonî: 合桃 (hap⁶ tou⁴)

  Mandarînî: 核桃 → zh (hétao)

• Danmarkî: valnød → da g
• Erebî: جَوْز‎ (jawz)

  Erebiya misrî: جوز‎ n (gōz), جوزة‎ m (gōza)

  Erebiya hîcazî: جوز‎ n (jōz)

  Erebiya fasî: ڭرڭاع‎ n (gargāʕ), ڭرڭاعة‎ m (gargāʕa)

• Ermenî: պոպոկ → hy (popok), ընկույզ → hy (ənkuyz)
• Esperantoyî: juglando → eo, juglandonukso
• Estonî: kreeka pähkel
• Farisî: گردو‎ → fa (gerdu), گوز‎ → fa (gowz)
• Ferî: valnøt m
• Fînî: saksanpähkinä → fi
• Fransî: noix → fr m
• Gaelîka skotî: cnò Fhrangach m, gall-chnò m
• Galîsî: noz → gl m, concho → gl n
• Gîlekî: آغوز‎
• Gurcî: ნიგოზი → ka (nigozi), კაკალი (ḳaḳali)
• Hawayî: walanuka
• Hindî: अखरोट → hi n (akhroṭ)
• Holendî: walnoot → nl n
• Îbranî: אגוז מלך‎ → he n (egóz mélekh)
• Îdoyî: nuciero → io
• Îngilîziya kevn: wealhhnutu m
• Îngilîzî: walnut → en
• Îrlendî: cnó francach n, cnó gallda n, gallchnó n
• Îtalî: noce → it m
• Îzlendî: valhneta m
• Japonî: クルミ → ja (kurumi)
• Kalalîsûtî: valnødi
• Kirgizî: жаңгак → ky (cañgak)
• Koreyî: 호두 (hodu)
• Ladînî: cucia m
• Latînî: iūglāns m
• Lîgûrî: nôxe m
• Lombardî: nos m
• Malezî: jauzah, walnat, akrot
• Maltayî: ġewż
• Manksî: cro frangagh, galchro
• Maorî: wōnati
• Mazenderanî: اغوز‎ (ağuz)
• Mecarî: dió → hu
• Megrelî: ნეძი (neʒi), ნეზი (nezi)
• Mohegan-pequotî: wusqatôm
• Mongolî: грек самар (grek samar)
• Navajoyî: haʼałtsédii
• Nedersaksî: Wallnööt m
• Nogayî: коз (koz)
• Normandî: nouoyi n
• Norwecî:

  Norweciya bokmålî: valnøtt n an m

  Norweciya nînorskî: valnøtt m

• Osetî: ӕнгуз (ænguz)
• Peştûyî: اکوړ‎ → ps n
• Plodîşî: Waulnät m
• Polonî: orzech → pl n
• Portugalî: noz → pt m
• Romagnolî: nôșa m, nôș n
• Romancî: nusch m
• Romanî: akhor n
• Romanyayî: nucă → ro m
• Rusî: гре́цкий оре́х n (gréckij oréx), оре́х n (oréx)
• Samiya bakurî: valniehtti
• Sanskrîtî: अक्षोट → sa n (akṣoṭa)
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: орах n

  Latînî: òrah → sh n

• Spanî: nuez → es m
• Swahîlî: jozi
• Swêdî: valnöt → sv g
• Tagalogî: nogales
• Tamîlî: அக்கரோட்டு → ta (akkarōṭṭu)
• Teteriya krîmî: ceviz
• Tirkî: ceviz → tr
• Tîbetî: སྟར་ཀ (star ka)
• Unamî: tùkwim
• Urdûyî: اخروٹ‎ n (axroṭ)
• Ûkraynî: воло́ський горі́х n (volósʹkyj horíx), гре́цький горі́х n (hrécʹkyj horíx), горі́х n (horíx)
• Viyetnamî: óc chó → vi
• Walonî: djaeye → wa m, gaeye → wa m
• Weylsî: cneuen Ffrengig m
• Yûnanî: καρύδι → el nt (karýdi)

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.