bizin
Kurmancî[biguhêre]
Bilêvkirin[biguhêre]
[biguhêre]
Zayenda mê ya binavkirî | ||||
---|---|---|---|---|
Rewş | Yekjimar | Pirjimar | ||
Navkî | bizin | bizin | ||
Îzafe | bizina | bizinên | ||
Çemandî | bizinê | bizinan | ||
Nîşandera çemandî | wê bizinê | wan bizinan | ||
Bangkirin | bizinê | bizinino | ||
Zayenda mê ya nebinavkirî | ||||
Rewş | Yekjimar | Pirjimar | ||
Navkî | bizinek | bizinin | ||
Îzafe | bizineke | bizinine | ||
Çemandî | bizinekê | bizininan |

bizin mê
- (guhandar) Heywaneke kedî ya guhandar û têr-mû ye.
- Di nav kerîyê pez de bizineke nebixêr, nesitirî, ziyankar û çilek hebû, wexta kerî nêzî zevîyekî biçûya bizina ziyankar Kolê berê xwe dida zeviyê zerar didayê. — (Remo û Bizina çilek [arşîv], demacirok.wordpress.com, 2012)
- Bizina pîrê çu çolê
Lê da berf û bagerê
Piriq derket ji malê
He! he!... — (Hawar, Bizina Pîrê, Herekol Azîzan, Nûdem, cîld 1, hj. 8, 1932-1933, r. 3)
Zayend[biguhêre]
Bizin bi maneya heywana kedî ya mê peyvek zayendmê ye: bizina me, bizineke spî... Lê ew herwiha wek peyvek zayendnêr jî tê bikaranîn: Biz(i)nê me li çolê diçere. Li vê derê ew bi maneya terş e anku hem bizin û hem jî nêrî.
Bi alfabeyên din[biguhêre]
Herwiha[biguhêre]
Jê[biguhêre]
[biguhêre]
Têkilî[biguhêre]
Bide ber[biguhêre]
Cûnên bizin û mihan[biguhêre]
- hoş, poş: bizna têkde reş û guhboz.
- hemis, himbis: bizna reşa navçav û alekên wê gîxên spî yan sorekî vekirî pêde hatîn û binzik û dehmen spî yan sor.
- hemdanî: cûnekî pezî ye: cûnê pezekî guhdirêj û guhpan û hirîkurt û dûngşor e.
- çûr, çûr:cûne bizneka hûr û têrşîr û mûxelek e, mûyê wê merez e, şel û şepik jê diêne çêkirin.
- çal: bizna hemû leşê wê reş, tenê enîya wê pinîyeka spî lê..
- kerîs, kurrîs: miha guhên wê qut û kurtik.
- kewîs, kewîsar, kewîser: miha leşê wê spî û navçav zîwanî pinîyên reş yan sor lê û guhên wê boz. Gelek cûn jê hene
- riser: riser:miha rengê navçavan di navbera reş û qehweyî de yan bi ser reşekî xwelîkî ve..
- tebeş: Miha navçav û ser û guh pêk ve reng xwelîkî.
- Çavkanî:
- Îsmaîl Şahîn di Koma "Zimanê Kurdî" li ser Rûnameyê de, 12/2012
Gotinên pêşiyan[biguhêre]
- Berû da bizinê, dest avête qarçikê
- Bizin bizin e, pêşî cihê xwe pêkol dike, dû re mexel tê
- Bizin firot bi hefta, bezê wê kirî bi heyşta
- Bizin ketiye derdê serê xwe, şivan ketiye derdê bezê bizinê
- Bizin mir, girr damirî
- Bizina kol elimiye danokan
- Bizina kol hîn bûye daniyên sor
- Bizina kulek û şivanê bezek (sivik) tev digehên ber derî
- Bizina nehletî, dev lêketî
- Bizina reş e, her roj nexweş e
- Bizina gurî, ber dêwir tiqurrî
- Bizinê ji mihê ra got; min ewa te dît
- Bizinê kulek tim ê çilek e
- Bi vî devî bi vê qûnê, here diziya bizinê
- Dinê li dinê, çavê gur li bizinê
- Ecela bizinê ku tê, nanê şivanî dixwe
- Ga guherande bizinê, bizin jî guherande mirîşkê
- Here diziya bizinê
- Kara li şûnê, bizinê li mexelê
- Meha adarê, av firî serê darê, bizin kalî ser karê, nîşanên biharê
- Mî bi piyê xwe, bizin bi piyê xwe
- Mî bi nigên xwe, bizin bi nigên xwe
- Pişta bizinê xurî, hat nanê şivên bixwe
- Şêwra jinan, beriya bizinan
- Şorê mîna tira Bizina ye
- Wek berxa ber bizinê
- Wek bizina ku ji ber ecela xwe bireve
Etîmolojî[biguhêre]
Hevreh soranî بزن (bizin, bizn), kurdiya başûrî bizin, lekî bizin û biz, zazakî bize, hewramî بزه (bize), belûçî بز (buz), farisî بز (berê "buz", niha "boz"), tacikî буз (buz), pertî wiz, pêştûyî وز (vz) (wiz), pehlewî (bûz), avestayî 𐬠𐬏𐬰𐬀 (būze: beran, ?nêrî), ermenî բուծ (bûç: karik), sanskrîtî बुक्क (bukke: nêrî), inglîziya kevn buc / bucca (nêrî), inglîziya nû buck (heywanê nêr), almanî Bock (nêrî, heywanê nêr), holendî bok (nêrî), swêdî bock (nêrî), danmarkî buk, norwecî bukk... hemû ji proto-hindûewropî *bʰuǵ-.
Peyva îranî wek բզաք (bzakʿ) ketibû ermeniya kevn.
-in ya dawiya peyva bizin paşgireke kevnar e ku peyvan dike mê û belkî hevreha paşgira çalak ya almanî -in û ya ne-çalak ya inglîzî -en be.
Çavkanî: Rastorgujeva r.191-192 Horn r. 49, Watkins r. 13, Etymonline | Pokorny *"*bhŭg̑o-s" r. 161
Werger[biguhêre]
- Aragonî: crapa → an
- Aarî: derti
- Aasayî: agga
- Afarî: reyta
- Alabamayî: chowwaata
- Albanî: dhi → sq m
- Almanî: Ziege → de m, Geiß → de m
- Altayiya başûrî: эчки (ečki)
- Azerî: keçi → az
- Baskî: ahuntz
- Başkîrî: кәзә (käzä)
- Batayî: hòòto
- Bengalî: ছাগল → bn (chāgala)
- Bretonî: gavr → br
- Bûrgûndî: cheivre m
- Çekî: koza → cs
- Çuvaşî: качака (kačaka)
- Danmarkî: ged → da
- Erebî: معزة m (me'ize), عنزة → ar ('enze), ماعزة → ar (ma'ize)
- Ermenî: այծ → hy (ayc)
- Esperantoyî: kaprino
- Estonî: kits
- Farisî: بز → fa (boz)
- Ferî: geit
- Fînî: vuohi → fi
- Frankoprovansî: chièvra m, capra m
- Fransî: chèvre → fr
- Gagawzî: keçi
- Galoyî: chéevr m
- Gotî: 𐌲𐌰𐌹𐍄𐍃 m (gaíts)
- Gujaratî: બકરો (bakarō)
- Gurcî: თხა (txa)
- Hindî: बकरी → hi (bakarī)
- Holendî: geit → nl, sik → nl
- Inglîzî: she-goat → en, nanny goat → en
- Inglîziya kevn: gat
- Îstriyotî: càvara
- Îbranî: עֵז → he m
- Îbranî: עֵז m
- Îdoyî: kaprino → io
- Îtalî: capra → it
- Japonî: 山羊 → ja (yagi), ヤギ → ja (yagi)
- Karaçay-balkarî: эчки
- Katalanî: boc → ca, cabró → ca, cabra → ca, cabra → ca
- Kîkûyûyî: bori
- Kînyarwandayî: ihene
- Kirgizî: эчки → ky (eçki)
- Korsîkayî: capra → co (de troupeau), sciotta (de maison)
- Kotavayî: deaxolya
- Kumikî: эчки (eçki)
- Latviyayî: kaza → lv
- Lingalayî: ntaba
- Lîtwanî: ožys → lt
- Malezî: kambing → ms
- Maratî: बकरी (bakarī)
- Mayayiya yukatekî: taman
- Mongolî: ямаа → mn (jamaa)
- Nogayî: эшки (éşki)
- Normandî: kiève m, kyive m
- Norwecî: geit → no
- Oksîtanî: cabra → oc m
- Osetî: сӕгъ (sæǧ)
- Oydayî: dech
- Papyamentoyî: kabrito, kabritu, kabrito, kabritu
- Pîkardî: maguette, madgète m, kiève m
- Polonî: koza → pl
- Portugalî: cabra → pt
- Puncabî: ਬਕਰੀ (bakrī)
- Qazaxî: ешкі (eşki)
- Romanî: buzô
- Romanyayî: capra → ro
- Rusî: коза → ru (koza)
- Samiya bakurî: gáica
- Sirananî: krabita
- Slovenî: koza → sl
- Spanî: cabra → es m
- Swahîlî: mbuzi → sw
- Swêdî: get → sv, get → sv
- Şîngazîcayî: mɓuzi
- Şorî: ӧшке
- Tacikî: буз → tg (buz)
- Tagalogî: kambíng
- Teterî: кәҗә → tt (qäcä)
- Teteriya krîmî: eçki
- Tirkî: keçi → tr
- Tirkmenî: гечи (geči), geçi
- Torangî: chiave, bique
- Urdûyî: بکری
- Walonî: tchive → wa m
- Yûnanî: κατσίκα → el m (katsíka) ; αίγα → el m (aíga)
- Yûnaniya kevn: αἴξ m (aíx)
- Zuluyî: imbuzi → zu
Soranî[biguhêre]
[biguhêre]
bizin