bizin

Kurmancî

Bilêvkirin

•  IPA^(kilîd): /bɪ'zɪn/

• Deng (Amed)

• Kîtekirin: bi·zin

Navdêr

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	bizin	bizin
Îzafe	bizina	bizinên
Çemandî	bizinê	bizinan
Nîşandera çemandî	wê bizinê	wan bizinan
Bangkirin	bizinê	bizinino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	bizinek	bizinin
Îzafe	bizineke	bizinine
Çemandî	bizinekê	bizininan

Bizinek

bizin mê

1. (guhandar) Heywaneke kedî ya guhandar û têr-mû ye.
   • Di nav kerîyê pez de bizineke nebixêr, nesitirî, ziyankar û çilek hebû, wexta kerî nêzî zevîyekî biçûya bizina ziyankar Kolê berê xwe dida zeviyê zerar didayê. — (Remo û Bizina çilek [arşîv], demacirok.wordpress.com, 2012)
   • Bizina pîrê çu çolê
     Lê da berf û bagerê
     Piriq derket ji malê
     He! he!... — (Hawar, Bizina Pîrê, Herekol Azîzan, Nûdem, cîld 1, hj. 8, 1932-1933, r. 3)

Zayend

Bizin bi maneya heywana kedî ya mê peyvek zayendmê ye: bizina me, bizineke spî... Lê ew herwiha wek peyvek zayendnêr jî tê bikaranîn: Biz(i)nê me li çolê diçere. Li vê derê ew bi maneya terş e anku hem bizin û hem jî nêrî.

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: بزن
• kurdî-krîlî: бьзьн

Herwiha

• bizn

Jê

• bizinkûvî
• bizinmişk

Navê zanistî

• Capra hircus

Têkilî

• nêrî
• karik
• gîsk
• kerî
• kewal
• sewal
• terş
• tewal
• tiştîr / tiştûr

Bide ber

• mih, mî

Cûnên bizin û mihan

• hoş, poş: bizna têkde reş û guhboz.
• hemis, himbis: bizna reşa navçav û alekên wê gîxên spî yan sorekî vekirî pêde hatîn û binzik û dehmen spî yan sor.
• hemdanî: cûnekî pezî ye: cûnê pezekî guhdirêj û guhpan û hirîkurt û dûngşor e.
• çûr, çûr:cûne bizneka hûr û têrşîr û mûxelek e, mûyê wê merez e, şel û şepik jê diêne çêkirin.
• çal: bizna hemû leşê wê reş, tenê enîya wê pinîyeka spî lê..
• kerîs, kurrîs: miha guhên wê qut û kurtik.
• kewîs, kewîsar, kewîser: miha leşê wê spî û navçav zîwanî pinîyên reş yan sor lê û guhên wê boz. Gelek cûn jê hene
• riser: riser:miha rengê navçavan di navbera reş û qehweyî de yan bi ser reşekî xwelîkî ve..
• tebeş: Miha navçav û ser û guh pêk ve reng xwelîkî.

Çavkanî:

• Îsmaîl Şahîn di Koma "Zimanê Kurdî" li ser Rûnameyê de, 12/2012

Gotinên pêşiyan

• Berû da bizinê, dest avête qarçikê
• Bizin bizin e, pêşî cihê xwe pêkol dike, dû re mexel tê
• Bizin firot bi hefta, bezê wê kirî bi heyşta
• Bizin ketiye derdê serê xwe, şivan ketiye derdê bezê bizinê
• Bizin mir, girr damirî
• Bizina kol elimiye danokan
• Bizina kol hîn bûye daniyên sor
• Bizina kulek û şivanê bezek (sivik) tev digehên ber derî
• Bizina nehletî, dev lêketî
• Bizina reş e, her roj nexweş e
• Bizina gurî, ber dêwir tiqurrî
• Bizinê ji mihê ra got; min ewa te dît
• Bizinê kulek tim ê çilek e
• Bi vî devî bi vê qûnê, here diziya bizinê
• Dinê li dinê, çavê gur li bizinê
• Ecela bizinê ku tê, nanê şivanî dixwe
• Ga guherande bizinê, bizin jî guherande mirîşkê
• Here diziya bizinê
• Kara li şûnê, bizinê li mexelê
• Meha adarê, av firî serê darê, bizin kalî ser karê, nîşanên biharê
• Mî bi piyê xwe, bizin bi piyê xwe
• Mî bi nigên xwe, bizin bi nigên xwe
• Pişta bizinê xurî, hat nanê şivên bixwe
• Şêwra jinan, beriya bizinan
• Şorê mîna tira Bizina ye
• Wek berxa ber bizinê
• Wek bizina ku ji ber ecela xwe bireve

Etîmolojî

Hevreh soranî بزن‎ (bizin, bizn), kurdiya başûrî bizin, lekî bizin û biz, zazakî bize, hewramî بزه‌ (bize), belûçî بز‎‎ (buz), farisî بز‎ (berê "buz", niha "boz"), tacikî буз (buz), pertî wiz, pêştûyî وز‎‎ (vz‎) (wiz), pehlewî 𐮱𐮵𐮿‎ (bûz), avestayî 𐬠𐬏𐬰𐬀‎ (būze: beran, ?nêrî), ermenî բուծ (bûç: karik), sanskrîtî बुक्क (bukke: nêrî), inglîziya kevn buc / bucca (nêrî), inglîziya nû buck (heywanê nêr), almanî Bock (nêrî, heywanê nêr), holendî bok (nêrî), swêdî bock (nêrî), danmarkî buk, norwecî bukk... hemû ji proto-hindûewropî *bʰuǵ-.

Peyva îranî wek բզաք (bzakʿ) ketibû ermeniya kevn.

-in ya dawiya peyva bizin paşgireke kevnar e ku peyvan dike mê û belkî hevreha paşgira çalak ya almanî -in û ya ne-çalak ya inglîzî -en be.

Çavkanî: Rastorgujeva r.191-192 Horn r. 49, Watkins r. 13, Etymonline | Pokorny *"*bhŭg̑o-s" r. 161

Werger

• Aragonî: crapa → an
• Aarî: derti
• Aasayî: agga
• Afarî: reyta
• Alabamayî: chowwaata
• Albanî: dhi → sq m
• Almanî: Ziege → de m, Geiß → de m
• Altayiya başûrî: эчки (ečki)
• Azerî: keçi → az
• Baskî: ahuntz
• Başkîrî: кәзә (käzä)
• Batayî: hòòto
• Bengalî: ছাগল → bn (chāgala)
• Bretonî: gavr → br
• Bûrgûndî: cheivre m
• Çekî: koza → cs
• Çuvaşî: качака (kačaka)
• Danmarkî: ged → da
• Erebî: معزة‎ m (me'ize), عنزة‎ → ar ('enze), ماعزة‎ → ar (ma'ize)
• Ermenî: այծ → hy (ayc)
• Esperantoyî: kaprino
• Estonî: kits
• Farisî: بز‎ → fa (boz)
• Ferî: geit
• Fînî: vuohi → fi
• Frankoprovansî: chièvra m, capra m
• Fransî: chèvre → fr
• Gagawzî: keçi
• Galoyî: chéevr m
• Gotî: 𐌲𐌰𐌹𐍄𐍃 m (gaíts)
• Gujaratî: બકરો (bakarō)
• Gurcî: თხა (txa)
• Hindî: बकरी → hi (bakarī)
• Holendî: geit → nl, sik → nl
• Inglîzî: she-goat → en, nanny goat → en
• Inglîziya kevn: gat
• Îstriyotî: càvara
• Îbranî: עֵז‎ → he m
• Îbranî: עֵז‎ m
• Îdoyî: kaprino → io
• Îtalî: capra → it
• Japonî: 山羊 → ja (yagi), ヤギ → ja (yagi)
• Karaçay-balkarî: эчки
• Katalanî: boc → ca, cabró → ca, cabra → ca, cabra → ca
• Kîkûyûyî: bori
• Kînyarwandayî: ihene
• Kirgizî: эчки → ky (eçki)
• Korsîkayî: capra → co (de troupeau), sciotta (de maison)
• Kotavayî: deaxolya
• Kumikî: эчки (eçki)
• Latviyayî: kaza → lv
• Lingalayî: ntaba
• Lîtwanî: ožys → lt
• Malezî: kambing → ms
• Maratî: बकरी (bakarī)
• Mayayiya yukatekî: taman
• Mongolî: ямаа → mn (jamaa)
• Nogayî: эшки (éşki)
• Normandî: kiève m, kyive m
• Norwecî: geit → no
• Oksîtanî: cabra → oc m
• Osetî: сӕгъ (sæǧ)
• Oydayî: dech
• Papyamentoyî: kabrito, kabritu, kabrito, kabritu
• Pîkardî: maguette, madgète m, kiève m
• Polonî: koza → pl
• Portugalî: cabra → pt
• Puncabî: ਬਕਰੀ (bakrī)
• Qazaxî: ешкі (eşki)
• Romanî: buzô
• Romanyayî: capra → ro
• Rusî: коза → ru (koza)
• Samiya bakurî: gáica
• Sirananî: krabita
• Slovenî: koza → sl
• Spanî: cabra → es m
• Swahîlî: mbuzi → sw
• Swêdî: get → sv, get → sv
• Şîngazîcayî: mɓuzi
• Şorî: ӧшке
• Tacikî: буз → tg (buz)
• Tagalogî: kambíng
• Teterî: кәҗә → tt (qäcä)
• Teteriya krîmî: eçki
• Tirkî: keçi → tr
• Tirkmenî: гечи (geči), geçi
• Torangî: chiave, bique
• Urdûyî: بکری‎
• Walonî: tchive → wa m
• Yûnanî: κατσίκα → el m (katsíka) ; αίγα → el m (aíga)
• Yûnaniya kevn: αἴξ m (aíx)
• Zuluyî: imbuzi → zu

Soranî

Navdêr

bizin

1. bizin