bizin
Kurmancî[biguhêre]
Bilêvkirin[biguhêre]
[biguhêre]
Zayenda mê ya binavkirî | ||
---|---|---|
Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
Navkî | bizin | bizin |
Îzafe | bizina | bizinên |
Çemandî | bizinê | bizinan |
Nîşandera çemandî | wê bizinê | wan bizinan |
Bangkirin | bizinê | bizinino |
Zayenda mê ya nebinavkirî | ||
Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
Navkî | bizinek | bizinin |
Îzafe | bizineke | bizinine |
Çemandî | bizinekê | bizininan |

bizin mê
- (guhandar) Heywaneke kedî ya guhandar û têr-mû ye.
- Di nav kerîyê pez de bizineke nebixêr, nesitirî, ziyankar û çilek hebû, wexta kerî nêzî zevîyekî biçûya bizina ziyankar Kolê berê xwe dida zeviyê zerar didayê. — (Remo û Bizina çilek [arşîv], demacirok.wordpress.com, 2012)
- Bizina pîrê çu çolê
Lê da berf û bagerê
Piriq derket ji malê
He! he!... — (Hawar, Bizina Pîrê, Herekol Azîzan, Nûdem, cîld 1, hj. 8, 1932-1933, r. 3)
Zayend[biguhêre]
Bizin bi maneya heywana kedî ya mê peyvek zayendmê ye: bizina me, bizineke spî... Lê ew herwiha wek peyvek zayendnêr jî tê bikaranîn: Biz(i)nê me li çolê diçere. Li vê derê ew bi maneya terş e anku hem bizin û hem jî nêrî.
Bi alfabeyên din[biguhêre]
Herwiha[biguhêre]
Jê[biguhêre]
[biguhêre]
Têkilî[biguhêre]
Bide ber[biguhêre]
Cûnên bizin û mihan[biguhêre]
- hoş, poş: bizna têkde reş û guhboz.
- hemis, himbis: bizna reşa navçav û alekên wê gîxên spî yan sorekî vekirî pêde hatîn û binzik û dehmen spî yan sor.
- hemdanî: cûnekî pezî ye: cûnê pezekî guhdirêj û guhpan û hirîkurt û dûngşor e.
- çûr, çûr:cûne bizneka hûr û têrşîr û mûxelek e, mûyê wê merez e, şel û şepik jê diêne çêkirin.
- çal: bizna hemû leşê wê reş, tenê enîya wê pinîyeka spî lê..
- kerîs, kurrîs: miha guhên wê qut û kurtik.
- kewîs, kewîsar, kewîser: miha leşê wê spî û navçav zîwanî pinîyên reş yan sor lê û guhên wê boz. Gelek cûn jê hene
- riser: riser:miha rengê navçavan di navbera reş û qehweyî de yan bi ser reşekî xwelîkî ve..
- tebeş: Miha navçav û ser û guh pêk ve reng xwelîkî.
- Çavkanî:
- Îsmaîl Şahîn di Koma "Zimanê Kurdî" li ser Rûnameyê de, 12/2012
Gotinên pêşiyan[biguhêre]
- Berû da bizinê, dest avête qarçikê
- Bizin bizin e, pêşî cihê xwe pêkol dike, dû re mexel tê
- Bizin firot bi hefta, bezê wê kirî bi heyşta
- Bizin ketiye derdê serê xwe, şivan ketiye derdê bezê bizinê
- Bizin mir, girr damirî
- Bizina kol elimiye danokan
- Bizina kol hîn bûye daniyên sor
- Bizina kulek û şivanê bezek (sivik) tev digehên ber derî
- Bizina nehletî, dev lêketî
- Bizina reş e, her roj nexweş e
- Bizina gurî, ber dêwir tiqurrî
- Bizinê ji mihê ra got; min ewa te dît
- Bizinê kulek tim ê çilek e
- Bi vî devî bi vê qûnê, here diziya bizinê
- Dinê li dinê, çavê gur li bizinê
- Ecela bizinê ku tê, nanê şivanî dixwe
- Ga guherande bizinê, bizin jî guherande mirîşkê
- Here diziya bizinê
- Kara li şûnê, bizinê li mexelê
- Meha adarê, av firî serê darê, bizin kalî ser karê, nîşanên biharê
- Mî bi piyê xwe, bizin bi piyê xwe
- Mî bi nigên xwe, bizin bi nigên xwe
- Pişta bizinê xurî, hat nanê şivên bixwe
- Şêwra jinan, beriya bizinan
- Şorê mîna tira Bizina ye
- Wek berxa ber bizinê
- Wek bizina ku ji ber ecela xwe bireve
Etîmolojî[biguhêre]
Hevreh soranî بزن (bizin, bizn), kurdiya başûrî bizin, lekî bizin û biz, zazakî bize, hewramî بزه (bize), belûçî بز (buz), farisî بز (berê "buz", niha "boz"), tacikî буз (buz), pertî wiz, pêştûyî وز (vz) (wiz), pehlewî (bûz), avestayî 𐬠𐬏𐬰𐬀 (būze: beran, ?nêrî), ermenî բուծ (bûç: karik), sanskrîtî बुक्क (bukke: nêrî), îngilîziya kevn buc / bucca (nêrî), îngilîziya nû buck (heywanê nêr), almanî Bock (nêrî, heywanê nêr), holendî bok (nêrî), swêdî bock (nêrî), danmarkî buk, norwecî bukk... hemû ji proto-hindûewropî *bʰuǵ-.
Peyva îranî wek բզաք (bzakʿ) ketibû ermeniya kevn.
-in ya dawiya peyva bizin paşgireke kevnar e ku peyvan dike mê û belkî hevreha paşgira çalak ya almanî -in û ya ne-çalak ya îngilîzî -en be.
Çavkanî: Rastorgujeva r.191-192 Horn r. 49, Watkins r. 13, Etymonline | Pokorny *"*bhŭg̑o-s" r. 161
Werger[biguhêre]
- Abxazî: аџьма (āǯ̍mā), аџьмаб (āǯ̍māb)
- Açehî: kamèng
- Adîgeyî: пчэны (pčănə)
- Afrîkansî: bok → af
- Aghwanî: 𐕛𐔴𐔾 (vel)
- Akadî: 𒍚 (enzu)
- Akanî: abirekyie
- Albanî: dhi → sq m, berk → sq n
- Almanî: Ziege → de m, Geiß → de m, Bock → de n
- Amharî: ፍየል → am (fəyäl)
- Amuzgoyî: kínch'ió
- Aragonî: craba → an m, crapa → an m
- Aramiya nû ya asûrî: ܥܸܙܵܐ n (ʿizza)
- Arawak: kabaritu
- Aromanî: caprã m
- Asamî: ছাগলী (sagoli), ছাগল n (sagol)
- Astûrî: cabra → ast m
- Atayalî: mit qnahi
- Avarî: цӏцӏе (c̣̄e), дегӏен (deʿen)
- Azerî: keçi → az, təkə n
- Baskî: ahuntz m, aker n
- Başkîrî: кәзә (käzä)
- Batsbî: გაზაჼ (gazã)
- Belarusî: каза́ m (kazá), казёл n (kazjól)
- Belî: binya kpitɔ binya n
- Bengalî: ছাগল → bn (chagôl), বকরা (bôkra)
- Bextiyarî: بز (boz)
- Bîkoliya naverast: kanding
- Bretonî: gavr → br m
- Bugî: bembe
- Bulgarî: коза́ m (kozá), козе́л n (kozél)
- Burmayî: ဆိတ် → my (hcit)
- Buryatî: ямаан (jamaan)
- Cingphoyî: bainam
- Çamiya rojavayî: ڤبي
- Çeçenî: газа (gaza), бож (bož)
- Çekî: koza → cs m, kozel → cs n
- Çerokî: ᎤᎦᏐᏣᏁᏛ (ugasotsanedv)
- Çeyenî: mé'hahtsékósa
- Çîçewayî: mbuzi
- Çînî:
- Çuvaşî: качака (kačaka)
- Danmarkî: ged → da g
- Daurî: ima
- Dusuniya navendî: kambing
- Elfdalî: djiet g
- Elwîrî-wîderî: بیز (biz)
- Emilî: chèvra m
- Erebî: مَاعِز n (māʿiz), عَنْزَة m (ʿanza)
- Ermenî: այծ → hy (ayc), նոխազ → hy (noxaz), քոշ → hy (kʿoš), քաղ → hy (kʿał)
- Erzayî: сея (seja)
- Esperantoyî: kapro
- Estonî: kits → et
- Evenkî: каир (kajir)
- Eweyî: gbɔ̃ nt
- Farefareyî: bʋa
- Farisî: بز → fa (boz)
- Ferî: geit m
- Fînî: vuohi → fi
- Frankoprovansî: cabra m, chèvra m
- Fransî: chèvre → fr m, bouc → fr n, bique → fr m
- Friyolî: cjavre m, čhavre m
- Frîsiya saterlandî: Sääge m
- Frîsî: geit m
- Gaelîka skotî: gobhar → gd n an m
- Galîsî: cabra → gl m, godalla m, xena m, cabuxa m, neixente n, bodeseixo n, barbada → gl m, guenepa m
- Gotî: 𐌲𐌰𐌹𐍄𐍃 (gaits)
- Gujaratî: બકરી → gu m (bakrī)
- Gurcî: თხა (txa), ქოშიკი (košiḳi)
- Guwaranî: kavara
- Haîtî: kabrit
- Hawsayî: bunsuru
- Hindî: बकरी → hi m (bakrī)
- Holendî: geit → nl m, bok → nl n
- Indonezî: kambing → id
- Îbranî: עֵז m (ez)
- Îdoyî: kapro → io
- Îngilîziya kevn: gāt m
- Îngilîziya navîn: goot
- Îngilîzî: goat → en
- Îngriyî: voohi
- Îngûşî: газа (gaza)
- Înterlîngua: capra
- Îrlendî: gabhar → ga n
- Îrlendiya kevn: gabor n
- Îstriyotî: càvara m
- Îtalî: capra → it m
- Îvatanî: kaddin
- Îzlendî: geit → is m
- Japonî: ヤギ → ja (yagi), 山羊 → ja (やぎ, yagi)
- Javayiya kevn: kambiṅ, wĕḍus, wiwi
- Javayî: wedhus → jv
- Kabardî: бжэн (bžăn)
- Kalalîsûtî: savaasaq
- Kalmîkî: яман (yaman)
- Kannadayî: ಮೇಕೆ → kn (mēke)
- Kapampanganî: kambing
- Karelî: čiba
- Kaşûbî: kòza m
- Katalanî: cabra → ca m
- Keçwayî: kawra
- Keşmîrî: ژھاوُل → ks n (ċhāvul), ژھاوٕج → ks m (ċhāvụj)
- Khalajî: göčü
- Kirgizî: эчки → ky (eçki)
- Kîkongoyî: nkombo
- Kîkûyûyî: mbũri, harika
- Kîngalî: ළුළුවා (ḷuḷuwā)
- Kînyarwandayî: ihene 9 an 10, impene
- Komî-permyakî: кӧза (köza)
- Koreyî: 염소 → ko (yeomso), 산양 (sanyang)
- Kornî: gaver m
- Korsîkayî: capra → co m
- Kreyoliya morîtanî: kabri
- Kreyoliya seyşelî: kabri
- Kumikî: эчки (eçki)
- Ladînî: cioura, cëura m
- Lakî: цӏуку (c̣uku), кьяца (q̇jaca)
- Latgalî: koza m, uozs n
- Latînî: caper → la n, capra m, hircus n
- Latviyayî: kaza → lv m, āzis → lv n
- Lawsî: ແບ້ (bǣ)
- Lazî: ქოშატი (košaṭi)
- Ledo Kaili: Şablon:tt-check
- Lezgînî: цӏегь (c̣eh)
- Lingalayî: ntaba 9 an 10
- Lîmbûrgî: geit → li n an m
- Lîtwanî: ožka → lt m, ožys → lt n
- Lombardî: cavra m
- Lueyî: ᦶᦢᧉ (ḃae2)
- Lugandayî: embuzi
- Luksembûrgî: Geess → lb m
- Mòçenoyî: goas m
- Makedonî: коза m (koza), јарец n (jarec)
- Malagasî: osy → mg
- Malayalamî: ആട് → ml (āṭŭ)
- Malezî: kambing → ms
- Maltayî: mogħża m
- Mançûyî: ᠨᡳᠮᠠᠨ (niman)
- Manksî: goayr → gv m
- Maorî: nanenane, koati
- Maratî: बकरी m (bakrī), शेळी (śeḷī)
- Mazenderanî: بز (bez)
- Mecarî: kecske → hu
- Melanauyiya navendî: kabieng
- Mîkmakî: te'plj anim, te'pulj anim
- Mokşayî: сява (sjava)
- Mongolî: ямаа → mn (jamaa)
- Monî: ဗ္ၜေံ
- Moreyî: bʋʋga
- Mwanî: mbuzi
- Nanayî: иман
- Napolîtanî: crapa m
- Navajoyî: tłʼízí
- Nawrûyî: ekaun
- Nedersaksî: Zeeg m, Zääg m, Seeg m, Sääg m
- Saksoniya jêrîn ya holendî: sik m
- Newarî: दुगु (dugu)
- Normandî: biche m, bich m
- Norsiya kevn: geit m
- Norwecî:
- Ojibweyî: maanadik
- Okînawanî: ひーじゃー (hiijaa)
- Oksîtanî: cabra → oc m, chabra → oc m, craba → oc m
- Oriyayî: ଛେଳି → or (cheḷi)
- Oromoyî: re'ee
- Osetî: цӕу (cæw), сӕгъ (sæǧ)
- Osmanî: كچی (keçi), بز (büz)
- Oygurî: ئۆچكە (öchke)
- Ozbekî: echki → uz
- Palî: aja n
- Papyamentoyî: kabritu
- Peştûyî: وزه m (wozzah)
- Piedmontîsî: crava m
- Plodîşî: Bock n
- Poitevin-saintongeaisî: chebre
- Polabî: ťözâ m
- Polonî: koza → pl m, kozioł → pl n
- Portugalî: bode → pt n, cabra → pt m
- Puncabî: ਬੱਕਰੀ m (bakkarī)
- Qazaxî: ешкі (eşkı), теке (teke)
- Romancî: chaura m, caura m, tgora m, chevra m, chavra m
- Romanî: buzno n, buzni m
- Romanyayî: capră → ro m, țap → ro n
- Rusî: коза́ m (kozá), козёл → ru n (kozjól)
- Saanîçî: NÁNI
- Samiya bakurî: gáica
- Samoayî: o'ti
- Samogîtî: uožka m
- Sanskrîtî: अजा → sa m (ajā), अज → sa n (aja), छाग → sa n (chāga)
- Santalî: ᱢᱮᱨᱳᱢ (merom)
- Sardînî: craba, becca
- Sebwanoyî: kanding
- Sicîlî: beccu → scn n, crapa → scn m
- Sidamoyî: meʼe
- Silesî: koza m
- Sirboxirwatî:
- Sîlhetî: ꠍꠣꠉꠟ (ságol)
- Skotî: gait
- Slaviya kevn:
- Slovakî: koza → sk m, kozel n, cap → sk n
- Slovenî: koza → sl m, kozel → sl n
- Somalî: ri'
- Sorbî:
- Sotoyiya bakur: pudi
- Sotoyiya başûr: podi → st
- Spanî: cabra → es m, chivo → es n
- Sundanî: êmbé
- Sûmerî: 𒍚 (ÙZ)
- Svanî: დაჴჷლ (daqəl)
- Swahîlî: mbuzi → sw 9 an 10
- Swêdî: get → sv g
- Şanî: ပႄႉ (pâ̰ae)
- Şonayî: mbudzi
- Tacikî: буз → tg (buz)
- Tagalogî: kambing → tl
- Talişî: بز (bəz)
- Tamîlî: வெள்ளாடு → ta (veḷḷāṭu), ஆடு → ta (āṭu)
- Tayî: แพะ → th (pɛ́)
- Tedim çinî: keel
- Telûgûyî: మేక → te (mēka)
- Teteriya krîmî: eçki, teke
- Teterî: кәҗә → tt (qäcä)
- Tigrînî: ጤል → ti (ṭel)
- Tirkî: keçi → tr
- Tirkmenî: geçi
- Tîbetî: ར (ra)
- Tswanayî: podi 9 an 10
- Tumbukayî: mbuzi
- Tuvanî: өшкү (öşkü)
- Udî: вел (vel)
- Udmurtî: кеч (keć)
- Urdûyî: بکری m (bakrī)
- Ûkraynî: коза́ m (kozá), козе́л n (kozél), цап → uk n (cap)
- Venîsî: cavra → vec m, càvara → vec m, càora → vec m
- Viyetnamî: dê → vi, con dê
- Volapûkî: kapar → vo
- Walonî: gade → wa m, tchive → wa m
- Warayî: kanding
- Weylsî: gafr → cy m
- Wîlamowî: cejg m
- Wolofî: bëy wi → wo
- Ximêrî: ពពែ → km (pɔpɛɛ), សត្វពពែ (sɑɑtvɔɔppɛɛ)
- Xosayî: ibhokhwe 9 an 10
- Yakutî: ньамаан n (ńamaan)
- Yidîşî: ציג m (tsig), באָק n (bok), צאַפּ n (tsap)
- Yorubayî: ewúrẹ́
- Yûnanî: κατσίκα → el m (katsíka), γίδα → el m (gída), γίδι → el nt (gídi)
- Zhuangî: yiengz, mbej
- Zouyî: kel
- Zuluyî: imbuzi → zu 9 an 10
- ǃXóõ: páli
- Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.
Soranî[biguhêre]
[biguhêre]
bizin
- Bi alfabeya latînî nivîsina بزن.