bizin

 Binêre herwiha: bizîn û bîzin

Kurmancî

Bilêvkirin

•  IPA^(kilîd): /bɪ'zɪn/
• Deng (Amed)^ⓘ
• Deng (Bidlîs)^ⓘ
• Kîtekirin: bi·zin

Navdêr

Tewandina bizin
Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	bizin	bizin
Îzafe	bizina	bizinên
Çemandî	bizinê	bizinan
Nîşandera çemandî	wê bizinê	wan bizinan
Bangkirin	bizinê	bizinino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	bizinek	bizinin
Îzafe	bizineke	bizinine
Çemandî	bizinekê	bizininan

Bizinek

bizin m

1. (guhandar) Heywaneke kedî ya guhandar û têr-mû ye.
   • Di nav kerîyê pez de bizineke nebixêr, nesitirî, ziyankar û çilek hebû, wexta kerî nêzî zevîyekî biçûya bizina ziyankar Kolê berê xwe dida zeviyê zerar didayê. — (Remo û Bizina çilek [arşîv], demacirok.wordpress.com, 2012)
   • Bizina pîrê çu çolê
     Lê da berf û bagerê
     Piriq derket ji malê
     He! he!... — (Hawar, Bizina Pîrê, Herekol Azîzan, Nûdem, cild 1, hj. 8, 1932-1933, r. 3)

Zayend

Bizin bi maneya heywana kedî ya mê peyvek zayendmê ye: bizina me, bizineke spî... Lê ew herwiha wek peyvek zayendnêr jî tê bikaranîn: Biz(i)nê me li çolê diçere. Li vê derê ew bi maneya terş e anku hem bizin û hem jî nêrî.

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: بزن
• kurdî-krîlî: бьзьн

Herwiha

• bizn

Navê zanistî

• Capra hircus

Jê

• bizinkûvî
• bizinmişk

Têkilî

• nêrî
• karik
• gîsk
• kerî
• kewal
• sewal
• terş
• tewal
• tiştîr / tiştûr

Bide ber

• mih, mî

Cûnên bizin û mihan

• hoş, poş: bizna têkde reş û guhboz.
• hemis, himbis: bizna reşa navçav û alekên wê gîxên spî yan sorekî vekirî pêde hatîn û binzik û dehmen spî yan sor.
• hemdanî: cûnekî pezî ye: cûnê pezekî guhdirêj û guhpan û hirîkurt û dûngşor e.
• çûr, çûr: cûne bizneka hûr û têrşîr û mûxelek e, mûyê wê merez e, şel û şepik jê diêne çêkirin.
• çal: bizna hemû leşê wê reş, tenê enîya wê pinîyeka spî lê..
• kerîs, kurrîs: miha guhên wê qut û kurtik.
• kewîs, kewîsar, kewîser: miha leşê wê spî û navçav zîwanî pinîyên reş yan sor lê û guhên wê boz. Gelek cûn jê hene
• riser: miha rengê navçavan di navbera reş û qehweyî de yan bi ser reşekî xwelîkî ve..
• tebeş: Miha navçav û ser û guh pêk ve reng xwelîkî.

Çavkanî:

• Îsmaîl Şahîn di Koma "Zimanê Kurdî" li ser Rûnameyê de, 12/2012

Gotinên pêşiyan

• Berû da bizinê, dest avête qarçikê
• Bizin bizin e, pêşî cihê xwe pêkol dike, dû re mexel tê
• Bizin firot bi hefta, bezê wê kirî bi heyşta
• Bizin ketiye derdê serê xwe, şivan ketiye derdê bezê bizinê
• Bizin mir, girr damirî
• Bizina kol elimiye danokan
• Bizina kol hîn bûye daniyên sor
• Bizina kulek û şivanê bezek (sivik) tev digehên ber derî
• Bizina nehletî, dev lêketî
• Bizina reş e, her roj nexweş e
• Bizina gurî, ber dêwir tiqurrî
• Bizinê ji mihê ra got; min ewa te dît
• Bizinê kulek tim ê çilek e
• Bi vî devî bi vê qûnê, here diziya bizinê
• Dinê li dinê, çavê gur li bizinê
• Ecela bizinê ku tê, nanê şivanî dixwe
• Ga guherande bizinê, bizin jî guherande mirîşkê
• Here diziya bizinê
• Kara li şûnê, bizinê li mexelê
• Meha adarê, av firî serê darê, bizin kalî ser karê, nîşanên biharê
• Mî bi piyê xwe, bizin bi piyê xwe
• Mî bi nigên xwe, bizin bi nigên xwe
• Pişta bizinê xurî, hat nanê şivên bixwe
• Şêwra jinan, beriya bizinan
• Şorê mîna tira Bizina ye
• Wek berxa ber bizinê
• Wek bizina ku ji ber ecela xwe bireve

Etîmolojî

Hevreh soranî بزن (bizin, bizn), kurdiya başûrî bizin, lekî bizin û biz, zazakî bize, hewramî بزه (bize), belûçî بز‎ (buz), farisî بز (berê "buz", niha "boz"), tacikî буз (buz), pertî wiz, pêştûyî وز‎ (wiz), pehlewî 𐮱𐮵𐮿‎ (bûz), avestayî 𐬠𐬏𐬰𐬀‎ (būze, “beran, ?nêrî”), ermenî բուծ (buc, “karik”), sanskrîtî बुक्क (bukke, “nêrî”), îngilîziya kevn buc / bucca (“nêrî”), îngilîziya nû buck (“heywanê nêr”), almanî Bock (“nêrî, heywanê nêr”), holendî bok (“nêrî”), swêdî bock (“nêrî”), danmarkî buk, norwecî bukk... hemû ji proto-hindûewropî *bʰuǵ-.

Peyva îranî wek բզաք (bzakʻ) ketibû ermeniya kevn.

-in ya dawiya peyva bizin paşgireke kevnar e ku peyvan dike mê û belkî hevreha paşgira çalak ya almanî -in û ya ne-çalak ya îngilîzî -en be. Binêre nogin û dibe ku herwiha kîr kujin.

Çavkanî:

• Расторгуева В. С., Эдельман Д. И. Этимологический словарь иранских языков. [Rastorguyeva V.S., Edelman D.I.: Ferhenga Etîmolojî ya Zimanên Îranî] (bi rûsî) 2000-2011, r. 191-192.
• Horn, Paul. (1893): Grundriss der neupersischen Etymologie [Bingehê etîmolojiya farisî] (bi almanî). Strassburg r. 49.
• Watkins, Calvert, The American Heritage Dictionary of Indo-European Roots^[1], Houghton Mifflin Co., 2007, çapa 2an, r. 13
• Etymonline. Online English Etymology Dictionary. <etymonline.com> by Douglas Harper.
• Pokorny, Julius, Ferhenga etîmolojî ya hindûewropî ["Indogermanisches etymologisches Wörterbuch (bi almanî)"], Bern, 1959, r. 161

Werger

• Abxazî: аџьма (āǯ̍mā), аџьмаб (āǯ̍māb)
• Açehî: kamèng
• Adîgeyî: пчэны (pčɛnə)
• Afrîkansî: bok → af
• Aghwanî: 𐕛𐔴𐔾 (vel)
• Akadî: 𒍚 (enzu)
• Akanî: abirekyie
• Albanî: dhi → sq m, berk → sq n
• Almanî: Ziege → de m, Geiß → de m, Bock → de n

  Elmanîşî: Geiss m

  Bayerî: Goaß m

  Almaniya bilind a navîn: geiz m, zige m

  Almaniya bilind a kevn: geiz m, ziga m

• Amharî: ፍየል → am (fəyäl)
• Amuzgoyî: kínch'ió
• Aragonî: craba → an m, crapa → an m
• Aramiya nû ya asûrî: ܥܸܙܵܐ n (ʿizza)
• Arawak: kabaritu
• Aromanî: caprã m
• Asamî: ছাগলী (sagoli), ছাগল n (sagol)
• Astûrî: cabra → ast m
• Atayalî: mit qnahi
• Avarî: цӏцӏе (ccʼe), дегӏен (deʻen)
• Azerî: keçi → az, təkə n
• Baskî: ahuntz m, aker n
• Başkîrî: кәзә (käzä)
• Batsbî: გაზაჼ (gazã)
• Belarusî: каза́ m (kazá), казёл n (kazjól)
• Belî: binya kpitɔ binya n
• Bengalî: ছাগল → bn (chagôl), বকরা (bôkra)
• Bextiyarî: بز (boz)
• Bîkoliya naverast: kanding
• Bretonî: gavr → br m
• Bugî: bembe
• Bulgarî: коза́ → bg m (kozá), козе́л → bg n (kozél)
• Burmayî: ဆိတ် → my (hcit)
• Buryatî: ямаан (jamaan)
• Cingphoyî: bainam
• Çamiya rojavayî: ڤبي
• Çeçenî: газа (gaza), бож (bož)
• Çekî: koza → cs m, kozel → cs n
• Çerokî: ᎤᎦᏐᏣᏁᏛ (ugasotsanedv)
• Çeyenî: mé'hahtsékósa
• Çîçewayî: mbuzi
• Çînî:

  Kantonî: 山羊 (saan¹ joeng⁴)

  Hakkayî: 山羊 (sân-yòng)

  Mandarînî: 羊 → zh (yáng), 山羊 → zh (shānyáng)

  Minnanî: 山羊 → zh-min-nan (soaⁿ-iûⁿ)

• Çuvaşî: качака (kačaka)
• Danmarkî: ged → da g
• Daurî: ima
• Dusuniya navendî: kambing
• Elfdalî: djiet g
• Elwîrî-wîderî: بیز (biz)
• Emilî: chèvra m
• Endonezyayî: kambing → id
• Erebî: مَاعِز n (māʿiz), عَنْزَة m (ʿanza)

  Erebiya misrî: معز n (maʕz), معزة m (maʕza)

  Erebiya misrî: سخل m (saχel)

  Erebiya misrî: عنزة m (ʿanze)

  Erebiya misrî: عتروس m (ʿatrous)

• Ermenî: այծ → hy (ayc), նոխազ → hy (noxaz), քոշ → hy (kʻoš), քաղ → hy (kʻaġ)

  Ermeniya kevn: այծ (ayc), նոխազ (noxaz), քօշ (kʻōš), քաղ (kʻał)

• Erzayî: сея (seja)
• Esperantoyî: kapro
• Estonî: kits → et
• Evenkî: каир (kajir)
• Eweyî: gbɔ̃ nt
• Farefareyî: bʋa
• Farisî: بز → fa (boz)
• Ferî: geit m
• Fînî: vuohi → fi
• Frankoprovansî: cabra m, chèvra m
• Fransî: chèvre → fr m, bouc → fr n, bique → fr m
• Friyolî: cjavre m, čhavre m
• Frîsiya saterlandî: Sääge m
• Frîsî: geit m
• Gaelîka skotî: gobhar → gd n yan m
• Galîsî: cabra → gl m, godalla m, xena m, cabuxa m, neixente n, bodeseixo n, barbada → gl m, guenepa m
• Gotî: 𐌲𐌰𐌹𐍄𐍃 (gaits)
• Gujaratî: બકરી → gu m (bakrī)
• Gurcî: თხა (txa), ქოშიკი (košiḳi)
• Guwaranî: kavara
• Haîtî: kabrit
• Hawsayî: bunsuru
• Hindî: बकरी → hi m (bakrī)
• Holendî: geit → nl m, bok → nl n
• Îbranî: עֵז → he m (ez)
• Îdoyî: kapro → io
• Îngilîziya kevn: gāt m
• Îngilîziya navîn: goot
• Îngilîzî: goat → en
• Îngriyî: voohi
• Îngûşî: газа (gaza)
• Înterlîngua: capra
• Îrlendî: gabhar → ga n

  Îrlendiya kevn: gabor n

• Îstriyotî: càvara m
• Îtalî: capra → it m
• Îvatanî: kaddin
• Îzlendî: geit → is m
• Japonî: ヤギ → ja (yagi), 山羊 → ja (やぎ, yagi)
• Javayiya kevn: kambiṅ, wĕḍus, wiwi
• Javayî: wedhus → jv
• Kabardî: бжэн (bžɛn)
• Kalalîsûtî: savaasaq
• Kalmîkî: яман (yaman)
• Kannadayî: ಮೇಕೆ → kn (mēke)
• Kapampanganî: kambing
• Karelî: čiba
• Kaşûbî: kòza m
• Katalanî: cabra → ca m
• Keçwayî: kawra
• Keşmîrî: ژھاوُل → ks n (ċhāvul), ژھاوٕج → ks m (ċhāvụj)
• Khalajî: göčü
• Kirgizî: эчки → ky (eçki)
• Kîkongoyî: nkombo
• Kîkûyûyî: mbũri, harika
• Kîngalî: ළුළුවා (ḷuḷuwā)
• Kînyarwandayî: ihene sinif c9/c10, impene
• Komî-permyakî: кӧза (köza)
• Koreyî: 염소 → ko (yeomso), 산양 (sanyang)
• Kornî: gaver m
• Korsîkayî: capra → co m
• Kreyoliya morîtanî: kabri
• Kreyoliya seyşelî: kabri
• Kumikî: эчки (eçki)
• Ladînî: cioura, cëura m
• Lakî: цӏуку (c̣uku), кьяца (q̇jaca)
• Latgalî: koza m, uozs n
• Latînî: caper → la n, capra m, hircus n
• Latviyayî: kaza → lv m, āzis → lv n
• Lawsî: ແບ້ (bǣ)
• Lazî: ქოშატი (koşaťi)
• Ledo Kaili: Şablon:tt-check
• Lezgînî: цӏегь (c̣eh)
• Lingalayî: ntaba sinif c9/c10
• Lîmbûrgî: geit → li n yan m
• Lîtwanî: ožka → lt m, ožys → lt n
• Lombardî: cavra m
• Lueyî: ᦶᦢᧉ (ḃae²)
• Lugandayî: embuzi
• Luksembûrgî: Geess → lb m
• Mòçenoyî: goas m
• Makedonî: коза m (koza), јарец n (jarec)
• Malagasî: osy → mg
• Malayalamî: ആട് → ml (āṭŭ)
• Malezî: kambing → ms
• Maltayî: mogħża m
• Mançûyî: ᠨᡳᠮᠠᠨ
• Manksî: goayr → gv m
• Maorî: nanenane, koati
• Maratî: बकरी m (bakrī), शेळी (śeḷī)
• Mazenderanî: بز (bez)
• Mecarî: kecske → hu
• Melanauyiya navendî: kabieng
• Mîkmakî: te'plj zindî, te'pulj zindî
• Mokşayî: сява (sjava)
• Mongolî: ямаа → mn (jamaa)
• Monî: ဗ္ၜေံ
• Moreyî: bʋʋga
• Mwanî: mbuzi
• Nanayî: иман (iman)
• Napolîtanî: crapa m
• Navajoyî: tłʼízí
• Nawrûyî: ekaun
• Nedersaksî: Zeeg m, Zääg m, Seeg m, Sääg m

  Saksoniya jêrîn ya holendî: sik m

• Newarî: दुगु (dugu)
• Normandî: biche m, bich m
• Norsiya kevn: geit m
• Norwecî:

  Norwecî: geit → no m yan n

  Norweciya nînorskî: geit m

• Ojibweyî: maanadik
• Okînawanî: ひーじゃー (hiijaa)
• Oksîtanî: cabra → oc m, chabra → oc m, craba → oc m
• Oriyayî: ଛେଳି → or (cheḷi)
• Oromoyî: re'ee
• Osetî: цӕу (cæw), сӕгъ (sæǧ)
• Osmanî: كچی (keçi), بز (büz)
• Oygurî: ئۆچكە (öchke)
• Ozbekî: echki → uz
• Palî: aja n
• Papyamentoyî: kabritu
• Peştûyî: وزه m (wozzah)
• Piedmontîsî: crava m
• Plodîşî: Bock n
• Poitevin-saintongeaisî: chebre
• Polabî: ťözâ m
• Polonî: koza → pl m, kozioł → pl n
• Portugalî: bode → pt n, cabra → pt m
• Puncabî: ਬੱਕਰੀ m (bakkarī)
• Qazaxî: ешкі (eşkı), теке (teke)
• Romancî: chaura m, caura m, tgora m, chevra m, chavra m
• Romanî: buzno n, buzni m
• Romanyayî: capră → ro m, țap → ro n
• Rusî: коза́ → ru m (kozá), козёл → ru n (kozjól)
• Saanîçî: NÁNI
• Samiya bakurî: gáica
• Samoayî: o'ti
• Samogîtî: uožka m
• Sanskrîtî: अजा → sa m (ajā), अज → sa n (aja), छाग → sa n (chāga)
• Santalî: ᱢᱮᱨᱳᱢ (merom)
• Sardînî: craba, becca
• Sebwanoyî: kanding
• Sicîlî: beccu → scn n, crapa → scn m
• Sidamoyî: meʼe
• Silesî: koza m
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: ко̀за, ја̏рац n

  Latînî: kòza → sh, jȁrac → sh n

• Sîlhetî: ꠍꠣꠉꠟ (ságol)
• Skotî: gait
• Slaviya kevn:

  Kirîlî: коза m (koza), козьлъ n (kozĭlŭ)

  Glagolîtîk: ⰽⱁⰸⰰ m (koza)

• Slovakî: koza → sk m, kozel n, cap → sk n
• Slovenî: koza → sl m, kozel → sl n
• Somalî: ri'
• Sorbî:

  Sorbiya jêrîn: kóza m, kózoł n

  Sorbiya jorîn: koza m, kоzоł n

• Sotoyiya bakur: pudi
• Sotoyiya başûr: podi → st
• Spanî: cabra → es m, chivo → es n
• Sundanî: êmbé
• Sûmerî: 𒍚 (ÙZ)
• Svanî: დაჴჷლ (daqəl)
• Swahîlî: mbuzi → sw sinif c9/c10
• Swêdî: get → sv g
• Şanî: ပႄႉ (pâ̰ae)
• Şonayî: mbudzi
• Tacikî: буз → tg (buz)
• Tagalogî: kambing → tl
• Talişî: بز (bəz)
• Tamîlî: வெள்ளாடு → ta (veḷḷāṭu), ஆடு → ta (āṭu)
• Tayî: แพะ → th (pɛ́)
• Tedim çinî: keel
• Telûgûyî: మేక → te (mēka)
• Teteriya krîmî: eçki, teke
• Teterî: кәҗә → tt (qäcä)
• Tigrînî: ጤል → ti (ṭel)
• Tirkî: keçi → tr
• Tirkmenî: geçi
• Tîbetî: ར (ra)
• Tswanayî: podi sinif c9/c10
• Tumbukayî: mbuzi
• Tuvanî: өшкү (öşkü)
• Udî: вел (vel)
• Udmurtî: кеч (keć)
• Urdûyî: بکری m (bakrī)
• Ûkraynî: коза́ → uk m (kozá), козе́л → uk n (kozél), цап → uk n (cap)
• Venîsî: cavra → vec m, càvara → vec m, càora → vec m
• Viyetnamî: dê → vi, con dê
• Volapûkî: kapar → vo
• Walonî: gade → wa m, tchive → wa m
• Warayî: kanding
• Weylsî: gafr → cy m
• Wîlamowî: cejg m
• Wolofî: bëy wi → wo
• Ximêrî: ពពែ → km (pɔpɛɛ), សត្វពពែ (sɑɑtvɔɔppɛɛ)
• Xosayî: ibhokhwe sinif c9/c10
• Yakutî: ньамаан n (ńamaan)
• Yidîşî: ציג m (tsig), באָק n (bok), צאַפּ n (tsap)
• Yorubayî: ewúrẹ́
• Yûnanî: κατσίκα → el m (katsíka), γίδα → el m (gída), γίδι → el nt (gídi)

  Kevn: τράγος n (trágos), αἴξ n yan m (aíx)

• Zhuangî: yiengz, mbej
• Zouyî: kel
• Zuluyî: imbuzi → zu sinif c9/c10
• ǃXóõ: páli

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhartoya gotara goat a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Soranî

Navdêr

bizin

1. Bi alfabeya latînî nivîsina بزن (bizn, “bizin”).
   • Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]