jehr

Kurmancî[biguhêre]

Bilêvkirin[biguhêre]

Navdêr[biguhêre]

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	jehr	jehr
Îzafe	jehra	jehrên
Çemandî	jehrê	jehran
Nîşandera çemandî	wê jehrê	wan jehran
Bangkirin	jehrê	jehrino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	jehrek	jehrin
Îzafe	jehreke	jehrine
Çemandî	jehrekê	jehrinan

jehr mê

maddeyê dikare mirovî nesax bike yan bikuje ger bikeve leşî bu mînak
- Îlan misalê ser li mil
  Kuştîn û jehr avête dil
  Hêj kuştiyên remza berê — (Melayê Cizîrî, Dîwana Melayê Cizirî, ~1640)
- Di dawiyê de keçik jehrê dixwe, dimire. — (Rohat Alakom, Folklor û jinên kurd, Weşanxaneya Nefel, 2002)
- Gava ko cewaba mirina Heso ji min re were, ezê fincanekî jehrî wexwim. — (Salihê Kevirbirî, Filîtê Quto, Weşanxaneya Nefel, 2002)
- - Hela hiş be lo, jehr di nava peran de be. — (Firat Cewerî, Girtî, Weşanên Nûdem, 1986)
- Huseyîn Qulixan pirsê diketin ku Mîr 'Eli tu ji boyê çi hatî, min tu virêkirî ku her dayîm di xizmeta paşayê da bibî û bimîni? Icarê Mîr 'Elî dibêjitin ku, Xan te ez virêkirime nêva tayfeyekê ku wucûda wan bi xwe derd û bela ne, mirin û kuştin ji wan peyda dibitin, ew xelqê û 'ibadullahê dikujin û rencîde dikin, bedena wan bi xwe jehrî ye, nexweşî û jehr dê bi jeherê çi biketin, hal û hikayeta Ishaq Paşayê û ehalêd Kurdistanê eve ye û ez penç mehan di nêva wan danê sakin bûm, esla yek ji wan muhtacê 'ilacê nebûn û axirê jî min dît ku ewan ew zadêd weko jehrê xwarin, dîsanê li wucúda wan tesîr nekirin, êdî min zanî ku betal e, ez hatim. — (Mele Mehmûdê Bazîdî, Cami’eya Riseleyan û Hikayetan Bi Zimanê Kurmancî, Lîs, 2010, çapa 11em, r. 113, ISBN 978-605-5683-27-6)

Bi alfabeyên din[biguhêre]

kurdî-erebî: ژه‌هر

Pîrepend[biguhêre]

Namûs ji mêr re jehrji mêr re
Bejn şehr e, dil jehr e

Biwêj[biguhêre]

jehra Silêmanî vexwerin
ji rûyê yekî jehr barîn
Bi jehrê pingihîn

Herwiha[biguhêre]

jahir
jahr
jar (2)
jarî (2)
jehir
jehrî
zar (3)
zahir (2)
zahr
zehir
zehîr (2)
zehr

Jê[biguhêre]

Etîmolojî[biguhêre]

Hevreha soranî ژه‌هر‎ (jehr), kelhurî jyer, parsî jehr, farisî زهر‎ (zehr), pehlewî zehr, avestayî cethre-, ji proto-hindûewropî *gʷhntro- (“kujer, kujek”) ji *gʷhen- (“lê dan, kuştin”) ku herwiha serekaniya peyva bi maneya "lê dan" yan "kuştin" ya gelek zimanan e: avestayî 𐬘𐬀𐬌𐬥𐬙𐬌 (ceynti-), sanskrîtî हन्ति (hanti, “heynti-”), ermeniya kevn գան (gan), yûnaniya kevn θείνω (theínō, “theinō”) û φόνος (fónos), latînî of-fendō, sirbî/xirwatî žeti/ жети, lîtwanî genėti... Binere jenîn. Zehir ya tirkî ji zimanekî îranî ye.

Werger[biguhêre]

Abxazî: ашҳам (āšḥām)
Açehî: racôn, bisa
Adîgeyî: щынаут (š̍ənāwt)
Afrîkansî: gif → af
Albanî: helm → sq n
Almanî: Gift → de nt, Giftstoff → de n
Altayiya başûrî: корон (koron), оо (oo)
Amharî: መርዝ (märz)
Aromanî: virin → roa-rup
Asamî: বিহ (bih)
Astûrî: venenu n
Aşkunî: ios
Avarî: загрьу (zagr’u)
Aynuyî: スㇽク (surku)
Azerî: zəhər → az, ağı
Balînî: cetik
Baskî: pozoi
Başkîrî: ағыу (ağïw)
Belarusî: атру́та m (atrúta)
Bengalî: বিষ → bn (biś), জহর → bn (jôhôr)
Bîkoliya naverast: hudong, hilo
Bretonî: ampoezon → br n
Bulgarî: отро́ва m (otróva)
Burmayî: အဆိပ် → my (a.hcip)
Buyî: iel
Cingphoyî: tuk, ntuk, ningtuk
Çeçenî: дӏовш (dʿowš)
Çekî: jed → cs n
Çînî:
Mandarînî: 毒 → zh (dú), 毒物 → zh (dúwù), 毒藥 (dúyào)
Çuvaşî: наркӑмӑш (narkămăš)
Danmarkî: gift → da
Divehî: ވިހަ‎ (viha)
Elfdalî: djipt nt
Endonezyayî: racun → id, bisa → id
Erebî: سُمّ‎ n (summ)
Erebiya fasî: سَمّ‎ (samm)
Ermenî: թույն → hy (tʿuyn)
Ermeniya kevn: թոյն (tʿoyn), ժահր (žahr)
Erzayî: яд (jad)
Esperantoyî: veneno → eo
Estonî: mürk → et
Farisî: زهر‎ → fa (zahr)
Ferî: gift m, eitur nt
Fînî: myrkky → fi
Fransî: poison → fr n
Friyolî: velen n, tuessin
Frîsî: fergif nt
Gaelîka skotî: nimh n, puinnsean n
Gagawzî: zihir
Galîsî: veleno n, pezoña m, pezoia m
Gotî: 𐌹𐌽𐌲𐌹𐍆 nt (ingif)
Gujaratî: ઝેર (jher)
Gurcî: შხამი (šxami), საწამლავი (sac̣amlavi)
Hindî: बिस → hi n (bis), विष → hi n (viṣ), ज़हर n (zahar), हलाहल → hi (halāhal)
Holendî: gif → nl nt, vergif → nl nt, vergift → nl nt
Îbranî: רַעַל‎ n (rá'al), סַם‎ n (sam)
Îdoyî: toxiko → io, veneno → io
Îngilîziya kevn: ātor nt
Îngilîzî: poison → en
Îngriyî: jaadu, moru
Înterlîngua: veneno, toxico
Îrlendî: nimh → ga m
Îstriyotî: vanen n
Îtalî: veleno → it n
Îzlendî: eitur → is nt
Japonî: 毒 → ja (どく, doku)
Javayiya kevn: wisa
Javayî: wisa, racun → jv
Kalalîsûtî: toqunartoq
Kamkata-viriyî: viš
Kannadayî: ನಂಜು → kn (nañju), ವಿಷ → kn (viṣa)
Karaîmî: ahu
Kaşûbî: trecézna m
Katalanî: verí → ca n, metzina → ca m
Keçwayî: miyu
Kirgizî: уу → ky (uu)
Kîkongoyî: misa
Kîngalî: වස (wasa), විෂ → si (wiṣa), විස (wisa), වහ (waha)
Komî-permyakî: яд (jad)
Koreyî: 독 → ko (dok)
Kornî: venym, poyson, gwenyn n
Korsîkayî: velenu
Kunigamî: 酔 (うい, ui), 毒 (どぅく, duku)
Ladînî: tuesse n
Ladînoyî: veneno, tosigo, intusedju
Latînî: venēnum → la nt, toxicum nt
Latviyayî: inde m
Lawsî: ຢາພິດ → lo (yā phit)
Lazî: ჩხამი (čxami)
Lîtwanî: nuodai nt
Lîvonî: vijā
Luksembûrgî: Gëft
Maguindanaoyî: bisa
Makedonî: отров n (otrov)
Malagasî: poizina → mg
Malayalamî: വിഷം → ml (viṣaṃ)
Malezî: racun → ms
Maltayî: velenu, semm n
Manksî: pyshoon n, nieu m
Mansakayî: gamot
Maorî: huarua, paitini
Maranaoyî: gamot
Maratî: विष → mr nt (viṣ)
Mariya rojhilatî: яд, аяр
Mecarî: méreg → hu
Megrelî: შხამი (šxami), ჟღამი (žɣami)
Miyakoyî: 酔 (びゔ, bivu), 毒 (どぅく, duku)
Mînangkabawî: racun
Mongolî: хор → mn (hor)
Nahwatliya klasîk: tlapahhuilōni
Nanayî: гу
Norwecî: gift → no n an m
Ojibweyî: bichibowin
Okînawanî: 毒 (どぅく, duku)
Oksîtanî: poison → oc
Oromoyî: summii
Osetî: марг (marg)
Osmanî: اغو‎ (ağu), زهر‎ (zehr), سم‎ (sem), اوت‎ (ot)
Oygurî: زەھەر‎ (zeher)
Ozbekî: ogʻu → uz, zahar → uz
Palî: visa nt
Plodîşî: Jeft nt
Polonî: trucizna → pl m, jad → pl m inan
Portugalî: veneno → pt n, tóxico → pt n
Prasunî: ūšu
Qazaxî: у (u), зәр (zär)
Rohingyayî: bic
Romagnolî: vlén n
Romancî: tissi n, teissa n, tössi n
Romanyayî: otravă → ro m, venin → ro nt
Rusî: яд → ru n (jad), отра́ва m (otráva)
S'gaw karenî: စုၣ် (sù)
Saanîçî: T̸EXTEN
Samiya bakurî: mirko
Sanskrîtî: विष → sa nt (viṣa)
Sebwanoyî: hilo
Sicîlî: vilenu n
Sirboxirwatî:
Kirîlî: о̀тров n

Latînî: òtrov → sh n
Sîlhetî: ꠛꠤꠡ (biś)
Skotî: pushion
Slaviya rojavayî ya kevn: ядъ n (jadŭ)
Slovakî: jed n
Slovenî: strup → sl n
Somalî: sun → so
Sorbî:
Sorbiya jêrîn: gad n

Sorbiya jorîn: jěd
Spanî: veneno → es n, ponzoña → es m
Svanî: შხა̈მ (šxäm)
Swahîlî: sumu → sw 9/10
Swêdî: gift → sv nt
Şerpayî: དུག (thuk)
Şorî: оо (oo)
Tabasaranî: зегьер (zeher)
Tacikî: заҳр (zahr)
Tagalogî: lason
Tangutî: 𗀀
Taosî: benę̀nu’úne
Tausugî: lachûn, bisa
Tayî: พิษ → th (pít), ยาพิษ → th, ยาเบื่อ → th
Telûgûyî: విషము → te (viṣamu)
Teterî: агу → tt (ağu)
Tirkî: zehir → tr, ağı → tr, düğü → tr
Tirkmenî: zäher → tk
Tîbetî: དུག (dug)
Toxarî A: wäs
Toxarî B: wase
Tuvanî: оо (oo)
Udmurtî: яд (jad)
Urdûyî: زہر‎ n (zahr), ہلاہل‎ (halāhal)
Ûkraynî: отру́та m (otrúta), отру́я m (otrúja)
Venîsî: tòssego
Viyetnamî: chất độc → vi, thuốc độc → vi
Volapûkî: venen → vo
Votî: jaadu
Waigalî: viš
Walonî: pwezon → wa
Weylsî: gwenwyn → cy n
Xakasî: оо (oo)
Ximêrî: ថ្នាំពុល (thnampul)
Yaeyamayî: 酔 (びゅーりぃ, byūrï), 毒 (どぅく, duku)
Yidîşî: סם‎ (sam), גיפֿט‎ n (gift)
Yûnanî: δηλητήριο → el nt (dilitírio), φαρμάκι → el nt (farmáki)
Kevn: ἰός n (iós)
Zhuangî: doeg, yw
Zuluyî: isihlungu 7 an 8, ubuthi 14
ǃXóõ: ǁāã, sòo

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.