kew

Kurmancî

Bilêvkirin

• (Navdêr 1): IPA^(kilîd): /kɛw/
  • Deng (Amed)^ⓘ
  • Deng (Wan)^ⓘ
• (Navdêr 2), (Navdêr 3): IPA^(kilîd): /kʰɛw/
  • Deng (Wan)^ⓘ
• Kîtekirin: kew

Navdêr 1

Tewandina kew
Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	kew	kew
Îzafe	kewê	kewên
Çemandî	kewî	kewan
Nîşandera çemandî	wî kewî	wan kewan
Bangkirin	kewo	kewino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	kewek	kewin
Îzafe	kewekî	kewine
Çemandî	kewekî	kewinan

Kewek (1)

kew n k-ya nerm

2. (balinde) Firindeyek nêçîrê yê kêm-fir e û koçeriyê nakin (wek firindeyê neteweyî yê kurdan têt hesibandin).
3. Firandin, avêtin (wek "tê kew kirin" tê siviyandinê, "kevrek dû kûçik de kew kir").

Ji wêjeya klasîk

• Hûr kir cesed qewsên semed tîr dan kebed dad û meded
  Cerhan ji new xwîn daye kew 'işqa me lew meşhûr-i bû
  Lew yek neseq min tên sebeq nûra yeqeq da dil şefeq — (Melayê Cizîrî, Dîwan, ~1640)

Herweha

• kewderî, bi îngilizî "ptarmigan, grouse" û bi fransî "perdrix des neiges, lagopède, gelinotte"
• kewê çîrik, kewçîr
• kewê gozel, bi îngilizî "red partridge" û bi fransî "bartavelle, perdrix rouge".
• kewê ribat, kewê ribaş, bi îngilizî "partridge" û bi fransî "perdrix cacabe".
• kewê sûsik, kewsûsk, bi îngilizî "gray partridge" û bi fransî "perdrix grise".

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: که‌و

Jê

• (navdêr) kewdan
• kewgir
• kewgirî
• kewgîr
• kewgîrî
• kewçer
• kewçerî
• mêkew
• nêrekew
• çêlekew

Navê zanistî

• Perdix perdix

Etîmolojî

Onomatopoetîk ji dengê wan ("keb-keba kewan": b > w), hevreha soranî که‌و (kew), kelhurî kewk, farisî کبک (kebk), bextiyarî کوگ (kewg) yan jî têkilî kevok û kotirê û "kew" (rengê şîn), li jêr binere.

Bi zaravayên din

• Hewramî: jerejî
• Kurdiya başûrî: kewk
• Lekî: kiwg, jirej
• Soranî: که‌و (kew)
• Zazakî: zerec, zerenc

Werger

Firinde, Perdix perdix (1)

• Albanî: thëllëzë → sq
• Almanî: Rebhuhn → de nt
• Altayiya başûrî: торлоо (torloo)
• Aragonî: perdiz m
• Aromanî: piturniclji m, pitruniclji m, pirdic n, pirdicã m
• Asamî: তিতৰ (titor), তিতৌ (titou)
• Astûrî: perdiz m, pámpana m
• Azerî: kəklik → az
• Baskî: eper → eu
• Belarusî: курапатка m (kurapatka)
• Bextiyarî: کوگ
• Bretonî: klujar c’hris, klujar → br m
• Bulgarî: яребица → bg m (jarebica)
• Çamicuroyî: s̈honoto
• Çekî: koroptev → cs m, orebice m
• Çerokî: ᎫᏇ (guque)
• Çînî:

  Mandarînî: 山鶉 / 山鹑 (shānchún), 石雞 / 石鸡 (shíjī), 鷓鴣 / 鹧鸪 → zh (zhègū)

• Çukçî: рэвымрэв
• Dalmatî: pernaica m
• Danmarkî: agerhøne → da g
• Erebî: حَجَل → ar n (ḥajal), قبج → ar (qabj)

  Erebiya fasî: حْجل n (ḥjəl)

• Ermenî: կաքավ → hy (kakʻav)
• Esperantoyî: perdriko
• Estonî: nurmkana, põldpüü → et, püü
• Evenkî: хе̄лакӣ (hēlakī)
• Farisî: کبک → fa (kabk), زرچ (zareč), دج → fa (daj)
• Ferî: akurhøna m
• Fînî: peltopyy → fi, punapyy → fi
• Fransî: perdrix → fr m, garbon → fr m, perdreau → fr n
• Friyolî: pernîs
• Frîsî: patriis
• Gaelîka skotî: peurtag
• Galîsî: perdiz → gl m, perdigoto n
• Gurcî: კაკაბი → ka (ḳaḳabi)
• Gutnişî: akerhyns
• Haîtî: pèdri
• Hewramî: ژەرەژی (žaražī)
• Hindî: तीतर → hi n (tītar)
• Holendî: patrijs → nl m
• Îbranî: חוגלה \ חָגְלָה m (khoglá)
• Îdoyî: perdriko → io
• Îngilîzî: partridge → en
• Îrlendî: patraisc
• Îtalî: pernice → it m
• Îtelmenî: рэвнэ (revne)
• Îzlendî: akurhæna m
• Japonî: 山鶉 (やまうずら, yamauzura), ヤマウズラ → ja (yamauzura)
• Kalmîkî: йотун (yotun)
• Katalanî: perdiu → ca m
• Keçwayî: yutu, cakwa
• Ketî: ассуп
• Kîkûyûyî: ngware sinif c9/c10
• Ladînî: gialina da mont m
• Latînî: perdīx n yan m
• Latviyayî: laukirbe, irbe → lv
• Lîtwanî: kurapka → lt
• Lîvonî: pīki (Perdicinae), nurmpīki (Perdix), nurmkanā (Perdix)
• Luksembûrgî: Feldhong → lb nt
• Makedonî: ере́бица m (erébica)
• Maltayî: ħaġla m
• Manksî: patrag
• Mazenderanî: کوک (kok)
• Mecarî: fogoly → hu
• Mongolî: ятуу → mn (jatuu)
• Montagnaîsî: pineu
• Nanticokeyî: kittycawn dipqua
• Navajoyî: naaʼahóóhaiłbáhí
• Nedersaksî: Rapphohn nt
• Nîvxî: пағи (paꜧi), тлеурӈа (tleurŋa)
• Normandî: pèrdrix m
• Norwecî:

  Norwecî: rapphøne → no n yan m

  Norweciya nînorskî: rapphøne → nn m

• Ojibweyî: bine
• Oksîtanî: perditz → oc n
• Osmanî: ككلیك (keklik)
• Palî: tittira n
• Polonî: kuropatwa → pl m
• Portugalî: perdiz → pt m
• Prusiya kevn: laukagerta
• Puncabî: ਤਿੱਤਰ → pa (tittar)
• Romagnolî: parniz m, sterna m
• Romancî: pernisch, pernisch grischa
• Romanî: divlio-kaini m
• Romanyayî: potârniche → ro m
• Rusî: куропа́тка m (kuropátka)
• Samiya bakurî: bealdobakku
• Sanskrîtî: किकिदीवि → sa n (kikidīvi), तित्तिर → sa n (tittira)
• Sardînî: perdixi cixinali, perdighe d’abba
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: јаребица m, сквржуља m

  Latînî: jarebica → sh m, skvržulja m

• Skanî: agerhøna m, agerhøns nt p
• Slovakî: jarabica m
• Slovenî: jerebica → sl m
• Sorbî:

  Sorbiya jêrîn: kurwota m, kurwotka m

  Sorbiya jorîn: kurotwa m, kurwota m

• Spanî: perdiz → es m
• Swêdî: rapphöna → sv g
• Tamîlî: கௌதாரி → ta (kautāri)
• Taşelhitî: ⵜⴰⵙⴽⴽⵓⵔⵜ m (taskkurt), ⴰⵡⵉⵔⵊ n (awirj)
• Teterî: кыр тавыгы (qır tawığı)
• Tirkî: keklik → tr
• Ûkraynî: куріпка m (kuripka), куріпка сіра m (kuripka sira)
• Walonî: pietris → wa m
• Weylsî: petris n p yan m p
• Wîlamowî: raubhün
• Yukaghiriya bakurî: лабунмэ (labunme)
• Yûnanî: πέρδικα → el m (pérdika)

  Kevn: πέρδιξ n yan m (pérdix)

• Zhuangî: roegfek

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhartoya gotara partridge a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Navdêr 2

Tewandina kew
Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	kew	kew
Îzafe	kewa	kewên
Çemandî	kewê	kewan
Nîşandera çemandî	wê kewê	wan kewan
Bangkirin	kewê	kewino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	kewek	kewin
Îzafe	keweke	kewine
Çemandî	kewekê	kewinan

Kew

kew m k-ya req

1. Berbang, şefeq, serê sibehê, ro-zelalî.
   • Ser kîjan kêlekê em velezîyabûn, hema ser wê kêlekê qereberbanga sibê dey li me kirin. Kew diha ketibû sibê. — (Qaçaxê Mirad, Min Çi Dît (roman), Yêrêvan, 1981.)
   • ...nediwestiya hetanî kew dikete sibê û mêrê paşin xeware lê hêsabûyî saqê sapoka hev disot û ji mala wê dûr diket. — (Babayê Keleş, Serhatî (hikyat), Yêrêvan, 1980.)
   • Hê teze kew ketibû sibê,
     Leyl û Mecrûm derketin qulbê,
     Koçervan ji xewa şîrîn zû rabûn,
     Koçê wan nola zincîrê rêz bûn — (Semend Sîyabendov, Sîyabend û Xecê (destan), Yêrêvan, 1959.)

Dijmane

• hingur
• rojavabûn

Etîmolojî

  Etîmolojiya vê peyvê nehatiye nivîsîn. Eger tu bi rastî bizanî, kerem bike bişkoka "biguhêre" ya di ser van gotinan re bitikîne û etîmolojiya vê peyvê binivîse. Çavkaniyên ku te ew etîmolojî jê girtiye jî binivîse.

Werger

berbang, şefeq, serê sibehê

• Fransî: aube → fr m, aurore → fr m
• Îngilîzî: dawn → en, daybreak → en
• Rusî: рассвет → ru (rassvet)
• Tirkî: tan → tr, şafak → tr, gün ağarması → tr, seher vakti → tr

Navdêr 3

Tewandina kew
Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	kew	kew
Îzafe	kewa	kewên
Çemandî	kewê	kewan
Nîşandera çemandî	wê kewê	wan kewan
Bangkirin	kewê	kewino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	kewek	kewin
Îzafe	keweke	kewine
Çemandî	kewekê	kewinan

kew m k-ya req

1. Kewîn yan kewandin.
   • Refesekaneka Evdilcebarê kever daye, di êvara Xwedê de li ser tov bûye çar toxtorên eskeriyê. De birîndarê xweşmêrî dikelînin, ... birako çima di êvara Xwedê de lê binêre kew lê nayê. — (Dengbêj Apê Bekir-Evdilcebar Çawuş)
2. Bicihbûna daxwazê.

   Kewa wî hat. ― Daxwaza wî bi cih hat.

Jê

• kewandin
• kewandî
• kewiyayî
• kewî
• kewîn
• kewîner
• kewîyayî

Etîmolojî

  Etîmolojiya vê peyvê nehatiye nivîsîn. Eger tu bi rastî bizanî, kerem bike bişkoka "biguhêre" ya di ser van gotinan re bitikîne û etîmolojiya vê peyvê binivîse. Çavkaniyên ku te ew etîmolojî jê girtiye jî binivîse.

Navdêr 4

kew m

1. şîn

Etîmolojî

Bide ber ermenî կապույտ (kapuyt, “şîn”) lê ihtimalen ji azerî göy (“şîn”) ji tirkîkiya kevn *kök (şîn), hevreha tirkmenistanî gök (şîn), oyxurî كۆك (kök, “şîn”), tirkî gök (esman). Di tirkî de maneya vê peyvê ji "şîn" guheriye û bûye "esman" û li şûna wê bo rengê şîn peyva mavi ya ji erebî "mawî=avî" cih girtiye.

Werger

şîn — binêre şîn

Soranî

Navdêr

kew

1. kew