dûman

Kurdî

Bilêvkirin

•  IPA^(kilîd): /duːˈmɑːn/
• Kîtekirin: dû·man

Navdêr

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	dûman	dûman
Îzafe	dûmana	dûmanên
Çemandî	dûmanê	dûmanan
Nîşandera çemandî	wê dûmanê	wan dûmanan
Bangkirin	dûmanê	dûmanino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	dûmanek	dûmanin
Îzafe	dûmaneke	dûmanine
Çemandî	dûmanekê	dûmaninan

dûman

dûman mê

1. mij, moran, tem
2. dûkêl, dûxan, dû,
   toza yan bayê ji agirî hildikeve

   Dûmana cigareya wî dihat min.

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: دوومان

Herwiha

• dîman
• dwîman
• dû

Jê

• bêdûman
• bêdûmanî
• bêdûmanîtî
• bêdûmantî
• bidûman
• bidûmanî
• bidûmanîtî
• bidûmantî
• dûmandar
• dûmandarî
• dûmandarîtî
• dûmandartî
• dûmander
• dûmanderî
• dûmanderîtî
• dûmandertî
• dûmandêr
• dûmandêrî
• dûmandêrîtî
• dûmandêrtî
• dûmanî
• dûmanker
• (Lêker) dûman kirin
• (Lêker) dûman girtin

• (Navdêr) dûmankirin
• (Navdêr) dûmangirtin

• (Rengdêr) dûmankirî

Etîmolojî

Ji tirkî duman ji tirkiya kevn tuman ku belkî herwiha serekaniya peyva tem ya soranî be jî ku van salan bi rêya nivîsînê ketiye kurmancî jî. Dûman tenê di kurdî de li deverên nêzîkî tirkî heye, di zaravayên din yên kurdî yan zimanên din yên îranî de peyda nabe. Tevî ku "dû-" wek ji "dû" (dûkêl) be jî, ne ji wê ye ji ber ku peyva "duman" di piraniya zimanên tirkî de heye: azerî, tirkmenistanî, gagawzî... ^{[çavkanî hewce ye]} .

Dûman, dûkêl, dûxan, ji proto-hindûewropî *dʰuh₂- (“dû kirin, dûman kirin”) > *dʰuh₂mós (“dû, dûkêl, dûman, dûxan”), hevreha dunman ("ewr") ya avestayî, धूम (dhūmá) ya sanskrîtî ye.

proto-hindûewropî: * d^heu- ("fûrîn, hilfûrîn, wek dûkêlî bilind bûn") > * dʰuh₂mós ("dû, dûkêl, dûman, dûxan")

• proto-îranî:

avestayî: dunman- ("ewr")

sanskrîtî: dhūmā- ("dû, dûkêl, dûman")

yûnanî: thumos ("can, giyan, ruh")

Çavkanî: Horn p.129, Watkins p.19, Etymonline | Pokorny: 261 - 267. Çavkanîya Kurdî: Çavkanîya Inglîzî:

Werger

• Almanî: Rauch → de m, Qualm → de m, Sprit → de m, Schwüle → de
• Erebî: دُخَان (duxan), ضباب‎ → ar
• Farisî: دود (dûd), مه‎ → fa, میغ‎ → fa, دود آتش‎ → fa, غبار غلیظ‎ → fa
• Fînî: savu → fi
• Fransî: fumée → fr m
• Holendî: [Peyv?]tpos
• Inglîzî: fumes → en, smoke → en, fog → en, capno- → en
• Îtalî: fumo → it m
• Rusî: дым → ru (dym)
• Spanî: humo → es m
• Swêdî: rök (-en, -ar → sv, -arna) → sv
• Tirkî: duman → tr, tozuntu → tr, katarakt → tr