ateş

Kurmancî

Bilêvkirin

• IPA^(kilîd): /ɑːˈtɛʃ/
• Deng (Bidlîs)^ⓘ
• Kîtekirin: a·teş

Navdêr

Tewandina ateş
Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	ateş	ateş
Îzafe	ateşê	ateşên
Çemandî	ateşî	ateşan
Nîşandera çemandî	wî ateşî	wan ateşan
Bangkirin	ateşo	ateşino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	ateşek	ateşin
Îzafe	ateşekî	ateşine
Çemandî	ateşekî	ateşinan

ateş n

1. agir, şewat, nar, ar
   • Bedel ateş ji ceger biryan im
     Lew perîşan im û pir êşan im
     Aşiqî nazik û mehbûban im... — (Melayê Cizîrî)
   • Zehê derdê mezin firqet
     Ceger sot ateşî da dil
     Cihê sebrê nema çendan — (Melayê Cizîrî, Dîwan, ~1640)

Herwiha

• atêş

Bide ber

• artêş

Jê

• ateşdar
• ateşdarî
• ateşdarîtî
• ateşdêr
• ateşdêrî
• ateşdêrîtî
• ateşî
• ateşkuj
• ateşkujî
• ateşperêz
• atêşperêzî
• bêateş
• bêateşî
• biateş
• biateşî

Etîmolojî

Dara etîmolojiyê

Proto-hindûewropî
*h₂eh₁-

Proto-hindûewropî
*-tḗr (“îsmûfail”)

Proto-hindûewropî
*h₂eh₁ter- (“agir”)

Proto-îranî
*HáHtr̥š (“agir”)

Avestayî
𐬁𐬙𐬀𐬭 (ātar, “agir”)

Avestayî
𐬁𐬙𐬀𐬭𐬱 (ātarš, “agir”)deyn.

Farsiya klasîk
آتش (“agir”)deyn.

Kurmancî
ateş

Deyn ji farsiya klasîk آتش (“agir”), ji avestayî 𐬁𐬙𐬀𐬭𐬱 (ātarš, “agir”), ji 𐬁𐬙𐬀𐬭 (ātar, “agir”), ji proto-îranî *HáHtr̥š (“agir”), ji proto-hindûewropî *h₂eh₁ter- (“agir”), ji *h₂eh₁- + *-tḗr (“îsmûfail”). Cotrehê agir û ar.

Werger

• Afrîkansî: vuur
• Almanî: Feuer → de n
• Avestayî: ater
• Çînî: 火 → zh
• Danmarkî: ild → da, skyde → da, afskedige
• Erebî: نار → ar (nār)
• Farisî: آتش → fa, اتش
• Fînî: tuli → fi
• Fransî: feu → fr
• Holendî: vuur → nl n
• Îbranî: אש → he
• Îngilîzî: fire → en
• Îrlendî: tine
• Îtalî: fuoco → it
• Îzlendî: eldur
• Japonî: 砲火 → ja
• Koreyî: 불 → ko (bul)
• Malezî: api → ms
• Mecarî: tûz
• Norwecî: ild → no
• Portugalî: fogo → pt, incêndio → pt
• Romanyayî: împuşca → ro
• Rusî: огонь → ru (ogonʹ)
• Skotî: teine
• Spanî: fuego → es, incendio → es
• Swahîlî: moto → sw
• Swêdî: eld → sv, brand → sv
• Tirkî: ateş → tr
• Yûnanî: φωτιά → el (fotiá)

Tirkî

Bilêvkirin

• Deng^ⓘ

Navdêr

ateş

1. agir, ar

   uygarlık ateşten doğmuştur ― şaristanî ji agir çêbûye

2. ar

   ateş közü ― sotikê agir

3. ar

   yemeği ateşten indirdim ― min xwarin ji ser agir danî

4. agir

   top ateşi geceye kadar sürdü ― agirkirina topan heya nîvê şevê dom kir

5. pêsûs, şewat
   • Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]
6. coşdarî
   • Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]
7. talûke

   kendinizi ateşe atıyorsunuz ― hûn xwe diavêjin nav agir

8. (leşkerî) lêxe, lêxe! agir bike! berde!
   • Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]

Etîmolojî

Dara etîmolojiyê

Proto-hindûewropî
*h₂eh₁-

Proto-hindûewropî
*-tḗr (“îsmûfail”)

Proto-hindûewropî
*h₂eh₁ter- (“agir”)

Proto-îranî
*HáHtr̥š (“agir”)

Avestayî
𐬁𐬙𐬀𐬭 (ātar, “agir”)

Avestayî
𐬁𐬙𐬀𐬭𐬱 (ātarš, “agir”)deyn.

Farsiya klasîk
آتش (“agir”)deyn.

Osmanî
آتش (“agir”)

Tirkî
ateş

Ji osmanî آتش (“agir”), ji farsiya klasîk آتش (“agir”), ji avestayî 𐬁𐬙𐬀𐬭𐬱 (ātarš, “agir”), ji 𐬁𐬙𐬀𐬭 (ātar, “agir”), ji proto-îranî *HáHtr̥š (“agir”), ji proto-hindûewropî *h₂eh₁ter- (“agir”), ji *h₂eh₁- + *-tḗr (“îsmûfail”).