آتش

 Binêre herwiha: اِتْسْ‎, أبس‎, û اپس‎

Farisî

Bilêvkirin

Bilêvkirina nêzîk bi kurmancî: ~ ateş (agahdarî)

• (Farisiya klasîk) IPA^(kilîd): [ʔaː.ˈtaʃ]

 

• (Darî, resmî) IPA^(kilîd): [ʔɑː.t̪ʰǽʃ]

• (Darî, resmî) IPA^(kilîd): [ʔɑː.t̪ʰǽʃ]
  • (Kabulî) IPA^(kilîd): [ʔɑː.t̪ʰɪ́ʃ], [ʔɑː.t̪ʰéːʃ]
  • (Hazaragî) IPA^(kilîd): [ʔɔː.t̪ʰǽʃ]

 

• (Îran, resmî) IPA^(kilîd): [ʔɒː.t̪ʰǽʃ]

• (Îran, resmî) IPA^(kilîd): [ʔɒː.t̪ʰǽʃ]
  • (Tehranî) IPA^(kilîd): [ʔɒː.t̪ʰíːʃ]

• (Tacikî, resmî) IPA^(kilîd): [ʔɔ.t̪ʰǽʃ]

Xwendin
Klasîk?	ātaš
Darî?	ātaš
Îranî?	âtaš
Tacikî?	otaš

Navdêr

آتش

آتش (âtaš) (forma pirjimar آتش‌ها)

1. agir, ar, ateş

   Hevmane: آذر (âzar), آتور (âtur)

Herwiha

• آتیش (âtiš) (devokî, Tehran)

Jê

• آتش‌بس (âtaš-bas)
• آتش‌پرست (âtaš-parast)
• آتش زدن (âtaš zadan)
• آتش‌فشان (âtaš-fešân)
• آتش‌کده (âtaš-kade)
• آتش گرفتن (âtaš gereftan)
• آتش‌نشان (âtaš-nešân)
• آتش‌نشانی (âtaš-nešâni)
• آتشین (âtašin)

Etîmolojî

Ji farisiya navîn ʾthš (ātaxš, “agir”), deynkirî ji avestayî 𐬁𐬙𐬀𐬭𐬱 (ātarš, “agir”). Cotrehê آذر. Taliyê ji proto-îranî *HáHtr̥š.

Dûnde

• Tacikî: оташ (otaš)
• → Bengalî: আতশ (ātôş)
• → Gujaratî: આતશ (atiş)
• → Kurmancî: atêş, ateş
• → Ermenî: աթաշ (atʻaš)
• → Kirgizî: аташ (ataş)
• → Azerî: atəş
• → Ermeniya kevn: աթաշ (atʻaš)
• → Osmanî: آتش (ateş)
  • Tirkî: ateş
• → Tirkmenî: ataş
• → Hindustanî:

  Hindî: आतिश (ātiś)

  Urdûyî: آتش (ātiś)

• → Puncabî:

  Skrîpta gurmuxî: ਆਤਸ਼ (ātaś)

  Skrîpta şahmuxî: آتش (ātaś)

• → Ozbekî: otash

Osmanî

Navdêr

آتش (ateş)

1. ar, agir, ateş

   Hevmane: اود (od)

Jê

• آتشجی (ateşci)
• آتشدان (ateşdan)
• آتشك (ateşek)
• آتشلك (ateşlik)

Etîmolojî

Dara etîmolojiyê

Proto-hindûewropî
*h₂eh₁-

Proto-hindûewropî
*-tḗr (“îsmûfail”)

Proto-hindûewropî
*h₂eh₁ter- (“agir”)

Proto-îranî
*HáHtr̥š (“agir”)

Avestayî
𐬁𐬙𐬀𐬭 (ātar, “agir”)

Avestayî
𐬁𐬙𐬀𐬭𐬱 (ātarš, “agir”)deyn.

Farsiya klasîk
آتش (“agir”)deyn.

Osmanî
آتش

Deyn ji farsiya klasîk آتش (“agir”).

Dûnde

• Tirkî: ateş

Çavkanî

• James W. Redhouse, A Turkish and English Lexicon^[1], A. H. Boyajian, 1890, r. 19