barût
Kurdî[biguhêre]
[biguhêre]
| Zayenda mê ya binavkirî | ||
|---|---|---|
| Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
| Navkî | barût | barût |
| Îzafe | barûta | barûtên |
| Çemandî | barûtê | barûtan |
| Nîşandera çemandî | wê barûtê | wan barûtan |
| Bangkirin | barûtê | barûtino |
| Zayenda mê ya nebinavkirî | ||
| Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
| Navkî | barûtek | barûtin |
| Îzafe | barûteke | barûtine |
| Çemandî | barûtekê | barûtinan |
barût mê
- Toza di fîşekan de ku agir pê dikeve û dişewite.
- Sîne geh têt ko bi ker bit ew ji derbê muhbetê
Me ceger şubhetê barût e we dil maye pereng
Bi çi rengî me di dil xef bibitin gewhera 'işq — (Melayê Cizîrî, Dîwana Melayê Cizirî, ~1640) - Navê te agir, dostê te barût be. — (Ahmet Öner, Di edebiyata Kurdî ya Gelêrî da di’a û nifir, Zanîngeha Wan Yûzûncû Yîlê Enstîtuya Zimanên Zindî Şaxa Makezanîsta Ziman û Çanda Kurdî Teza Lîsansa Bilind, 2017, r. 120)
- Sîne geh têt ko bi ker bit ew ji derbê muhbetê
Herwiha[biguhêre]
Bide ber[biguhêre]
Etîmolojî[biguhêre]
Hevreha farisî باروت (barût), tirkî barut, azerî barıt, hemû ji erebî بارود (barûd* ji yûnanî πῦρίτης (pῦrítis) (pyrîtês: beriste) ji πῦρ (pûr: agir), hevreha hîtîtî pehhur (agir), îngilîzî fire û belkî kurdî fûrîn... hemû ji proto-hindûewropî *péh₂ur (agir). Peyv "barût" bi rêya farisî li Asyayê belav bûye û bi rêya tirkî jî li Rojavaya Ewropayê vegeriye: urdûyî بارود (barûd), hindî बारूद (barûd), ermenî վառոդ (vaṙod), bulgarî барут (barut), yûnaniya nû μπαρούτι (baroúti), makedonî барут (barut), sirbo-xirwatî барут / barut, fînlendî ruuti...
Bi zaravayên din[biguhêre]
Werger[biguhêre]
- Afrîkansî: buskruit
- Albanî: barut → sq n
- Almanî: Schießpulver → de nt, Schwarzpulver → de nt
- Altayiya başûrî: таары (taarï)
- Aragonî: polvora m
- Asamî: বাৰুদ (barud)
- Azerî: barıt → az
- Başkîrî: дары (darï)
- Belarusî: по́рах n (pórax)
- Bengalî: বারুদ (barud)
- Bîkoliya naverast: ubat
- Bulgarî: бару́т n (barút)
- Burmayî: ယမ်းမှုန့် → my (yam:hmun.), ယမ်း → my (yam:)
- Buryatî: дари (dari)
- Çekî: střelný prach n
- Çînî:
- Danmarkî: krudt nt
- Erebî: بَارُود n (bārūd)
- Ermenî: վառոդ → hy (vaṙod), բարութ → hy (barutʿ)
- Erzayî: толбочт (tolbočt)
- Esperantoyî: nigra pulvo, pulvo
- Estonî: püssirohi → et
- Farisî: باروت → fa (bârut), بارود (bârud)
- Fînî: ruuti → fi
- Fransî: poudre à canon → fr m, poudre → fr m
- Gaelîka skotî: fùdar-gunna n, fùdar n
- Galîsî: pólvora → gl
- Gurcî: დენთი (denti), წამალი → ka (c̣amali)
- Hindî: बारूद → hi m (bārūd)
- Holendî: buskruit → nl nt
- Indonezî: bubuk mesiu
- Îbranî: אֲבַק שְׂרֵפָה → he (avak srefa)
- Îngilîzî: gunpowder → en
- Îrlendî: púdar gunna n
- Îtalî: polvere da sparo m, polvere pirica m
- Îzlendî: byssupúður nt
- Japonî: 火薬 → ja (かやく, kayaku)
- Kapampanganî: ubat
- Katalanî: pólvora → ca m
- Kirgizî: порох → ky (poroh), дары → ky (darı)
- Koreyî: 화약 → ko (hwayak) (火藥 → ko)
- Latviyayî: šaujampulveris n
- Lawsî: ຫມຶ້ (mư), ໝື້ → lo (mư̄)
- Lîtwanî: parakas n
- Makedonî: ба́рут n (bárut)
- Malezî: masiu, mensiu
- Mançûyî: ᠣᡴᡨᠣ (okto)
- Manksî: poodyr çhentagh n, poodyr n
- Maorî: paura
- Mecarî: lőpor → hu, puskapor → hu
- Mongolî: дарь → mn (darʹ)
- Navajoyî: beeʼeldǫǫh bikǫʼ
- Nepalî: बारूद (bārūd)
- Normandî: poudre à canon m
- Norwecî:
- Oygurî: مىلتىق دورىسى (miltiq dorisi)
- Ozbekî: porox → uz
- Polonî: proch → pl n
- Portugalî: pólvora → pt m
- Puncabî: ਬਾਰੂਦ (bārūd)
- Qazaxî: оқ-дәрі (oq-därı)
- Romanyayî: praf de pușcă → ro nt
- Rusî: по́рох → ru n (pórox), чёрный по́рох n (čórnyj pórox)
- Sirboxirwatî:
- Siryaniya klasîk: ܒܐܪܘܕ (bārūḏ)
- Slovakî: strelný prach n
- Slovenî: smodnik → sl n
- Spanî: pólvora → es m
- Swahîlî: baruti
- Swêdî: krut → sv nt
- Şîngazîcayî: baruti
- Şorî: тар (tar)
- Tacikî: борут (borut)
- Tagalogî: malilang, pulbura → tl
- Tayî: ดินปืน → th
- Telûgûyî: పేలుడు మందు (pēluḍu mandu)
- Teterî: дары → tt (darı)
- Tirkî: barut → tr
- Tirkmenî: däri
- Tîbetî: མེ་རྫས (me rdzas)
- Tuvanî: дары (darı)
- Urdûyî: بارود m (bārūd)
- Ûkraynî: по́рох n (pórox)
- Viyetnamî: thuốc súng → vi
- Weylsî: powdwr gwn, fflamlwch n
- Wîlamowî: śispuwer
- Ximêrî: រំសេវ → km (rumseew)
- Yakutî: буорах (buorax)
- Yûnanî: μπαρούτι → el (baroúti)