barût
Here nagîvasyonê
Here lêgerînê
Kurdî[biguhêre]
[biguhêre]
| Zayenda mê ya binavkirî | ||||
|---|---|---|---|---|
| Rewş | Yekjimar | Pirjimar | ||
| Navkî | barût | barût | ||
| Îzafe | barûta | barûtên | ||
| Çemandî | barûtê | barûtan | ||
| Nîşandera çemandî | wê barûtê | wan barûtan | ||
| Bangkirin | barûtê | barûtino | ||
| Zayenda mê ya nebinavkirî | ||||
| Rewş | Yekjimar | Pirjimar | ||
| Navkî | barûtek | barûtin | ||
| Îzafe | barûteke | barûtine | ||
| Çemandî | barûtekê | barûtinan | ||
barût mê
- Toza di fîşekan de ku agir pê dikeve û dişewite.
- Sîne geh têt ko bi ker bit ew ji derbê muhbetê
Me ceger şubhetê barût e we dil maye pereng
Bi çi rengî me di dil xef bibitin gewhera 'işq— (Dîwana Melayê Cizirî ~1640, Melayê Cizîrî) - Navê te agir, dostê te barût be. — (Ahmet Öner, Di edebiyata Kurdî ya Gelêrî da di’a û nifir, Zanîngeha Wan Yûzûncû Yîlê Enstîtuya Zimanên Zindî Şaxa Makezanîsta Ziman û Çanda Kurdî Teza Lîsansa Bilind, 2017, r. 120)
- Sîne geh têt ko bi ker bit ew ji derbê muhbetê
Herwiha[biguhêre]
Bide ber[biguhêre]
Etîmolojî[biguhêre]
Hevreha farisî باروت (barût), tirkî barut, azerî barıt, hemû ji erebî بارود (barûd* ji yûnanî πῦρίτης (pῦrítis) (pyrîtês: beriste) ji πῦρ (pûr: agir), hevreha hîtîtî pehhur (agir), inglîzî fire û belkî kurdî fûrîn... hemû ji proto-hindûewropî *péh₂ur (agir). Peyv "barût" bi rêya farisî li Asyayê belav bûye û bi rêya tirkî jî li Rojavaya Ewropayê vegeriye: urdûyî بارود (barûd), hindî बारूद (barûd), ermenî վառոդ (vaṙod), bulgarî барут (barut), yûnaniya nû μπαρούτι (baroúti), makedonî барут (barut), sirbo-xirwatî барут / barut, fînlendî ruuti...
Bi zaravayên din[biguhêre]
Werger[biguhêre]
- Afrîkansî: buskruit → af
- Albanî: barut → sq n
- Altayiya başûrî: таары → alt (taarï)
- Aragonî: polvora → an m
- Asamî: বাৰুদ → as (barud)
- Azerî: barıt → az
- Başkîrî: дары → ba (darï)
- Belarusî: по́рах → be n (pórax)
- Bengalî: বারুদ → bn (barud)
- Bîkoliya naverast: ubat → bcl
- Bulgarî: бару́т → bg n (barút)
- Burmayî: ယမ်းမှုန့် → my (yam:hmun.), ယမ်း → my (yam:)
- Buryatî: дари → bxr (dari)
- Çekî: střelný prach → cs n
- Çînî:
- Danmarkî: krudt → da nt
- Almanî: Schießpulver → de nt, Schwarzpulver → de nt
- Erebî: بَارُود → ar n (bārūd)
- Ermenî: վառոդ → hy (vaṙod), բարութ → hy (barutʿ)
- Erzayî: толбочт → myv (tolbočt)
- Esperantoyî: nigra pulvo → eo, pulvo → eo
- Estonî: püssirohi → et
- Farisî: باروت → fa (bârut), بارود → fa (bârud)
- Fînî: ruuti → fi
- Fransî: poudre à canon → fr m, poudre → fr m
- Gaelîka skotî: fùdar-gunna → gd n, fùdar → gd n
- Galîsî: pólvora → gl
- Gurcî: დენთი → ka (denti), წამალი → ka (c̣amali)
- Hindî: बारूद → hi m (bārūd)
- Holendî: buskruit → nl nt
- Îbranî: אֲבַק שְׂרֵפָה → he (avak srefa)
- Indonezî: bubuk mesiu → id
- Inglîzî: gunpowder → en
- Îrlendî: púdar gunna → ga n
- Îtalî: polvere da sparo → it m, polvere pirica → it m
- Îzlendî: byssupúður → is nt
- Japonî: 火薬 → ja (かやく, kayaku)
- Kapampanganî: ubat → pam
- Katalanî: pólvora → ca m
- Kirgizî: порох → ky (poroh), дары → ky (darı)
- Koreyî: 화약 → ko (hwayak) (火藥 → ko)
- Yakutî: буорах → sah (buorax)
- Latviyayî: šaujampulveris → lv n
- Lawsî: ຫມຶ້ → lo (mư), ໝື້ → lo (mư̄)
- Lîtwanî: parakas → lt n
- Makedonî: ба́рут → mk n (bárut)
- Malezî: masiu → ms, mensiu → ms
- Mançûyî: ᠣᡴᡨᠣ → mnc (okto)
- Manksî: poodyr çhentagh → gv n, poodyr → gv n
- Maorî: paura → mi
- Mecarî: lőpor → hu, puskapor → hu
- Mongolî: дарь → mn (darʹ)
- Navajoyî: beeʼeldǫǫh bikǫʼ → nv
- Nepalî: बारूद → ne (bārūd)
- Normandî: poudre à canon → nrm m
- Norwecî:
- Oygurî: مىلتىق دورىسى → ug (miltiq dorisi)
- Ozbekî: porox → uz
- Polonî: proch → pl n
- Portugalî: pólvora → pt m
- Puncabî: ਬਾਰੂਦ → pa (bārūd)
- Qazaxî: оқ-дәрі → kk (oq-däri)
- Romanyayî: praf de pușcă → ro nt
- Rusî: по́рох → ru n (pórox), чёрный по́рох → ru n (čórnyj pórox)
- Şîngazîcayî: baruti
- Sirboxirwatî:
- Siryaniya klasîk: ܒܐܪܘܕ → syc (bārūḏ)
- Slovakî: strelný prach → sk n
- Slovenî: smodnik → sl n
- Şorî: тар (tar)
- Spanî: pólvora → es m
- Swahîlî: baruti → sw
- Swêdî: krut → sv nt
- Tacikî: борут → tg (borut)
- Tagalogî: malilang → tl, pulbura → tl
- Tayî: ดินปืน → th
- Telûgûyî: పేలుడు మందు → te (pēluḍu mandu)
- Teterî: дары → tt (darı)
- Tîbetî: མེ་རྫས → bo (me rdzas)
- Tirkî: barut → tr
- Tirkmenî: däri → tk
- Tuvanî: дары → tyv (darı)
- Ûkraynî: по́рох → uk n (pórox)
- Urdûyî: بارود → ur m (bārūd)
- Viyetnamî: thuốc súng → vi
- Weylsî: powdwr gwn → cy, fflamlwch → cy n
- Wîlamowî: śispuwer
- Ximêrî: រំសេវ → km (rumseew)
- Yûnanî: μπαρούτι → el (baroúti)