bîr

Binêre herwiha: bir, -bir, û -bir-

Kurmancî[biguhêre]

Bilêvkirin[biguhêre]

IPA^(kilîd): /biːɾ/
Kîtekirin: bîr

Navdêr 1[biguhêre]

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	bîr	bîr
Îzafe	bîra	bîrên
Çemandî	bîrê	bîran
Nîşandera çemandî	wê bîrê	wan bîran
Bangkirin	bîrê	bîrino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	bîrek	bîrin
Îzafe	bîreke	bîrine
Çemandî	bîrekê	bîrinan

bîr mê

yad, hafîze, xatîre, hiş, mejî, ser,
şiyan û kapasîteya hişê mirovan ku bûyer qeyd dike û paşî dikare vegerrîne
ji bîrê çûn

ji bîr kirin, hatin bîrê, anîn bîrê
- Ew di zikê erdê de veşartî ne û xewa xwe dikin, ta ku rojekê tê bîra yekê ji wan şiyar bibe... — (Mîrzayê Biçûk, Antoine de Saint-Exupéry, werger: Fawaz Husên, Weşanên Nûdem)
- Dû re hevalên wî Ferxo û îso hatin bîra wî. — (Firat Cewerî, Girtî, Weşanên Nûdem, 1986)

Ji wêjeya klasîk[biguhêre]

Nepirsî qet hebîb carek
Gelo nayêne bîrê em
Di vê nêçîr û ravê da — (Melayê Cizîrî, Dîwana Melayê Cizirî, ~1640)

Bi alfabeyên din[biguhêre]

kurdî-erebî: بیر‎
kurdî-krîlî: бир

Etîmolojî[biguhêre]

Hevreha soranî بیر‎ (bîr), zazakî vîr, hewramî wîr, farisî ویر‎ (vîr), بیر‎ (bîr) û بر‎ (bir), pehlewî vîr û vîrek, avestayî vîre-, belûçî gîr... ji zimanên îranî. Her sê formên farisî jî kêm li kar in, li cihê wan یاد‎ (yad) serdest e û van salên dawîn ji farisî bi rêya soranî ketiye kurmancî jî: yad. "Bîr" ya bi maneya "yad" û "bîr" ya bi wateya "çala avê" ji aliyê etîmolojiyê ve ne ji eynî rehî ne.

Werger[biguhêre]

yad, hafize, xatire

Afrîkansî: geheue → af
Albanî: kujtesë → sq m
Almanî: Gedächtnis → de nt
Amharî: ትዝታ (təzta), ትውስታ (təwsta)
Astûrî: memoria m
Azerî: yaddaş, hafizə, xatirə → az
Başkîrî: иҫ (iθ), хәтер (xäter)
Belarusî: па́мяць m (pámjacʹ)
Bengalî: স্মৃতি (śmriti), ইয়াদ → bn (iẏad)
Bretonî: koun → br n
Bulgarî: па́мет → bg m (pámet)
Burmayî: မှတ်ဉာဏ် → my (hmatnyan), စိတ်မှတ် → my (cithmat)
Çekî: paměť → cs m
Çerokî: ᎠᏅᏓᏗᏍᏗ (anvdadisdi)
Çînî:
Kantonî: 記性 (gei³ sing³)

Mandarînî: 記憶 → zh (jìyì), 記性 → zh (jìxing), 記性兒 → zh
Danmarkî: hukommelse g
Endonezyayî: ingatan → id, memori → id
Erebî: ذَاكِرَة‎ m (ḏākira), حَافِظَة‎ m (ḥāfiẓa)
Ermenî: հիշողություն → hy (hišołutʿyun), հուշ → hy (huš)
Erzayî: мелем (melem)
Esperantoyî: memoro
Estonî: mälu
Farisî: حافظه‎ → fa (hâfeze), یاد‎ → fa (yâd)
Ferî: minni nt
Fînî: muisti → fi
Fransî: mémoire → fr m
Gaelîka skotî: cuimhne m
Galîsî: memoria → gl m, acordanza m
Gujaratî: યાદ m (yād)
Gurcî: მეხსიერება (mexsiereba), მახსოვრობა (maxsovroba)
Hawayî: hoʻomanaʻo ʻana, haliʻa
Hindî: स्मृति → hi m (smŕti), याद → hi m (yād), हाफ़िज़ा n (hāfizā)
Holendî: geheugen → nl nt
Îbranî: זיכרון \ זִכָּרוֹן‎ → he n (zikarón)
Îdoyî: memoro → io
Îngilîziya kevn: ġemynd m
Îngilîzî: memory → en
Îngriyî: muisto
Îrlendî: cuimhne m
Îtalî: memoria → it m
Îzlendî: minni → is nt
Japonî: 記憶 → ja (きおく, kioku)
Kannadayî: ನೆನಪು → kn (nenapu)
Katalanî: memòria → ca m
Keçwayî: yarpay
Kirgizî: эс → ky (es)
Kîngalî: මතක (mataka)
Koreyî: 기억 → ko (gieok)
Latgalî: atguods n
Latînî: memoria m
Latviyayî: atmiņa m
Lawsî: ຄວາມຊົງຈຳ → lo (khuām song cham), ຄວາມຈຳ (khuām cham)
Lîtwanî: atmintis → lt m
Luksembûrgî: Gediechtnes nt, Memoire m, Erënnerung m
Makedonî: меморија m (memorija), сеќавање nt (seḱavanje), памтење nt (pamtenje), помнење nt (pomnenje),
Malayalamî: ഓര്‍മ്മശക്തി (ōr‍mmaśakti)
Malezî: ingatan → ms
Maltayî: memorja m
Mançûyî: ᡝᠵᡝᠰᡠ (ejesu)
Manksî: cooinaght n
Maorî: maharatanga
Maratî: आठवण → mr m (āṭhvaṇ), स्मृती m (smrutī)
Mecarî: emlékezet → hu, memória → hu
Melanauyiya navendî: keneng
Mîrandî: mimória
Mongolî: ой ухаан (oj uhaan)
Nepalî: स्मृति → ne (smr̥ti)
Normandî: mémouaithe m
Norwecî:
Norweciya bokmålî: hukommelse → no n, minne → no nt

Norweciya nînorskî: minne nt
Oksîtanî: memòria → oc m
Oygurî: خاتىرە‎ (xatire), ياد‎ (yad)
Ozbekî: yod → uz, xotira → uz, hofiza → uz
Peştûyî: حافظه‎ → ps m (hāfezá), ياد‎ → ps n (yād)
Polonî: pamięć → pl m
Portugalî: memória → pt m
Puncabî: ਯਾਦ m (yād)
Qazaxî: ес → kk (es), жад (jad)
Romancî: regurdientscha m, ragurdànza m, ragurdientscha m, algurdaunza m, algordanza m, algord n
Romanyayî: memorie → ro m
Rusî: па́мять → ru m (pámjatʹ)
Sanskrîtî: स्मरणशक्ति m (smaraṇaśakti), स्मृति → sa m (smṛti)
Sirboxirwatî:
Kirîlî: па̑мће̄ње nt

Latînî: pȃmćēnje → sh nt
Slaviya kevn:
Kirîlî: памѧть m (pamętĭ)
Slaviya rojavayî ya kevn: памѧть m (pamętĭ)
Slovakî: pamäť m
Slovenî: spomin → sl n
Spanî: memoria → es m
Swahîlî: kumbukumbu → sw
Swêdî: minne → sv nt, hågkomst → sv g, erinring → sv g
Şorî: эс (es)
Tacikî: ёд (yod), зеҳн (zehn), хотир → tg (xotir), ҳофиза (hofiza)
Tagalogî: alaala → tl
Tamîlî: ஞாபகம் → ta (ñāpakam)
Tayî: ความจำ → th, ความทรงจำ
Telûgûyî: జ్ఞాపకము → te (jñāpakamu)
Teterî: хәтер → tt (xäter), ис → tt (is)
Tirkî: hafıza → tr, bellek → tr, hatır → tr
Tirkmenî: hakyda, huş, ýadygär, ýat, ýatlama
Tîbetî: ཁྱིམ་དྲན་སེམས་ནད (khyim dran sems nad)
Urdûyî: یاد‎ → ur m (yād), حافظه‎ m (hāfiza)
Ûkraynî: па́м'ять m (pámʺjatʹ)
Viyetnamî: trí nhớ → vi
Weylsî: cof → cy
Ximêrî: សតិ → km (sɑteʼ)
Yagnobî: ёд
Yidîşî: זכּרון‎ n (zikorn), זיקאָרן‎ n (zikorn)
Yûnanî: μνήμη → el m (mními)
Kevn: μνημοσύνη m (mnēmosúnē)
Zhuangî: geiqsingq, geiq

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Navdêr 2[biguhêre]

bîr mê

Çala çêkirî bo ku ava baranê tê de bicive û mirov bo xwe bi kar bîne.
- Bîrên sehrayê tenê qideke di nava xîzê de kolayî ne. — (Mîrzayê Biçûk, Antoine de Saint-Exupéry, werger: Fawaz Husên, Weşanên Nûdem)
hiş, mejî, ser,
şiyan û kapasîteya hişê mirov ku bûyer û rûdanan tomar bike û karibe şûnda va bîne, ew cih ji serê mirovî yê zanîn û tecrûbeyên wê /wî tê de
ji bîrê çûn

ji bîr kirin, hatin bîrê, anîn bîrê

Bi alfabeyên din[biguhêre]

kurdî-erebî: بیر‎

Bide ber[biguhêre]

Etîmolojî[biguhêre]

Ji erebî بِئْر‎ (biʾr), hevreha ܒܐܪܐ‎ (bîira) ya aramî, בְאֵר‎ (biê) ya îbranî û bir ya maltayî.

Bi zaravayên din[biguhêre]

Soranî: bîr

Werger[biguhêre]

çala avê, kaniya neftê û hwd.

Afarî: qeela
Afrîkansî: fontein → af
Albanî: pus → sq n, burishtë → sq m, ubël → sq n, buronjë → sq m
Almanî: Brunnen → de n, Quelle → de m, Brunnenschacht n, Bohrloch → de nt
Amharî: ምንጭ (mənč̣)
Aramî:
Îbranî: בארא‎ m (bi’rā’)

Siryanî: ܒܐܪܐ‎ m (bi’rā’)
Aromanî: fãntãnã m, puts
Asamî: কুঁৱা (kũwa)
Astûrî: pozu n
Avarî: гъуй (ġuj)
Azerî: quyu → az
Balînî: sémér
Baskî: putzu
Başkîrî: ҡоҙоҡ (qoðoq), ҡойо (qoyo); ҡотоҡ (qotoq), оро (oro)
Bau bidayuh: prigi
Belarusî: сту́дзень → be n (stúdzjenʹ), кало́дзеж n (kalódzjež)
Belûçî: چات‎ (cát)
Bretonî: puñs → br n
Bulgarî: кла́денец → bg n (kládenec)
Burmayî: တွင်း → my (twang:), ရေတွင်း → my (re-twang:)
Çamicuroyî: itepo'sa
Çeçenî: гӏу (ġu)
Çekî: studna → cs m, studánka → cs m, vrt → cs n
Çerokî: ᎠᎹᏢᏗᎢ (amatlvdii)
Çînî:
Dunganî: җин (žin)

Mandarînî: 井 → zh (jǐng)
Çuvaşî: ҫӑл (śăl), пусӑ (pusă)
Danmarkî: brønd g
Endonezyayî: sumur → id
Erebî: بِئْر‎ n (biʾr)
Erebiya misrî: بير‎ n (bīr)

Erebiya kendavî: بير‎ n (bīr), جليب‎ (jilīb)

Erebiya hîcazî: بير‎ n (bīr)

Erebiya fasî: بير‎ n (bīr)
Ermenî: ջրհոր → hy (ǰrhor)
Esperantoyî: puto → eo
Estonî: kaev → et
Farisî: چاه‎ → fa (čâh)
Ferî: brunnur n, bruður n
Fînî: kaivo → fi
Fransî: puits → fr n
Friyolî: poç n, poč n
Frîsî: welle
Gaelîka skotî: fuaran n
Galîsî: pozo → gl n
Gurcî: ჭა → ka (č̣a), წყარო (c̣q̇aro), წყალსატევი (c̣q̇alsaṭevi)
Hindî: कूआँ n (kūā̃)
Holendî: bron → nl m, put → nl n
Îbranî: בְאֵר‎ → he m (b'er)
Îdoyî: puteo → io
Îlokanoyî: bubon nt
Îngilîzî: well → en
Îngûşî: гӏув (ġū)
Înterlîngua: puteo
Îrlendî: tobar n
Îrlendiya kevn: topar n
Îtalî: pozzo → it n
Îzlendî: brunnur → is n, borhola m
Japonî: 井戸 → ja (いど, ido)
Javayiya kevn: sumur
Javayî: sumur → jv
Kannadayî: ಬಾವಿ → kn (bāvi)
Katalanî: pou → ca n
Kirgizî: кудук → ky (kuduk)
Kîmaragangî: talaga
Koreyî: 샘 → ko (saem), 우물 → ko (umul)
Latînî: puteus → la n
Latviyayî: aka m
Lawsî: ນ້ຳສ້າງ (nam sāng), ນ້ຳບໍ່ (nam bǭ), ນໍ້າສ້າງ → lo (nam sāng)
Lezgînî: къуй (q̄uj)
Lîmbûrgî: pöt → li
Lîtwanî: šulinys n
Lombardî: pozz, puss
Luksembûrgî: Pëtz
Makedonî: бунар n (bunar)
Malayalamî: കിണർ → ml (kiṇar), ഊറ്റ് → ml (ūṟṟŭ), ഉറവ → ml (uṟava), എന്തിന്റെയും വറ്റാത്ത ഉറവ (entinṟeyuṃ vaṟṟātta uṟava)
Malezî: perigi → ms, telaga minyak, telaga, sumur → ms, luak → ms
Maltayî: bir n
Mançûyî: ᡥᡡᠴᡳᠨ (hūcin)
Mecarî: kút → hu
Melanauyiya navendî: teba
Misrî:

(ẖnmt m)
Mwanî: nrimbu
Napolîtanî: puzzo n
Nedersaksî: Born → nds
Nepalî: ईनार (īnār)
Normandî: pyit n
Norwecî: brønn → no
Norweciya nînorskî: brunn n
Ojibweyî: onda'ibaan
Oksîtanî: potz → oc
Osetî: цъай (c’aj)
Osmanî: قیو‎ (kuyu)
Oygurî: قۇدۇق‎ → ug (quduq)
Ozbekî: quduq → uz, chuqur → uz
Polonî: studnia → pl m
Portugalî: poço → pt n
Puncabî: ਖੂਹ (khūh)
Qazaxî: құдық (qūdyq)
Romagnolî: poz n
Romancî: puoz n
Romanyayî: fântână → ro m, puț → ro nt
Rusî: коло́дец → ru n (kolódec), сква́жина → ru m (skvážina), студене́ц n (studenéc)
Sahoyî: ceela
Sanskrîtî: कूप → sa n (kūpa)
Sardînî: pussu n, putzu n
Sebwanoyî: mahusay
Sicîlî: puzzu → scn n
Sirboxirwatî:
Kirîlî: бу̀на̄р n, зде́нац n, студе́нац n

Latînî: bùnār → sh n, zdénac → sh n, studénac → sh n
Slaviya kevn:
Kirîlî: кладѧѕь n (kladędzĭ), стоуденьць n (studenĭcĭ)
Slaviya rojavayî ya kevn: колодѧзь n (kolodęzĭ), колодезь n (kolodezĭ)
Slovakî: studňa → sk m
Slovenî: vodnjak → sl, vrtina
Spanî: aljibe → es n, pozo → es n
Swahîlî: kisima → sw
Swêdî: brunn → sv g
Tabasaranî: къуйи (q̄uji)
Tacikî: чоҳ → tg (čoh)
Tagalogî: balon
Tamîlî: கிணறு → ta (kiṇaṟu)
Tarifitî: anu n
Taşelhitî: ⴰⵍⵓ n (alu)
Tayî: บ่อน้ำ, ตะพัง → th, ตระพัง → th
Telûgûyî: నుయ్యి → te (nuyyi), బావి → te (bāvi)
Ternateyî: sumu
Teterî: кое → tt (qoye)
Tirkî: kuyu → tr
Tirkmenî: guýy, gowy → tk
Tîbetî: ཁྲོན་པ (khron pa)
Tokpisinî: hul bilong wara
Ugarîtî: 𐎁𐎛𐎗 (bỉr)
Urdûyî: کنواں‎ n (knoāṉ)
Ûkraynî: коло́дязь n (kolódjazʹ), крини́ця → uk m (krynýcja), коло́дець n (kolódecʹ)
Venîsî: pos n, poso n
Vepsî: kaiv
Viyetnamî: giếng → vi
Walonî: pousse → wa n
Weylsî: ffynnon → cy m
Ximêrî: អណ្ដូង → km (ʼɑndoung)
Yidîşî: ברונעם‎ n (brunem), קוואַל‎ n (kval), קרעניצע‎ m (krenitse)

Yûnanî: πηγάδι → el nt (pigádi)
Kevn: φρέαρ nt (phréar)

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Navdêr 3[biguhêre]

Çavkaniya vê peyvê tune ye û ji ber wê peyitandina agahiyan ne mimkin e.
Ji bo başkirina vê peyvê ji kerema xwe re çavkaniyan pê ve bike. Herwiha binêre gotûbêja li Wîkîferheng:Daxwazên peyitandinê.⁽⁺⁾
Li çavkaniyê bigere: "bîr" – nûçe · kitêb · zanyar · wêne

bîr nêr

Amûreke bo çêkirina bergûza ku derziyê merezî pêvediken.
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Etîmolojî[biguhêre]

Etîmolojiya vê peyvê nehatiye nivîsîn. Eger tu bi rastî bizanî, kerem bike bişkoka "biguhêre" ya di ser van gotinan re bitikîne û etîmolojiya vê peyvê binivîse. Çavkaniyên ku te ew etîmolojî jê girtiye jî binivîse.

Werger[biguhêre]

Navdêr 4[biguhêre]

bîr mê

(vexwarina alkoholîk) Guhartoyeke bîre.

Zazakî[biguhêre]

Navdêr[biguhêre]

bîr nêr

bîr, çala avê
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Soranî[biguhêre]

Navdêr[biguhêre]

bîr

bîr, çala avê
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Kurmancî[biguhêre]

Bilêvkirin[biguhêre]

Navdêr 1[biguhêre]

Ji wêjeya klasîk[biguhêre]

Bi alfabeyên din[biguhêre]

Jê[biguhêre]

Etîmolojî[biguhêre]

Werger[biguhêre]

Navdêr 2[biguhêre]

Bi alfabeyên din[biguhêre]

Bide ber[biguhêre]

Etîmolojî[biguhêre]

Bi zaravayên din[biguhêre]

Werger[biguhêre]

Navdêr 3[biguhêre]

Etîmolojî[biguhêre]

Werger[biguhêre]

Navdêr 4[biguhêre]

Zazakî[biguhêre]

Navdêr[biguhêre]

Soranî[biguhêre]

Navdêr[biguhêre]