karîn

 Binêre herwiha: Karîn

Kurdî

Bilêvkirin

•  IPA^(kilîd): /kˤɑːˈɾiːn/

• Deng (Amed)

• Kîtekirin: ka·rîn

Lêker

karîn (lêkera gerguhêz)
Rehê dema niha:
RP. Niha
	ez	dikarim
	tu	dikarî
	ew	dikare
	em, hûn, ew	dikarin
Fermanî	Yekjimar	bikare
	Pirjimar	bikarin
Rehê dema borî:
RP. Boriya sade
	min	karî
	te	karî
	wê/wî	karî
	me, we, wan	karî
Formên din: Tewandin:karîn

Ev kes dikarin tiştên giran hilgirin.

karîn lêkera xwerû, gerguhêz, k-ya nerm

1. şiyan, tiwanîn,
   hêz / taqet yan hinêr yan derfet / delîv yan zanîn hebûn bo kirina tiştekî
   • Tu narê firqetê zanî
     Dikarim ez tehemmul kim
     Diyarê kohê Qendîl im

     — (Dîwana Melayê Cizirî ~1640, Melayê Cizîrî)

2. hêz, kanîn, taqet, qewet, xîret, qudret^{[Ev rêz ji aliyê botê ve lê hatiye zêdekirin, ji kerema xwe re kontrol bike!].}
3. qezenc kirin

   Di avjenîyê de min karî te.

Herwiha

• kanîn

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: کارین

Jê

• kara

Etîmolojî

Ji ermenî, bi ermeniya rojava կարնալ (karnal), ermeniya rojhilat կարողանալ (karołanal), têkilî ermeniya kevn կարող (karoł, “xurt, bihêz”) ji կար (kar, “hêz, îmkan”). Di lêkera ermenî de di nava peyvê de hem "r" û hem jî "n" heye loma di hin devokên kurmancî de "karîn" û di hinan de jî "kanîn" e. Di devokên kurmancî yên dûrî ermenî de û di zaravayên din yên kurdî û di zimanên din yên îranî de peyda nabe loma ihtimala ku ji ermenî be gelekî mezin e. Bi hin devokên kurmancî şiyan e ku hevreha şiyan (mimkin bûn) ya soranî, şayed ya ji farisî û şikayene, eşkayene, şayene ya zazakî ye. Di soranî de tiwanîn (rehê dema niha "-tiwan-") e ku hevreha توانستن (tevanesten) ya farisî ye ku rehê wê yê dema niha "-tevan-" e. Ne têkilî can (bixwîne: ken yan kan) ya inglîzî û hevrehên wê yên zimanên cermenî ye ji ber ku eger ew hevreh bûna, "k" ya proto-hindûewropî divê di kurdî de bûbûya "s" û di zimanên cermenî de jî "h". Idiaya Beghyani, ku dibêje ji kirin e, bi ti belgeyan nehatiye peyitandin. Hesendost bi xeletî li ber peyva "tevanisten" ya farisî nivîsiye: "kirmaşanî: twanîn, karîn, û: karîn, kan, kanî". Di rastiyê de li ber "karîn, -kan-, kanî" diviyabû ku "kurmancî" hatibûya nivîsîn. Bi Kirmaşanî û lekî tüenîn / tüenisin e.

Nîşe

Lêkerên "karîn/kanîn" (anku "şiyan", "hêz hebûn") û "zanîn" bi hin awayan ji lêkerên din yên kurmancî cuda ditewin. Bo nimûne di dema niha de di hin devokan de pêşqertafa "di-" nakeve pêşiya wan. Loma "ez di-kim, tu di-bêjî, ew di-xwe" lê "ez karim, tu zanî, ew kane" (li cihê "ez dikarim, tu dizanî, ew dikane").

Herwiha neyînîkirina wan ne bi "na-" ya giştî lê bi "ni-" ye: Loma "ez na-kim, tu na-çî, ew na-bêje" lê "ez ni-zanim, tu ni-karî, ew nikane".

Herwiha di rewşên din de jî hin cudahî hene. Ji hemû lêkerên din re di raweya şertî de (kondîsyonal yan subjunktîv) bi giştî lêker bi formûlaya "bi- + rehê dema niha + qertafa kesandinê ne": "ez bi-ç-im, tu bi-k-î, ew bi-bêj-e". Ev qaydeya giştî di hin devokan de dîsa li gel lêkerên "karîn/kanîn" û "zanîn" jî li kar e: "ez bi-zan-im, tu bi-kar-î, ew bi-kan-e". Lê di hin devokan de jî ew bi formûlaya "rehê dema niha + -i- + -b- + qertafa kesandinê" tê çêkirin: "ez kar-i-b-im, tu zan-i-bî, ew kan-i-b-e". Di hin devokan de jî îcar ev herdu qayde di heman demê de tên bikaranîn: "ez bi-zan-i-b-im, tu bi-kar-i-bî".

Lê ji van awarteyiyan tenê "ni-" ya neyînîkirinê di kurmancî de di hemû devokan de awrte ye. Lê awarteyiyên din tenê di hin devokan de hene. Devokên din qeydeyên giştî bi kar tînin. Loma divê em di mesela "di-" de li gor qaydeya giştî biçin: "ez dikarim" ne "ez karim". Herwiha ji ber ku "ez bi-zan-im, tu bi-kar-î, ew bi-kan-e" li gor qaydeya giştî ne û formên wek "ez zan-i-bim, tu kar-i-bî, ew kan-i-be" yan jî "ez bi-zan-i-bim, tu bi-kar-i-bî, ew bi-kar-i-be" awarte ne, divê em wek "bizanim, bikarî, bikane" tercih bikin.

Werger

• Afrîkansî: kan → af, mag → af
• Çekî: moct → cs, moci → cs
• Çînî: 會 → zh, 会 (huì)
• Danmarkî: kunne → da
• Almanî: können → de, dürfen → de, vermögen → de, ^?imstande sein → de
• Esperantoyî: povi → eo
• Farisî: استعداد‎ → fa, قادربودن‎ → fa, کسب موفقیت کردن‎ → fa, نیرو‎ → fa, توانستن‎ → fa, تشکیل دادن‎ → fa, بدست آوردن‎ → fa
• Erebî: قدرة‎ → ar, قوة‎ → ar, طاقة‎ → ar (ṭāqa), استطاعة‎ → ar, إمكانية‎ → ar, كفاءة‎ → ar, أهلية‎ → ar, استعداد‎ → ar, موهبة‎ → ar
• Ferî: kunna → fo, fáa → fo
• Fînî: voida → fi, kyetä → fi, pystyä → fi
• Fransî: pouvoir → fr
• Holendî: kunnen → nl
• Îbranî: יכול‎ → he (yaxol)
• Îbranî: יכל‎ → he mê / nêr
• Inglîzî: can → en, be able to → en, may → en, ability → en, aptitude → en, knock out → en, talent → en, ups and downs → en, cannot → en, able → en, could → en, ^?capability → en, ^?capacitate → en, ^?potency → en, ^?be able → en
• Inglîziya kevn: cunnan → ang
• Îtalî: potere → it
• Japonî: できる → ja (dekiru), れる (-reru), られる (-rareru)
• Katalanî: poder → ca
• Kînyarwandayî: shobora → rw (gushobora), basha → rw (kubasha)
• Sirboxirwatî: moći → sh
• Latînî: posse → la, potui → la
• Malezî: boleh → ms
• Mayayiya yukatekî: pahtal
• Oksîtanî: poder → oc
• Papyamentoyî: por → pap
• Polonî: móc → pl
• Portugalî: poder → pt, ter a faculdade de → pt
• Romanyayî: putea → ro
• Rusî: мочь → ru (močʹ) (močʹ)
• Sirananî: kan → srn, man → srn
• Spanî: poder → es
• Swêdî: gitta → sv, må → sv, mäkta → sv, orka → sv
• Tirkî: edebilmek → tr, yapabilmek → tr, kudret → tr, muktedir olmak → tr
• Yûnanî: μπορώ → el (boró)

Navdêr

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	karîn	karîn
Îzafe	karîna	karînên
Çemandî	karînê	karînan
Nîşandera çemandî	wê karînê	wan karînan
Bangkirin	karînê	karînino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	karînek	karînin
Îzafe	karîneke	karînine
Çemandî	karînekê	karîninan

karîn mê

1. Maneya vê peyvê hê nehatiye nivîsîn. Heke hûn maneya wê bizanin, kerem bikin binivîsin.

   Mînakek bidin... (biguhêre)

Werger

• Tirkî: edebilme → tr, yapabilme → tr, güç → tr, kudret → tr, erk → tr, yapabilme → tr, nüfuz → tr

Lêker 2

karîn lêkera xwerû, negerguhêz

1. girîn

   Çêla zer ji birsan karî.

Etîmolojî

  Etîmolojiya vê peyvê nehatiye nivîsîn. Eger tu bi rastî bizanî, kerem bike bişkoka "biguhêre" ya di ser van gotinan re bitikîne û etîmolojiya vê peyvê binivîse. Çavkaniyên ku te ew etîmolojî jê girtiye jî binivîse.

Werger

• Inglîzî: cry → en
• Tirkî: ağlamak → tr