kalan

 Binêre herwiha: Kalan

Kurmancî

Bilêvkirin

• (Navdêr): IPA^(kilîd): /kɑːˈlɑːn/
• (Formeke navdêrê):  IPA^(kilîd): /'kɑ:ˑlɑ:n/

Navdêr

Tewandina kalan
Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	kalan	kalan
Îzafe	kalanê	kalanên
Çemandî	kalanî	kalanan
Nîşandera çemandî	wî kalanî	wan kalanan
Bangkirin	kalano	kalanino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	kalanek	kalanin
Îzafe	kalanekî	kalanine
Çemandî	kalanekî	kalaninan

Şûrek (li jor) û kalanê wî (li jêr).

kalan n

1. kaloxkê şûr û xenceran, şilf, derdanka şûr û xenceran, kevlanê şûr û xenceran
   • Ji min bihata min ê ji te re çi bi rê bikira, tu dizanî? Di serî de terhek dara mazî. Cotek kevokên spî. Hespekî kumêt î kapreş. Karxezaleke kovî. Xencereke destî û kalan zîv. Çiqulek dara kinêrê. Sewilek ava kaniya Girdeşîn. Destek şal û şapik. Goreyeke rîs a sê nix. Gopalek ji dara benavê. Bazbendek. Qevdek nêrgizan. Baqek şuşan. Tayek rihan. Bermilek beybûn. Gurzek qurnefîl. Pelek berfa serê çiyayê Mereto. Kulmek ax ji qebra Bermal û teyrekî baz. — (Merdan Newayî: Ji bo roja me, Canemcafem.com, 3/2007)

Herwiha

• kavlan
• kevlan

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: کالان
• kurdî-krîlî: калан

Têkilî

• şûr
• xencer
• kêr
• mertal
• tîr
• kevan

Bide ber

• kêlan
• kolan

Gotinên pêşiyan

• şûr kalanê xwe nabire
• şûrên tûj xwe di kalanan de nagirin

Etîmolojî

Hevrehên soranî کالان‎ (kalan‎) û کێلان‎ (kêlan‎), zazakî kalanî / kalenî, hewramî kêlane... hemû ji zimanên îranî *kārta-dāna- (kêrdank): *karte-dane- > *kart-dan > *kardan > *karan > kalan.

Formên kavlan, kevlan bi têkilkirina kalan li gel kevlan peyda bûne.

Di nav zimanên îranî de peyv tenê di kurdî de tê bikaranîn. Farisî peyvên نیام (niyam) ya îranî û peyva غلاف (ẍilaf) ya ji erebî bi kar tîne.

կալան (kalan) ya ermenî ji kurdî hatiye wergirtin. Ačaṙean idia dike ku kurdî ew peyv ji ermenî wergirtiye lê hem bi baweriya Chyet û hem jî ya me peyv bi eslê xwe kurdî ye. Ermenî ew ji kurdî wergirtiye ji ber ku peyv di hemû lehceyên kurdî de heye lê di ermenî de tenê di lehceyên rojavayî (lehceyên ermenî yên Bakurê Kurdistanê) de peyda dibe. Ji xwe peyva xwemalî ya ermenî պատյան (patyan) e.

Nêzîkiya dengî û têkiliya wateyî ya peyva kurdî kalan li gel peyva tirkî kalkan (mertal) ihtimalen tesedifî ye. Peyva tirkî hevrehên xwe di zimanên piraniya zimanên tirkîkî û mongolî de hene û ne mimkin e ku ew ji kurdî be. Peyva kurdî jî ne ji tirkî ye ji ber ku "ka-" ya tirkî di kurdî de herdem dibe "qa- / qe-" (wek "kalın > qalind" û "kara > qere-") lê ti caran wek "ka-" namîne.

Çavkanî:

• Հրաչեայ Աճառեան։ Հայերէն արմատական բառարան. Երեւանի Համալսարանի Հրատարակչութիւն, Երեւան, 1926։ [Hračʿeay Ačaṙean: Ferhenga rehên ermenî. Weşanên Zanîngeha Êrîvanê, 1926.]
• Chyet, Michael L. (2003): Kurdish-English Dictionary, Ferhenga Kurmancî-Inglîzî, Yale University Press, r. 295.
• Tsabolov, R. L., Ferhenga etîmolojî ya zimanê kurdî ["Цаболов, Р. Л.: Эмцмолоƨцческцц̆ словарь курδскоƨо языка"], Moskova, 2001-2010, r. 512-513

Werger

• Almanî: Futteral → de, Scheide → de m, Umschlag → de m
• Almanî: Schwertscheide → de m, Scheide → de m
• Aromanî: teacã → roa-rup m
• Başkîrî: ҡын → ba (qïn)
• Belarusî: но́жны → be m yan p (nóžny), по́хва → be m (póxva), по́хвы → be m yan p (póxvy)
• Bulgarî: ножница → bg m (nožnica)
• Burmayî: ဓားအိမ် → my (dha:im)
• Çekî: pochva → cs m
• Çînî: 鞘 → zh (qiào), 劍鞘 / 剑鞘 → zh, 剑鞘 → zh (jiànqiào), 刀鞘 → zh, 刀鞘 → zh (dāoqiào)
• Danmarkî: skede → da
• Erebî: غِمْد → ar n (ḡimd)
• Ermenî: պատյան → hy (patyan)
• Esperantoyî: glavingo → eo
• Estonî: mõõgatupp → et
• Farisî: غلاف → fa, قراب → fa, نیام → fa
• Fînî: tuppi → fi, huotra → fi
• Fransî: fourreau → fr n
• Gaelîka skotî: duille → gd m, fraighe → gd m
• Galîsî: vaíña → gl m
• Hindî: मियान → hi m (miyān)
• Holendî: schede → nl m
• Îbranî: נדן → he n
• Îdoyî: gaino → io
• Îngilîzî: sheath → en, scabbard → en
• Îrlendî: truaill → ga m
• Îtalî: fodero → it n
• Îzlendî: skálpur → is n
• Japonî: 鞘 → ja (さや, saya)
• Katalanî: beina → ca m
• Koreyî: 칼집 → ko (kaljip), 대검집 → ko (daegeomjip)
• Latînî: vāgīna → la m
• Latviyayî: maksts → lv
• Lîtwanî: makštis → lt n
• Makedonî: канија → mk m (kanija), корица → mk m (korica), ножница → mk m (nožnica)
• Mecarî: hüvely → hu
• Mongolî: хуй → mn (xuj)
• Polonî: pochwa → pl m
• Portugalî: bainha → pt m
• Romanyayî: teacă → ro m
• Rusî: но́жны → ru nt (nóžny)
• Sirboxirwatî: ножница → sh m, nožnica → sh m
• Slovakî: pošva → sk m
• Slovenî: nožnica → sl m
• Spanî: vaina → es m
• Swêdî: skida → sv g, balja → sv g, slida → sv g
• Tagalogî: kaluban → tl, bayna → tl
• Tayî: ฝัก → th (fàk)
• Tirkî: kın → tr
• Ûkraynî: пі́хви → uk m yan p (píxvy), пі́хва → uk m (píxva)
• Viyetnamî: vỏ → vi, bao kiếm → vi
• Volapûkî: denavead → vo
• Yûnaniya kevn: κολεός → grc n (koleós)
• Yûnanî: θηκάρι → el nt (thikári)

Formeke navdêrê

kalan cins hewce ye (c=m: mê, c=n: nêr, c=mn: mê û nêr, c=nt: nêtar)

1. forma pirhejmar ya çemandî ji peyva kal (pîr)

Etîmolojî

Ji kal +‎ -an.

Tirkî

Rengdêr

kalan

1. mayinde, ya ku dimîne
   • Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]
2. berma
   • Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]
3. mayînde
   • Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]
4. mayî, bermayî
   • Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]
5. mayîne
   • Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]

Etîmolojî

Ji kal- +‎ -an.