hût

Kurmancî

Bilêvkirin

• IPA^(kilîd): /ħuːt/

Navdêr

Hût (1)

hût cins hewce ye (c=m: mê, c=n: nêr, c=mn: mê û nêr, c=nt: nêtar)

1. (guhandar) Heywanê avî yê herî mezin e ku dişibe masiyan lê guhandar gelek mezintir e.

   Hevmane: neheng, avilke, hûf, balîna

   • Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]
2. Hin afirandiyên çîrokî yên dişibin mirovan lê pirr mezintir in.

   Hevmane: dêw

   • Tu gotineke min ji hûtên çîrokan re tune ye, lê di jiyana rastîn de ew xelkê ditirsînin. — (Bexçeyê Vîşne, Anton Çexov, Weşanên Nûdem)

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: حووت

Herwiha

• hît
• hwît
• ḧît
• ḧût
• ḧwît

Etîmolojî

Ji erebî حوت (ḧût) belkî ji aramî ܩܐܛܐ (qe'ta) ji yûnanî κῆτος (kêtos)

Werger

heywanekî mezin yê avî

• Adîgeyî: джейхэр (džejxɛr)
• Afrîkansî: walvis → af
• Albanî: balenë → sq m
• Almaniya bilind a kevn: wal n
• Almanî: Wal → de n
• Alutor: юӈюӈ (juŋjuŋ), юӈый (juŋəj)
• Aragonî: ballena m
• Aramî:

  Siryaniya klasîk: ܩܐܛܐ n (qēṭā)

• Asamî: তিমি (timi), তিমি মাছ (timi mas)
• Astûrî: ballena → ast m
• Avarî: кит (kit)
• Aynuyî: フンペ (humpe)
• Azerî: balina, kit
• Bajwayiya kendava rojava: paus
• Baskî: balea → eu
• Bau bidayuh: paos, kien paos
• Belarusî: кіт → be n (kit)
• Bengalî: তিমি → bn (timi)
• Biatah bidayuhî: paus
• Bîslamayî: welfis
• Bretonî: balum → br
• Bulgarî: кит → bg n (kit)
• Burmayî: ဝေလငါး → my (wela.nga:), ငါးဝန် → my (nga:wan)
• Çavacanoyî: ballena
• Çeçenî: докх (doq)
• Çekî: velryba → cs m
• Çerokî: ᏓᏆ (daqua)
• Çînî:

  Kantonî: 鯨魚 / 鲸鱼 (king⁴ jyu⁴)

  Dunganî: җинйү (žinyü)

  Hakkayî: 鯨魚 / 鲸鱼 (kîn-ǹg)

  Mandarînî: 鯨魚 / 鲸鱼 → zh (jīngyú)

  Min dongî: 鯨魚 / 鲸鱼 (gĭng-ngṳ̀)

  Minnanî: 海翁 → zh-min-nan (hái-ang), 鯨魚 / 鲸鱼 (kiang-hî)

  Wuyî: 鯨魚 / 鲸鱼

• Çukçî: ръэв (rʺėv), ръэвыт p (rʺėvyt)
• Danmarkî: hval → da g
• Elfdalî: wal n
• Emilî: baläṅna m
• Endonezyayî: ikan paus → id
• Erebî: حُوت → ar n (ḥūt)
• Ermenî: կետ → hy (ket)
• Esperantoyî: baleno → eo
• Estonî: vaal
• Evenî: калим (kalim)
• Evenkî: калим (kalim)
• Farisiya navîn: 𐭪𐭥𐭩 (kʿy /⁠kar⁠/)
• Farisî: نهنگ → fa (nahang), وال → fa (vâl)
• Ferî: hvalur → fo n
• Fîjî: tavuto, tovuto
• Fînî: valas → fi
• Fransî: baleine → fr m

  Fransiya kevn: balaine m, baleine m

• Friyolî: balene m
• Frîsî: walfisk n
• Gaelîka skotî: muc-mhara m
• Galîsî: balea → gl m
• Gujaratî: વ્હેલ માછલી (vhel māchlī), તિમિ (timi)
• Gurcî: ვეშაპი (vešaṗi)
• Haidayî: kun, kung̱aawagan
• Haîtî: balèn
• Halkomelemî: qwél:es
• Hawayî: koholā
• Hindî: व्हेल m (vhel), ह्वेल → hi m (hvel), ह्वेल मछली m (hvel machlī), तिमि → hi n (timi)
• Holendî: walvis → nl n
• Îbanî: ikan bam
• Îbranî: לווייתן \ לִוְיָתָן n (livyatán)
• Îdoyî: baleno → io
• Îlokanoyî: balyena
• Îngilîziya kevn: hwæl n
• Îngilîzî: whale → en
• Îngriyî: kiitta
• Înuîtî: ᐊᕐᕕᒃ (arfik)
• Înupîakî: agviq
• Îrlendî: míol mór n
• Îtalî: balena → it m
• Îzlendî: hvalur → is n
• Japonî: 鯨 → ja (くじら, kujira), クジラ → ja (kujira), 勇魚 (いさな, isana)
• Javayî: lodan → jv
• Kabardî: джей (džej)
• Kalalîsûtî: arfeq → kl
• Kalmîkî: тул заһсн (tul zahsn)
• Kannadayî: ತಿಮಿಂಗಿಲ → kn (timiṅgila)
• Kapampanganî: dambuala
• Karokî: ishkêet, ípar
• Kaşayayî: pu·šu
• Katalanî: balena → ca m
• Kirgizî: кит → ky (kit)
• Koreyî: 고래 → ko (gorae)
• Kornî: morvil n
• Korsîkayî: balena m
• Kreyoliya fransî ya karipúna: balén
• Kreyoliya guinea-bissau: baleia
• Kwak'walayî: g̱wa̱'ya̱m
• Ladînoyî: balena m
• Latînî: balaena → la m
• Latviyayî: valis n
• Lawsî: ວານ (wān), ບາແລນ (bā lǣn)
• Lingalayî: mondɛ́lɛ́
• Lîgûrî: balénn-a m
• Lîtwanî: banginis → lt n
• Lombardî: balèna m
• Luksembûrgî: Wal → lb n
• Makedonî: кит n (kit)
• Malayalamî: തിമിംഗലം → ml (timiṅgalaṃ)
• Malezî: ikan paus, paus → ms, lodan, mina
• Maltayî: balena m, baliena m
• Mançûyî: ᠪᠣᠣ
  ᠨᡳᠮᠠᡥᠠ
• Manksî: meeyl mooar m
• Maorî: ika moana
• Maratî: देवमासा n (devmāsā)
• Mecarî: bálna → hu, cet → hu
• Melanauyiya navendî: pauih
• Mele-filayî: tafurā
• Mongolî:

  Kirîlî: халим → mn (xalim)

  Mongolî: ᠬᠠᠯᠢᠮᠤ (qalimu)

• Nahwatlî: huēyimichin → nah
• Nanayî: калима (kalima)
• Navajoyî: łóóʼtsoh
• Nedersaksî: Waal n
• Nepalî: तिमि (timi)
• Ngarrindjerî: kondoli
• Nîvxî: кеӈ (keŋ)
• Nootkayî: ʔiiḥtuup
• Norwecî:

  Norweciya bokmålî: hval → no n, kval → no n

  Norweciya nînorskî: kval → nn n

• Okînawanî: ぐじら (guzira)
• Oksîtanî: balena → oc m
• Oriyayî: ତିମି → or (timi)
• Osmanî: آطه بالغی (ada balığı), بالنه (balena)
• Oygurî: كىت (kit)
• Ozbekî: kit → uz
• Palawî: medob
• Pangasînanî: lampasot
• Peştûyî: نهنګ n (naháng)
• Piedmontîsî: balen-a m
• Plodîşî: Waulfesch n
• Polonî: wieloryb → pl n, waleń → pl n
• Portugalî: baleia → pt m
• Qazaxî: кит (kit), науан (nauan)
• Rapanuyî: taʻoraha
• Romancî: balena m
• Romanyayî: balenă → ro m
• Rusî: кит → ru n (kit)
• Saanîçî: ḰENES
• Samiya bakurî: fális
• Samoayî: tafolā
• Sanskrîtî: तिमि → sa n (timi)
• Sebwanoyî: balyena
• Sêriyî: ziix hapx coom, aasj
• Sicîlî: balena → scn m
• Sieyî: tovura
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: кит, велриба m

  Latînî: kit → sh n, velriba m

• Skotî: whaul
• Slaviya kevn:

  Kirîlî: к҄итъ n (kʹitŭ)

• Slaviya rojavayî ya kevn: китъ n (kitŭ)
• Slovakî: veľryba → sk m
• Slovenî: kit → sl n
• Sorbî:

  Sorbiya jêrîn: wjelryba m

  Sorbiya jorîn: wjelryba m

• Spanî: ballena → es m
• Swahîlî: nyangumi → sw
• Swêdî: val → sv g
• Tacikî: наҳанг → tg (nahang), кит (kit)
• Tagalogî: balyena → tl, tandayag → tl
• Tahîtî: tohorā
• Tamîlî: சிலக்குணம் → ta (cilakkuṇam), சிலத்திற்கடுகு → ta (cilattiṟkaṭuku)
• Tayî: วาฬ → th (waan), ปลาวาฬ → th (bplaa-waan)
• Telûgûyî: తిమింగలం (timiṅgalaṃ)
• Teteriya krîmî: kit
• Teterî: кит (kit)
• Tigrînî: ዓሳ ነባሪ (ʿasa näbari)
• Tirkî: balina → tr
• Tirkmenî: kit → tk
• Tîbetî: ཆུ་སྲིན (chu srin)
• Tongî: tofuāʻa
• Tswanayî: leruarua
• Urdûyî: وہیل (vhel)
• Ûkraynî: кит → uk n (kyt)
• Venîsî: bałéna m
• Viyetnamî: cá voi, cá ông → vi, cá ông voi, kình ngư → vi
• Volapûkî: valüt → vo
• Walonî: ballaînn m
• Weylsî: morfil → cy, morfilod → cy p
• Ximêrî: ពិន្ទង → km (pɨntɔɔng)
• Yamanayî: wápisa
• Yidîşî: וואַלפֿיש n (valfish)
• Yûnanî: φάλαινα → el m (fálaina)

  Kevn: φάλλαινα m (phállaina), κῆτος nt (kêtos)

Ev qismê Wergerê ji malûmatên naveroka vê versiyona madeya whale a Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Rengdêr

hût

1. Rût, bêmû, hilû, sifir
   (bi taybetî kesa/ê porê wî hatiye tiraşîn).
   • Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]
2. (mecazî) Her tişta/ê gelekî mezin.
   • ...kevirên hût daketibûn qadê. — (2023, J.R.R. Tolkien (terciman: Samî Hêzil), Hobbit, Cervantes, çapa 1ê, r. 65, ISBN 9786257724838)

Herwiha

• hît
• hwît
• ḧît
• ḧût
• ḧwît

Jê

• hût bûn (lêker)
• hût kirin (lêker)
• hûtbûn (navdêr)
• hûtbûyî (rengdêr)
• hûtkirin (navdêr)
• hûtkirî (rengdêr)

Etîmolojî

Ji têkiliya "hût" (heywanê avî) û "hût" (serê bêmû) bi esehî nayê zanîn lê du teorî dikarin werin pêşkêşkirin:

• "hût"a serî ji "hût"ê heywan e ji ber ku herdu hilû û bêpûrt/bêmû ne
• "hût"a serî varyanteke "rût/rûs" e. Li hin deveran mirovên bêcil "rûs" in, darên bêpelg "rût" in û serên bêmû hût in. Eger ji vê be, hingê peyveke ji zimanên îranî ye.