cadû

Kurmancî

Bilêvkirin

•  IPA^(kilîd): /d͡ʒʌːˈduː/
  • (rojhilatî)  IPA^(kilîd): /d͡ʒʌːˈdʉː/
• Kîtekirin: ca·dû

Navdêr

Tewandina cadû
Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	cadû	cadû
Îzafe	cadûya	cadûyên
Çemandî	cadûyê	cadûyan
Nîşandera çemandî	wê cadûyê	wan cadûyan
Bangkirin	cadûyê	cadûyino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	cadûyek	cadûyin
Îzafe	cadûyeke	cadûyine
Çemandî	cadûyekê	cadûyinan

Cadûyek

cadû mê

1. Pîrebok, pîrhevok, pîrevok, pîretewt, ecûz, pîrhebok, pîrelik, pîrejinên sihirbaz.
   • Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]
2. Pîrejinên kirêt yan cirnexweş, pitpito.
   • Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]

Ji wêjeya klasîk

• Zulfan ji ber cotê esed
  Sehharê cohtê cadûyan
  Îro ji remza ebrûyan — (Melayê Cizîrî, Dîwana Melayê Cizirî, ~1640)

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: جادوو

Jê

• cadûtî
• cadûyane
• cadûyî
• cadûyîtî

Etîmolojî

Ji proto-îranî *yatu-, hevreha avestayî yatu-, sanskrîtî यातु (yatû), pehlewî catû, belûçî جاتو (catû) û جادو (cadû), farisî جادو (cadû), soranî جادوو (cadû). Bo hin nimûneyên din jî, ku tê de "y" ya îraniya kevn di îraniya nû de dibe "c" binere: ciwan, cejn, cihû. Cadı ya tirkî ji zimanekî îranî hatiye wergirtin.

Werger

• Abxazî: арупап (āruṗāṗ)
• Adîgeyî: нэгъучӏыцэ (nɛğʷuĉʼəcɛ), уды (wudə)
• Afrîkansî: heks
• Albanî: yshtëse → sq mê
• Almaniya bilind a kevn: hagzissa mê
• Almaniya jêrîn a navîn: eteninne mê
• Almaniya Pennsylvania: Hex mê
• Almanî: Hexe → de mê, Gabelreiterin mê, Hexer → de nêr, Hexenmeister → de nêr
• Aramî: חרשתא mê
• Astûrî: bruxa → ast
• Azerî: cadugər → az
• Baskî: sorgin, belagile
• Belarusî: ве́дзьма mê (vjédzʹma), чараўні́ца mê (čaraŭníca)
• Bretonî: gwrac'h → br mê, sorserez → br
• Bulgarî: ве́щица → bg mê (véštica), вълше́бница → bg mê (vǎlšébnica), магьо́сница → bg mê (magjósnica), чароде́йка → bg mê (čarodéjka)
• Burmayî: ရွာသူ → my (rwasu), စုန်း → my (cun:), ကဝေ → my (ka.we)
• Çamicuroyî: shikechpalo
• Çeçenî: гӏам (ğam), алмаз (almaz), ешап (ješap)
• Çekî: čarodějnice → cs mê
• Çîçewayî: mfiti sinif 1/2
• Çînî:

  Mandarînî: 巫 → zh (wū), 巫婆 → zh (wūpó), 巫人 → zh (wūrén), 女巫 → zh (nǚwū), 神婆 (shénpó), 魔女 → zh (mónǚ), 女妖 → zh (nǚyāo), 師婆 / 师婆 (shīpó)

  Minnanî: 神姐 (sîn-chiá)

• Danmarkî: heks giştî
• Emilî: stria mê, strìa mê
• Endonezyayî: ahli sihir → id, penyihir
• Erebî: سَاحِرَة mê (sāḥira)
• Ermenî: կախարդ → hy (kaxard), վհուկ → hy (vhuk)

  Ermeniya kevn: վհուկ (vhuk), հմայք (hmaykʻ)

• Esperantoyî: sorĉistino
• Estonî: nõid
• Farisî: ساحره → fa (sâhare)
• Ferî: gandakelling mê, gívur mê
• Fînî: noita → fi
• Fransî: sorcière → fr mê, stryge → fr mê
• Friyolî: strie mê
• Frîsiya bakur: Gögeler giştî
• Frîsiya saterlandî: Häkse mê
• Frîsî: tsjoenster
• Gaelîka skotî: ban-draoidh mê, buidseach mê, bana-bhuidseach mê
• Galîsî: meiga → gl mê, bruxa → gl mê, feiticeira mê, saga mê, bieiteira mê, fada mê, lurpia → gl mê, antaruxa mê, sursuncorda mê, bencedeira mê, croucha mê, vedoreira mê, chamorra mê, distria mê, xugota mê, nubeira mê
• Gujaratî: વિચ (vic), ચૂડેલ (cūḍel)
• Gurcî: გრძნეული (grʒneuli), ჯადოქარი (ǯadokari), კუდიანი (ḳudiani)
• Haîtî: sòsyè
• Hindî: चुड़ैल → hi mê (cuṛail), जादूगरनी mê (jādūgarnī), डाइन → hi mê (ḍāin)
• Hîlîgaynonî: bahoy
• Holendî: heks → nl mê, kol → nl mê, tovenares → nl mê, mare → nl mê
• Hunsrikî: Hex mê
• Îbranî: מְכַשֵּׁפָה mê (mekhashefá)
• Îngilîziya kevn: hægtesse mê, wiċċe mê, wiċċa nêr
• Îngilîziya navîn: wicche
• Îngilîzî: witch → en
• Îrlendî: cailleach → ga mê, bean Ultach mê, cailleach Ultach nêr, amaid mê, cailleach feasa mê, seanchailleach mê

  Îrlendiya kevn: badb mê, ammait mê

• Îtalî: strega → it mê, fattucchiera → it mê, versiera → it mê, maliarda → it mê, saga → it mê
• Îzlendî: galdrakerling mê, norn → is mê
• Japonî: 魔女 → ja (まじょ majo)
• Kabardî: уд (wud)
• Kalalîsûtî: ilisiitsoq, kussuk
• Kannadayî: ಮಾಟಗಾತಿ → kn (māṭagāti), ಮಾಂತ್ರಿಕ ಸ್ತ್ರೀ → kn (māntrika strī), ಮಾಯಗಾತಿ → kn (māyagāti)
• Karaçay-balkarî: обур (obur)
• Karelî: noita
• Katalanî: bruixa → ca mê
• Keçwayî: layqa
• Kirgizî: желмогуз → ky (celmoguz)
• Koreyî: 무당 → ko (mudang), 마녀 → ko (manyeo)
• Kornî: gwragh mê
• Korsîkayî: strega, sdreia, maga, moca
• Kreyoliya morîtanî: churel, sorsier
• Latgalî: rogona
• Latînî: magus nêr, maga mê, maleficus nêr, malefica mê, venēficus nêr, venēfica mê, fascināns → la nêr yan mê, fascinātor nêr, fascinātrīx mê, sāgus → la nêr, sāga mê, striga mê, lamia mê, pȳthōnissa mê, strix → la mê
• Latviyayî: ragana → lv mê, mačka mê
• Lawsî: ແມ່​ມົດ (mǣ mot)
• Lîmbûrgî: heks → li mê
• Lîtwanî: ragana mê
• Lombardî: stria mê, strïon nêr
• Luksembûrgî: Hex mê
• Makedonî: вештерка mê (vešterka), волшебничка mê (volšebnička)
• Malagasî: mpamosavy → mg
• Malayalamî: മന്ത്രവാദം (mantravādaṃ)
• Malezî: ahli sihir, penyihir, sahir → ms
• Maltayî: saħħara
• Manksî: ben obbee mê, buitçh mê, caillagh mê
• Maorî: hinematarau
• Mecarî: boszorka → hu, boszorkány → hu, bába → hu
• Navajoyî: áńtʼį́į́hii, adiłgąshii
• Nedersaksî:

  Almaniya jêrîn a almanî: Hex mê, Wicker nêr, Wickersch mê, Wickersche mê, Witsch mê

• Normandî: chorchiéthe mê
• Norsiya kevn: seiðkona mê, vǫlva mê, galdrakona mê
• Norwecî:

  Norweciya bokmålî: heks mê yan nêr

  Norweciya nînorskî: trollkjerring mê, heks mê

• Oksîtanî: masca → oc mê, bruèissa → oc mê, fachilhièra → oc mê, fachinièra → oc mê
• Ozbekî: jodugar → uz
• Plodîşî: Hakjs mê
• Polonî: czarownica → pl mê, wiedźma → pl mê, jędza → pl mê, heksa → pl mê
• Portugaliya kevn: sorteira mê
• Portugalî: bruxa → pt mê, estria → pt mê, estrige mê, feiticeira → pt mê
• Qazaxî: мыстан (mystan), жезтырнақ (jeztyrnaq)
• Romancî: stria, streia
• Romanî: ćovaxani mê, ćovali mê, drabarìca mê, drabarni mê

  Romaniya baltîkî: čovaxani mê, čovaxanî mê, vjeďma mê

  Romaniya sinte: čovaxani mê, broška mê, heksa mê

  Romaniya welşî: čovexani mê

• Romanyayî: vrăjitoare → ro nêr, vrăjitor → ro nêr
• Rusî: ве́дьма → ru mê (védʹma), колду́нья → ru mê (koldúnʹja), волше́бница → ru (volšébnica), чароде́йка → ru mê (čarodéjka)
• Samiya lule: guobas
• Santalî: ᱯᱷᱩᱠᱨᱤᱱ (phukrin)
• Sebwanoyî: mamamarang, bruha
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: вѐштица mê, вјѐштица mê, штри̏га mê, цо̀прница mê

  Latînî: vèštica → sh mê, vjèštica → sh mê, štrȉga → sh mê, còprnica → sh mê

• Siryaniya klasîk: ܚܪܫܬܐ mê
• Skotî: ell-woman, galdragon, gyre carline, hexie, sorceres, wancanny carlin, weird-woman, wise woman, wise wife, witch, witch-carline, witch-queen, witch-wife
• Slovakî: čarodejnica mê, striga → sk mê, bosorka → sk mê
• Slovenî: čarovnica → sl mê
• Sorbî:

  Sorbiya jêrîn: chódota mê

  Sorbiya jorîn: chodojta mê, kuzłarnča mê

• Spanî: bruja → es mê, hechicera → es mê, maga mê
• Sûmerî: 𒊩𒈦𒈦 (/⁠mašmaš⁠/)
• Swahîlî: mchawi → sw sinif m-wa
• Swêdî: häxa → sv giştî, trollpacka → sv giştî, trollkvinna giştî
• Tacikî: ҷодугарзан (jodugarzan), албастӣ (albastī), соҳира (sohira)
• Tagalogî: mananagisama, mangkukulam
• Tamîlî: சூனியக்காரி (cūṉiyakkāri), விரிச்சிகன் → ta (viriccikaṉ)
• Taosî: còhəo’óna
• Tayî: แม่มด
• Telûgûyî: మంత్రగత్తె (mantragatte)
• Tirkî: büyücü → tr, sihirbaz → tr, cadı → tr
• Tokpisinî: puripurimeri, poisinmeri, sanguma meri
• Tswanayî: moloi sinif 1
• Udî: тӏатӏмер (ṭaṭmer), куси (kusi)
• Urdûyî: چڑیل (cuṛail)
• Ûkraynî: ві́дьма mê (vídʹma), чарівни́ця mê (čarivnýcja), чаклу́нка mê (čaklúnka)
• Venîsî: striga → vec mê
• Vepsî: noid
• Viyetnamî: phù thuỷ → vi
• Volapûkî: magivan → vo, himagivan, jimagivan → vo
• Voroyî: nõid
• Votî: nõitõ
• Warayî: barangan
• Weylsî: dewines mê, gwrach
• Wîlamowî: pyłwajs
• Ximêrî: មេមត់ → km (mémtâ), ឌាក៌នី
• Xosayî: igqwirhakazi sinif 5/6
• Yidîşî: מכשפֿה mê (makhsheyfe)

• Yûnanî: μάγισσα → el mê (mágissa)

  Kevn: φαρμακίς mê (pharmakís)

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhartoya gotara witch a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.