Xwedê

 Binêre herwiha: xwedê

Kurdî

Bilêvkirin

•  IPA^(kilîd): /xʷɜˈdeː/
• Deng^ⓘ
• Deng (Bidlîs)^ⓘ
• Kîtekirin: Xwe·dê

Navdêr

Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	Xwedê	Xwedê
Îzafe	Xwedêyê	Xwedêyên
Çemandî	Xwedêyî	Xwedêyan
Nîşandera çemandî	wî Xwedêyî	wan Xwedêyan
Bangkirin	Xwedêyo	Xwedêyino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	Xwedêyek	Xwedêyin
Îzafe	Xwedêyekî	Xwedêyine
Çemandî	Xwedêyekî	Xwedêyinan

Xwedê erd û esmana afirandiye.

Xwedê nêr

1. Xaliq, afirînerê dinyayê û hemî tiştê heyî (li gor dînan anku baweriyan).

   Xwedê ji te razî be.

   • Şukur şev çû û roj hatê
     Xweda xesal û qettar e
     Xesalî nerm kirin şuştin — (Feqiyê Teyran ~1620)
   • Me'azallah gotiye ko: Xwedê te pazêd min qir kirin, tu li ku yî? Were em bikine şer. Û bi xwe jî ji hespê ketiye û mirar bûye. — (Mele Mehmûdê Bayezîdî, Amadekar: Jan Dost Adat û Rusûmatnameê Ekradiye, Weşanxaneya Nûbihar, 2010, ISBN 9789944360678)

Herwiha

 

• Xedê
• Xodê – Badînî
• Xuda
• Xudê
• Xudê – Reşwî
• Xweda
• Xwida
• Xwidê

Hevmane

 

• Afirmend
• afirînende
• afrîner
• Girdîgar
• pereste
• peresto
• Perwerdigar
• Reb
• xwedawen
• xwedawend
• Yezdan
• Êzda
• Îlah

Têkildar

• dîn (1)
• ol
• peyamber
• pêxember
• pût
• senem
• şeytan

Bide ber

• xwedan
• xwedî

Bikaranîn

"Xwedê" hem forma tewandî û hem jî ya netewandî ye ji ber ku ew bi "ê" diqede. Bi heman awayî peyva "rê" hem forma netewandî û hem jî ya tewandî ye (bikaranîna forma "rêyê" wek di "li ser rêyê" de tewandina "hîperkorekt" e anku ji pêwîstiyê zêdetir e.)

Jê

 

• bixwedê
• bixwedêhî
• bixwedêtî
• bixwedêyî
• bêxwedê
• bêxwedêhî
• bêxwedêtî
• bêxwedêyî
• jixwedênetirs
• jixwedênetirsî
• jixwedêtirs
• jixwedêtirsî
• xwedanês
• xwedanêsî
• xwedawend
• xwedawendî
• xwedênenas
• xwedênenasî
• xwedêtî
• xwedêyî

Etîmolojî

Hevreha farisî خدا‎ (Xuda), soranî خوا‎ (Xwa), pehlewî Xweda, xwarezmî Xwedêw, sogdî Xwetaw, avestayî Xwedate-, hemû ji xwe + taw- (hêz, şiyan, karîn > soranî tiwanîn = karîn, şiyan) anku maneya "Xwedê" dibe "[bi-]xwe-[bi]hêz". Bide ber yûnanî αὐτοκρατής (autokratês: otokrat, serwer, desthilatdarê bi hêza bêsinor) ji αὐτο- (auto: xwe) + κράτος (kratos: hêz). Peyvên kurdî xwedan, xwedî, xatûn, xoce jî ji eynî rehî ne. "Xwe" ji proto-hindûewropî *swe- ye, "taw-" jî ji proto-hindûewropî *tep- (“germ kirin, enerjî danê”) ye ku herwiha serekaniya peyva tav ya kurdî ye jî.

Ku di kurmancî de "Xwedê" bi "ê" û di farisî de "Xuda" bi "a" û di soranî de jî "Xwa" bi "a" ye, ew tiştekî pirr siriştî ye ji ber ku gelek caran li hemberî "a" ya farisî yan soranî yan zazakî di kurmancî de "ê" heye: bo nimûne, "asan" ya farisî û soranî di kurmancî de "hêsan" e, "hak" ya zazakî di kurmancî de "hêk" e û hwd.

Hêjayî gotinê ye ku tevî forma kurmancî ya devkî "Xudê" û ya farisî "Xuda" gelek dişibin "God" ya îngilîzî û bi taybetî jî Gud ya swêdî lê têkiliya wan ya etîmolojî bi hev re nîne. Ew ji proto-hindûewropî *ǵʰuto- (“gazîkirî, banglêkirî”) tên.

Bi zaravayên din

• Soranî: Xwa
• Kurdiya başûrî:
  • Şêxbizinî: Xora
• Zazakî: hûma, homa, xwuda
• Lekî: Xweda

Werger

• Afrîkansî: God
• Aghwanî: 𐔱𐔼𐕀𐔰𐕃𐕒𐕡𐕘 (bixaʒ́uġ)
• Albanî: perëndi → sq, hyjni → sq, zot → sq, All-llah/u

  Albanî: hyll

• Almaniya jêrîn a almanî: Goäd n
• Almanî: Gott → de n
• Amharî: እግዜር n (ʾəgzer), እግዚአብሔር n (ʾəgziʾäbḥer)
• Apaçî:

  Apaçiya rojava: yóósn

• Aragonî: Dios
• Aramî:

  Siryaniya klasîk: ܐܠܗܐ‎ n (ʾălāhā), ܐܝܠ‎ n (ʾêl)

  Aramiya babîlonî ya cihûyî: אֲלָהָא‎ n (ʾălāhā), אֵל‎ n (ʾēl)

• Aromanî: dumnidzã
• Arrernteyiya rojavayî: ngkarte
• Asamî: ভগৱান (bhogowan)
• Astûrî: Dios → ast n
• Aymarayî: Tatitu
• Aynuyî: カムィ (kamuy)
• Azerî: Allah → az, Rabb, Tanrı, Xuda
• Bafiayî: Bɛ̀ll
• Baskî: Jainko
• Başkîrî: Алла (Alla), Аллаһ (Allah)
• Belarusî: бог n (boh), Бог n (Boh)
• Belûçî: ہدا‎ (huda), خدا‎ (xuda), الله‎ (Allah)
• Bengalî: আল্লাহ → bn (allah), খোদা → bn (khoda), ঈশ্বর → bn (iśôr)
• Bîkoliya naverast: Dyos, Kagurangnan
• Bretonî: Doue → br
• Bulgarî: бог → bg n (bog)
• Çamicuroyî: yosi
• Çeçenî: Дела (Dela)
• Çekî: Bůh → cs n
• Çerokî: ᎤᏁᏆ (unequa), ᎠᏓᏅᏙ (adanvdo), ᎤᏁᎳᏅᎯ (unelanvhi), ᎡᏙᏓ (edoda)
• Çeyenî: ma'heo'o
• Çîçewayî: Mulungu
• Çîkasawî: Chihoowa
• Çînî:

  Kantonî: 上帝 (soeng⁶ dai³), 天主 (tin¹ zyu²), 真主 (zan¹ zyu²)

  Dunganî: Хўда (Hwda), Анлахў (Anlahw), Анла (Anla)

  Mandarînî: 上帝 → zh (Shàngdì), 天主 → zh (Tiānzhǔ), 真主 → zh (Zhēnzhǔ)

  Min dongî: 上帝 (Sióng-dá̤)

  Minnanî: 上帝 → zh-min-nan (Siōng-tè), 天主 (Thian-chú), 真主 (Tsin-chú)

• Çuvaşî: Турӑ (Tură)
• Dalmatî: Di
• Danmarkî: Gud → da g
• Deoriyî: Kundi, Kundimama
• Dusnerî: Mansren, Aisnan
• Erebî: الله‎ → ar n (allāh), إِلَٰه‎ → ar (ʾilāh), الرَّبّ‎ n (ar-rabb)

  Erebiya misrî: ربنا‎ n (rabbena), الله‎ n (ʾallāh)

  Erebiya fasî: ربي‎ n (rabbi), الله‎ (ʾallāh)

• Ermenî: Աստված (Astvac)
• Erzayî: Инешкипаз (Ineškipaz)
• Esperantoyî: Dio → eo
• Estonî: jumal → et
• Eweyî: Mawu
• Farefareyî: yɩnɛ, wẽnnɛ
• Farisî: خدا‎ → fa (xodâ), الله‎ → fa (allâh)
• Ferî: Gud n, Guð n
• Fînî: Jumala → fi, jumala → fi
• Fransî: Dieu → fr n

  Fransiya navîn: Dieu n

  Fransiya kevn: Deus n

• Friyolî: Diu n, Idiu n, Signôr n
• Frîsî: God → fy g
• Fulahî: Alla
• Gaelîka skotî: Dia → gd n
• Galîsî: Deus → gl n
• Gotî: 𐌲𐌿𐌸 (guþ)
• Gurcî: ღმერთი → ka (ɣmerti)
• Guwaranî: Ñandejára → gn, Tupã → gn
• Haîtî: Bondye
• Hakkayî: Songti
• Hawayî: Akua
• Hawsayî: Allàh
• Hindî: ईश्वर → hi n (īśvar), परमेश्वर → hi n (parmeśvar), भगवान → hi n (bhagvān), परमात्मा → hi n (parmātmā), देवता → hi n (devtā), दैवता n (daivtā), ख़ुदा → hi n (xudā), खुदा → hi n (khudā), अल्लाह → hi n (allāh), इलाही → hi n (ilāhī), रब → hi n (rab), अकाल → hi n (akāl), वाहेगुरु n (vāheguru), प्रभु → hi n (prabhu), देव → hi n (dev), राम → hi n (rām), ऊँकार n (ū̃kār), साहिब → hi n (sāhib), साहब → hi n (sāhab)
• Hîtîtî: [skrîpt hewce ye]tneg (siu)
• Hmongî: Tswv Ntuj, Vaj Tswv
• Holendiya navîn: God
• Holendî: God → nl n
• Hunsrikî: Kot
• Indonezî: Allah → id, Tuhan → id
• Îngilîziya kevn: God n
• Îngilîzî: God → en
• Îbranî: אלוהים / אֱלֹהִים‎ → he (elohím)
• Îgboyî: Chineke
• Îlokanoyî: Dios
• Îngriyî: Jumala
• Înterlîngua: Deo
• Îrlendî: Dia → ga n
• Îstriyotî: Deîo n
• Îtalî: Dio → it n
• Îzlendî: Guð → is n
• Japonî: 神 → ja (かみ, kami), 神様 → ja (かみさま, kamisama), デウス
• Javayî: Bethara, Allah, Tuhan → jv
• Kabardî: Тхьэ (Tḥă)
• Kabîlî: Ṛebbi, Sidi Ṛebbi, Yuc
• Kalalîsûtî: Guuti
• Kaloyî: Debel n
• Kambayî: Ngai
• Kannadayî: ದೇವರು → kn (dēvaru)
• Karelî: Jumala
• Katalanî: Déu → ca n
• Kayingangî: Topẽ
• Keçwayî: Dyus
• Kirgizî: Худай (Huday), Тенгири (Tengiri), Алла (Alla), Аллах (Allah)
• Kîkûyûyî: Ngai 1, Mũrungu
• Kîngalî: දෙවියන්වහන්සේ (dewiyanwahansē)
• Kînyarwandayî: Imana
• Koreyî: 신 → ko (sin), 하느님 → ko (haneunim)
• Kornî: Duw
• Korsîkayî: Diu
• Ladînoyî:

  Latînî: El Dyo n

• Lakotayî: Wakȟáŋ Tȟáŋka
• Latgalî: Dīvs n
• Latînî: Deus → la n
• Latviyayî: Dievs → lv n
• Lawsî: ພະເຈົ້າ (pha chao)
• Lingalayî: Nzámbe
• Lîgûrî: Dîo n
• Lîşana denî: אֶלְהׇא‎ (ʾelha), אילאהא‎ (ʾilāha)
• Lîtwanî: Dievas → lt n
• Luhyayî: wele
• Luoyî: Nyasae
• Mòçenoyî: Gott n
• Makedonî: Бог → mk n (Bog)
• Malagasî: Andriamanitra → mg
• Malezî: Tuhan n, Allah n
• Maltayî: Alla → mt
• Mançûyî: ᡝᠨᡩᡠᡵᡳ (enduri), ᠠᠮᠠ (ama)
• Manksî: Jee
• Maorî: Atua
• Maranaoyî: Tohan
• Mbya guaraniyî: Nhanderuete
• Mecarî: Isten → hu
• Megrelî: ღორონთი (ɣoronti)
• Mongolî:

  Kirîlî: бурхан → mn (burhan)

  Mongolî: ᠪᠤᠷᠬᠠᠨ (burqan)

• Moreyî: wẽnde, Wẽnnaam
• Nandî: Asis
• Navajoyî: Diyin Ayóó Átʼéii, Diyin God
• Nawrûyî: Gott
• Nepalî: भगवान् (bhagavān), देवता (devatā), ईश्वर → ne (īśwar), परमप्रभु (paramprabhu), परमेश्वर (parmeśwar), परमात्मा (parmātmā)
• Newarî: परमप्रभु (paramaprabhu)
• Norsiya kevn: goð n, guð n
• Norwecî:

  Norweciya bokmålî: Gud n, Herre → no n

• Ojibweyî: gichi-manidoo
• Oksîtaniya kevn: Deu
• Oksîtanî: Dieu → oc n
• Oriyayî: ସଦାପ୍ରଭୁ → or (sôdaprôbhu)
• Oromoyî: Waaqa → om, Waaqayyo
• Osetî: Хуыцау (X°ycaw), дзуар (ʒwar)
• Ottawayî: gchi-mnidoo
• Oygurî: تەڭرى‎ (tengri), خۇدا‎ → ug (xuda), ئاللاھ‎ → ug (allah)
• Ozbekî: Alloh, Xudo, Таңри

  Kirîlî: Аллоҳ

• Peştûyî: خدای‎ → ps n (xwdāy), الله‎ → ps (Allah)
• Plodîşî: Gott n
• Polonî: Bóg → pl n
• Portugalî: Deus → pt n
• Potawatomî: kche-mnedo
• Prusiya kevn: Dēiws n, dēiws n
• Puncabiya rojavayî: خدا‎ → pnb
• Qazaxî: Құдай → kk (Qūdai), Алла (Alla), Тәңір (Täñır)
• Qiptî: ⲡⲛⲟⲩⲧⲉ (pnoute), ⲫⲛⲟⲩϯ (phnouti), ⲫϯ (phti)
• Romancî: Dieu n
• Romanî: Devel n

  Romaniya balkanî: Del n, devel n

  Romaniya baltîkî: dêêl n, deevel n, devel n

  Romaniya karpatyayî: Del n

  Romaniya vlaks: del n, Del n, Devlesko n, Dîl n, Dol n

• Romanyayî: Dumnezeu → ro n
• Rusî: Бог → ru n (Box), Госпо́дь n (Gospódʹ), Алла́х n (Alláx)
• Saanîçî: XA¸EL¸S, ŦI¸ŦEȽ SI¸ÁM¸
• Saksoniya kevn: God
• Samiya bakurî: Ipmil, avgud
• Samiya înarî: Immeel
• Samogîtî: Dievs n, Dėivs n
• Sangoyî: Nzapa
• Semaî: Nyenang
• Sicîlî: Diu
• Sindhî: خدا‎ → sd, رب‎
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: Бо̑г n, Го̏спод n, Аллах n, Алах n

  Latînî: Bȏg → sh n, Gȍspod → sh n, Allah n, Alah n

• Skotî: God
• Slaviya kevn:

  Kirîlî: богъ n (bogŭ), Богъ n (Bogŭ)

• Slovakî: Boh → sk n
• Slovenî: Bóg → sl n
• Somalî: Eebe, Ilaah, Allaah, Waaq
• Sorbî:

  Sorbiya jêrîn: Bog n

  Sorbiya jorîn: Bóh n

• Sonxayî: allaahu, irkoy
• Sotoyiya bakur: Modimo
• Sotoyiya başûr: Modimo, Ramasedi, Raseokamelabatho
• Spanî: Dios → es n
• Swahîlî: Mungu, Allah → sw
• Swêdî: Gud → sv g, gudaväsen g
• Şîngazîcayî: Mngu
• Şonayî: Mwari
• Tacikî: Худо (Xudo), Оллоҳ → tg (Olloh)
• Tagalogî: Diyos → tl, Panginoon, Maykapal → tl, Bathala
• Tamîlî: ஆண்டவன் → ta (āṇṭavaṉ)
• Tatiya cihû: худо (xudo)
• Tayî: พระเจ้า → th
• Telûgûyî: గాడ్ (gāḍ), దేవుడు → te (dēvuḍu)
• Teterî: Ходай (Xoday), Тәңре (Täñre), Алла → tt (Alla), Аллах (Allax)
• Tigrînî: እግዚኣብሄር (ʾəgziʾabher)
• Tirkî: Allah → tr, Tanrı → tr, Yaradan → tr, Huda → tr, Hak → tr, Çalap → tr
• Tirkmenî: Allah, Taňry
• Tîbetî: ལྷ (lha), དབང་ཕྱུག (dbang phyug), དཀོན་མཆོག (dkon mchog)
• Tuvanî: Бурган (Burgan)
• Tûpiya kevn: Tupã
• Udî: бихаджугъ (biχaǯuɣ), бухаджогъ (buχaǯoɣ)
• Urdûyî: اللہ‎ → ur (allāh), خدا‎ → ur n (xudā), پروردگار‎ n (parvardigār), اوپر والا‎ n (ūpar vālā), رب‎ n (rabb), مولا‎ n (maulā), خداوند‎ n (xudāvand)
• Ûkraynî: бог → uk n (boh), Бог → uk n (Boh)
• Venîsî: Dio
• Vepsî: Jumal
• Viyetnamî: Chúa → vi, Thiên Chúa → vi, Trời
• Voroyî: Jummal
• Walonî: Bon Diu → wa
• Weylsî: Duw → cy
• Wolofî: Yàlla → wo
• Ximêrî: ព្រះ → km (prĕəh)
• Xosayî: uThixo
• Yakutî: Таҥара (Taŋara), Аллаах (Allaax)
• Yaquî: Lios
• Yidîşî: גאָט‎ n (got), השם‎ n (hashem), כּבֿיכול‎ (kevyokhl)
• Yorubayî: Ọlọ́run
• Yupîkiya navendî: Agayun, Ellam Yua
• Yûnanî: Θεός → el n (Theós)

  Kevn: Θεός n (Theós)

• Zuluyî: Ujehova, uNkulunkulu
• ǃXóõ: bīhi sà bòlo

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.