di

 Binêre herwiha: di-, dî, û dı

Kurmancî

Bilêvkirin

• IPA^(kilîd): /dɪ/
• Deng (Wan)^ⓘ
• Kîtekirin: di

Pêşdaçek

Kitikek anku pisîkek di kartonekê de

di

1. di ... de, di ... da, cihê tiştekî di tiştekî de diyar dike

   Pêlav di kartonê de ne.

2. di ... ve, di ... va, cihê tiştekî di cihekî sergirtî de diyar dike

   Du kes di odeyê ve bûn.

3. di ... re, di ... ra, rêya derbazbûnê diyar dike

   Em di wê derê re çûn.

Herwiha

• d'
• t'

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: د‎
• kurdî-krîlî: дь

Bikaranîn

Cudahiya daçekên "di" û "li" ew e ku "li" wî cihî diyar dike ku tiştek lê ye lê "di" wî tiştî diyar dike ku tiştek tê de ye. Loma em dibêjin "li gund, li bajarî, li Kurdistanê" (ji ber ku ew cih in) lê "di kitêbê de, di qutiyê de, di devê wî de" (ji ber ku ew tişt in).

Bide ber

• di-
• da
• de
• dê
• dî
• do
• du
• dû

Jê

• di-
• tê

Etîmolojî

Hevreha soraniya mukriyanî ده‎ (de), zazakî de (paşdaçek e), farisî در‎ (der), kurtkirina اندر‎ (ender), pehlewî ender, pazendî eṇder, hexamenişî e(n)ter, sanskrîtî अन्तर् (enter), yûnaniya kevn ἔντερον (ênteron), ermenî ընդերք (ənderkʿ, “hinav”), latînî interus, intra... hemû ji proto-hindûewropî *énteros ku herwiha serekaniya peyvên hindir û hinav yên kurdî ye, ji proto-hindûewropî *én ku serekaniya li ya kurdî ye + *-teros ku çavkaniya -tir ya kurdî ye. Bo ketina r ji peyvên kurdî, bide ber îca ji îcar yan vêca ji "vê carê", bo ketina "-er" ji peyvê bidin ber kurmancî "xweh" (xuşk) û farisî "xʷaher". Nêzîkiya dengî ya "di" ya kurdî ya pêşdaçek li gel -da / -de ya tirkî ya paşdaçek tesedifî ye. Herwiha binêre: bi, ji, li...

Pêşpirtika berdewamiyê ya lêkeran "di-" (wek "di-k-im, di-got") jî ihtimalen ji "di" ya daçek e: "di-got" anku "di prosesa gotinê de bû", "di-çim" yanî "di prosesa çûnê de me." Ew ne hevreha hevwateya xwe ya "mi-, me-, mî-" ya hin zimanên din yên îranî ye, bo nimûne farisî "mî-konem" (di-kim) yan "mî-goft" (di-got). Ev ji "heme-" (herdem, hemîşe, daîmen") e.

Werger

• Afrîkansî: in → af, binne → af, op → af, per → af
• Albanî: në → sq
• Almanî: in → de, nach → de, pro → de, zu → de, bei → de, im → de
• Danmarkî: i → da
• Erebî: في‎ → ar (fî), ^?الوتد المفروق‎ → ar, ^?داخل‎ → ar
• Farisî: ^?داخل‎ → fa, ^?در‎ → fa
• Ferî: í → fo
• Fînî: -ssa → fi, -ssä
• Frîsî: yn → fy
• Gaelîka skotî: anns → gd
• Holendî: in → nl, binnen → nl, per → nl, te → nl, op → nl
• Îdoyî: dum → io
• Îngilîziya kevn: in → ang
• Îngilîzî: ^?a- → en, ^?darlingly → en, ^?hunch → en, ^?leakiness → en, ^?liberality → en
• Îtalî: a → it, dentro → it
• Îzlendî: að → is, i → is
• Katalanî: a → ca, en → ca, dins → ca, dintre → ca
• Malezî: di → ms
• Mayayiya yukatekî: ich, ichil
• Norwecî: i → no, på → no
• Oksîtanî: dins → oc, dedins → oc, dintre → oc
• Papyamentoyî: den → pap, na → pap, pa → pap
• Polonî: w → pl
• Portugalî: dentro de → pt, em → pt
• Romanyayî: în → ro, prin → ro
• Rusî: в → ru (v), на → ru (na)
• Spanî: dentro de → es, en → es, a → es, por → es
• Swahîlî: katika → sw, ndani ya → sw
• Swêdî: i → sv
• Tagalogî: sa → tl, sa loób → tl
• Tirkî: ^?alümin → tr, ^?telliir → tr, ^?malı götürmek → tr
• Tirkî: -da, -de, -ta, -te
• Yûnanî: μέσα → el (mésa)

Pirtik

di

1. pirtikeke rêzimanî ye ku di hin devokan de li gel cînav û navdêrên pirhejmar tê bikaranîn

   Ew di baş in. (Ew baş in)

   Ev kitêbên di min in. (Ev kitêbên min in)

Jê

• -êd / -êt (ji -ên + di)

3. ya/yê/yên di

di

1. Guhartoyeke din.

Navdêr

di nêr

1. gund: Binêre dê., dih

Zazakî

Hejmar

di

1. du, 2, II
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Binêre herwiha

Hejmarên sade yên zazakî

 

• sifir
• yew
• di
• hîrê
• çar
• panc
• şeş
• hewt
• heşt
• new
• des
• yewendes
• diwês
• hîrês
• çarês
• pancês
• şîyês
• hewtês
• heştês
• newês
• vîst
• hîris
• çewres
• pancas
• şeştî
• hewtay
• heştay
• neway
• se
• hezar
• milyon
• milyar

Etîmolojî

Binêre: du

Prusiya kevn

Navdêr

di

1. (zeman) roj (24 saet yan sibê heta êvarê)
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Friyolî

Daçek

di

1. ji
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Çavkanî

Ev peyv ji wergerên ji hatiye çêkirin. Dibe ku tê de xeletiya wergerê hebe.^{[rûpelên din]}

Haîtî

Lêker

di

1. gotin
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Çavkanî

Ev peyv ji wergerên gotin hatiye çêkirin. Dibe ku tê de xeletiya wergerê hebe.^{[rûpelên din]}

Îgboyî

Navdêr

di

1. (malbat) mêr, şû, (mêrê jinekê)
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Papyamentoyî

Daçek

di

1. ji
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Çavkanî

Ev peyv ji wergerên ji hatiye çêkirin. Dibe ku tê de xeletiya wergerê hebe.^{[rûpelên din]}

Îtalî

Daçek

di

1. ji
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Çavkanî

Ev peyv ji wergerên ji hatiye çêkirin. Dibe ku tê de xeletiya wergerê hebe.^{[rûpelên din]}

Malezî

Hoker

di

1. li vir, li vê derê
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Çavkanî

Ev peyv ji wergerên li vir hatiye çêkirin. Dibe ku tê de xeletiya wergerê hebe.^{[rûpelên din]}

Romancî

Navdêr

di

1. (zeman) roj (24 saet yan sibê heta êvarê)
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)