çerx

Kurmancî

Navdêr

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	çerx	çerx
Îzafe	çerxa	çerxên
Çemandî	çerxê	çerxan
Nîşandera çemandî	wê çerxê	wan çerxan
Bangkirin	çerxê	çerxino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	çerxek	çerxin
Îzafe	çerxeke	çerxine
Çemandî	çerxekê	çerxinan

çerxek

çerx mê

1. xirrxal, tekel, tayre, tole
   • Kesên li wê derê kar dikirin jê re gotibûn ku belkî ew di bin çerxên trumbêlekê de hatibû perçiqandin. — (Biyanî, Albert Camus, Weşanên Nûdem)
2. dewr, zivir, ger li dor tiştekî
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
3. dewran, zeman, serdem
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
4. sedsal, sede
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
5. çeqmaq
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Ji wêjeya klasîk

• Bi awazê ney û sazî
  Bibî ber çerxê perwazî
  Tuzed min hubbihe s-sefwa — (Melayê Cizîrî, Dîwana Melayê Cizirî, ~1640)

Herwiha

• çerix

Bide ber

• çax

Jê

 

• (serenav) Cerxêk
• çerixandin
• çerixandî
• çerixiyayî
• çerixî
• çerixîn
• çerixîner
• (lêker) çerx bûn
• (navdêr) çerxbûn
• (rengdêr) çerxbûyî
• (navdêr) çerxdan
• (lêker) çerx dan
• çerxik
• (navdêr) çerxkirin
• (lêker) çerx kirin
• (rengdêr) çerxkirî
• çerxok

Etîmolojî

Ji proto-hindûewropî *kʷékʷlos (“çerx”)

proto-îranî:

avestayî: çexre ("erebe")

farisiya kevn: çekre ("çerx")

farisî: çerx ("çerx")

kurmancî: çerx

soranî: çerx

zazakî: çerx

sanskrîtî: çekrem- ("çerx")

yûnanî: kuklos ("çerx")

latînî: cyclus ("çerx") (< yûnanî)

îngilîzî: wheel ("çerx") ...

• Hevreh: çer, çerîn, çerandin, şixre, gêre, kolan

Çavkanî:

• Watkins, Calvert, The American Heritage Dictionary of Indo-European Roots [arşîv], Houghton Mifflin Co., 2007, çapa 2em, r. 45
• Etymonline. Online English Etymology Dictionary. <etymonline.com> by Douglas Harper.

Werger

• Almanî: Achse → de m, Feuerzeug → de n, Mühlrad → de n, Reifen → de m, Runde → de m, Umlauf → de, Zyklus → de m, Wegbiegung → de m, ^?Lenkrad → de
• Erebî: دولاب‎ → ar, دائرة‎ → ar, دوران‎, دورة‎ → ar, دور‎ → ar, عصر‎ → ar, عقد‎ → ar, ^?عجلة‎
• Farisî: پریود‎ → fa, تایر‎ → fa, چرخ‎ → fa, دنده‎ → fa, غل‎ → fa, سنگ سوهان‎, سوهان‎ → fa, مداد تراش‎ → fa
• Îngilîzî: circle → en, rotation → en, gyro- → en, turn → en, cycle → en, era → en, century → en, lathe → en, periodic → en, tropic → en, tropical → en, ^?orbit → en, ^?trochal → en, ^?tyre → en
• Tirkî: ahit → tr, çağ → tr, devir → tr, dönence → tr, döngü → tr, edvar → tr, esir → tr, felek → tr, teker → tr, tol → tr, kuruş → tr, dönüş → tr, zamane → tr, burç → tr, beş kuruş, ^?çark → tr, ^?deveran → tr